Σύμφωνο Σταθερότητας: Το παρασκήνιο της Συνόδου και τα επόμενα βήματα

Όσο γρήγορα άνοιξε τόσο γρήγορα έκλεισε η συζήτηση των ηγετών της ΕΕ για τις απαραίτητες αλλαγές στους δημοσιονομικούς κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. 

Πολλαπλές διπλωματικές πηγές που μίλησαν στο Euro2day.gr, ανέφεραν ότι (α) η κόπωση από τις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία που κράτησαν μέχρι το πρωί και (β) το βέτο της Ιταλίας «με το καλημέρα», αλλά και η αδιαλλαξία των Βορείων, έκαναν τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να λήξει τις διαπραγματεύσεις και να επιστρέψει το μπαλάκι πίσω στους υπουργούς Οικονομικών. 

Ορίστηκε λοιπόν Ecofin για τις 20 Δεκεμβρίου με τηλεδιάσκεψη. Και όπως μας διδάσκει η ιστορία, σημαντικές αποφάσεις μέσω τηλεδιάσκεψης δεν έχουν παρθεί ποτέ στην ιστορία της ΕΕ. 

Ο Σαρλ Μισέλ δήλωσε στη συνέντευξη τύπου που ακολούθησε της Συνόδου ότι μια χώρα διαφωνεί και μια χώρα χρειάζεται να συμβουλευθεί το κοινοβούλιό της. Για ποιο πράγμα; Για μια συμβιβαστική πρόταση, που, όπως έγραψε πρώτο το Euro2day.gr, περιείχε ασάφειες, αστερίσκους και διατυπώσεις που επιδέχονται διπλή ερμηνεία. Μια ασάφεια, όπως την ήθελε η Γερμανία και όπως τη ζήταγε η Γαλλία, για το έλλειμμα και τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.  

Το παρασκήνιο, όμως, είναι πιο πλούσιο απ’ ό,τι άφησε ο κ. Μισέλ να εννοηθεί και καταδεικνύει ότι πολλές χώρες επιμένουν σε μια σειρά όρων:

Παραμένει υπό διαπραγμάτευση το λεγόμενο «soft landing», ο χρόνος δηλαδή που θα έχει η κάθε χώρα για να επιστρέψει σε σφικτή δημοσιονομική πολιτική. Σύμφωνα με την τελευταία πρόταση, τα 3-7 χρόνια (που ήταν αρχικά), έπεσαν στα 2-3 χρόνια μετά από απαίτηση των Βορείων και της Γερμανίας. Αυτό κράτησε μόνο μερικά… λεπτά. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, εκτός από τη Γερμανία και η Αυστρία, η Φινλανδία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Τσεχία και η Σουηδία προέβαλαν αντιρρήσεις για τα 3-7 χρόνια. 

Σε αυτό το σημείο, ο Σ. Μισέλ διέκοψε την ολομέλεια για να ξαναγίνουν διμερείς και τριμερείς συζητήσεις στο περιθώριο, όμως δεν βγήκε λευκός καπνός και έτσι το θέμα παραπέμπεται στους υπουργούς Οικονομικών την Τετάρτη. Ο πήχης έχει τεθεί χαμηλά, καθώς τα δύο στρατόπεδα δεν δείχνουν διάθεση συμβιβασμού.  

Η χώρα που φαίνεται να ηγείται πλέον του Νότου δεν είναι η Γαλλία αλλά η Ιταλία, με την πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι να επιμένει στο βέτο, σε περίπτωση που δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά της. 

«Στο Σύμφωνο πρέπει να βρούμε μια ισορροπία, πρέπει να κρατήσουμε όλες τις οδούς ανοιχτές μέχρι να μάθουμε πού είναι το σημείο αποτυχίας. Το βέτο; Δεν θα το έλεγα έτσι, αλλά δεν μπορώ να δώσω το ΟΚ σε ένα Σύμφωνο που εγώ, αλλά και καμία άλλη κυβέρνηση, δεν μπορεί να το σεβαστεί».

Αμέσως μετά τις δηλώσεις αυτές, κυκλοφόρησε στον διεθνή τύπο ότι η Ιταλία κρατάει «όμηρο» τις αλλαγές στο ESM που πρέπει να ψηφιστούν από το κοινοβούλιο, για να ανταλλάξει την επικύρωσή του με τις διευκολύνσεις στα δημοσιονομικά που θέλει η Ρώμη. 

Η κ. Μελόνι το διέψευσε μεν,  προσθέτοντας όμως ότι σίγουρα έχει διαφορά για εμάς να γνωρίζουμε ποιο Σύμφωνο έχουμε στη διάθεσή μας, γιατί όλα τα εργαλεία συνδυάζονται, αλλά δεν υπάρχει διάσταση εκβιασμού με το να πούμε «αν δεν το κάνετε αυτό, δεν θα σας το δώσουμε». 

Η Ελλάδα δεν μπήκε μπροστά στη συζήτηση. Στο θέμα τον αμυντικών δαπανών και της εξαίρεσής τους στην προσμέτρηση των δημοσιονομικών μεγεθών υπάρχει ένα «ναι μεν, αλλά». Και εδώ, μέχρι τώρα τουλάχιστον, έχει μπει η γερμανική πινελιά που λέει ότι μόνο όταν ένα κράτος απειλείται και αναγκαστεί να προβεί σε επιπλέον αμυντικές δαπάνες που δεν έχουν προβλεφθεί στο μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό της, θα εξαιρούνται οι δαπάνες. Αυτή η διάταξη φαίνεται πως βολεύει την Κύπρο.

Όσον αφορά στο ελληνικό χρέος (το 2032 ολοκληρώνεται η περίοδος χάριτος για τους τόκους), θα πρέπει να περιμένουμε το τελικό κείμενο για να διαπιστώσουμε το τι θα ισχύσει. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι τότε θα υπάρξει μια απότομη αλλά έκτακτη άνοδος του δημόσιου χρέους ύψους έως και 25 δισεκατομμυρίων ευρώ, που αφορά τους αναβαλλόμενους τόκους (περίοδος χάριτος). Αυτό, λέει η Αθήνα, δεν πρέπει να αντανακλάται στη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους. Εάν δεν περάσει η εξαίρεση, η Αθήνα θα βρεθεί αντιμέτωπη με νέα περίοδο λιτότητας. Από πλευράς Κομισιόν και πλείστων εταίρων, πάντως, υπάρχει διάθεση για ικανοποίηση του ελληνικού αιτήματος. Το θέμα θα είναι η διατύπωσή του. 

Τα υπό συζήτηση σημεία που εκκρεμούν

Εκτός από τα χρόνια στα οποία θα διαρκέσει το λεγόμενο «soft landing», στα υπό συζήτηση σημεία για τα οποία δεν έχει ακόμη επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των κρατών-μελών είναι και αυτό της αύξησης του κόστους του χρέους:

1. Στο Ecofin πριν τη Σύνοδο Κορυφής, δεν υπήρξε συμφωνία μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου για το πόσο γρήγορα μια χώρα με έλλειμμα πάνω από το όριο της ΕΕ του 3% του ΑΕΠ θα πρέπει να το μειώσει, ενώ ταυτόχρονα θα έχει αρκετά κεφάλαια για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Η Γαλλία θέλει πιο αργό ρυθμό, για να υπάρχουν περισσότερα χρήματα για επενδύσεις, η Γερμανία, ταχύτερη μείωση.

Αξιωματούχοι δήλωσαν ότι μια λύση υπό συζήτηση ήταν να υπολογίζεται η τυπική ετήσια περικοπή υπερβολικού ελλείμματος κατά 0,5% του ΑΕΠ με τρόπο που να αποκλείει τις πληρωμές τόκων, αφήνοντας περισσότερα χρήματα για επενδύσεις. Ως παραχώρηση προς τη Γερμανία, η οποία αντιτίθεται, αυτό θα είναι μόνο προσωρινό, για παράδειγμα μεταξύ 2025 και 2027, όταν οι πληρωμές τόκων για τη Γαλλία θα διπλασιαστούν σχεδόν, δήλωσαν αξιωματούχοι. Αυτό θεωρείται μια φωτογραφική διάταξη προς όφελος της Γαλλίας. 

2. Ο Νότος και δη η Ιταλία επιμένει ότι πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη χαλαρότητα και εξαιρέσεις ως προς τις δαπάνες για τη λεγόμενη πράσινη μετάβαση και άλλες επενδύσεις που θα έχουν στόχο την κλιματική αλλαγή. 

3. Ένα τρίτο ζήτημα αφορά τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εφαρμόζεται ο κανόνας που επιθυμεί η Γερμανία και οι λεγόμενες «φειδωλές» (Frugal) χώρες: το 3% του ελλείμματος ως προς το ΑΕΠ πρέπει να θεωρείται το μέγιστο όριο που δεν πρέπει να ξεπεραστεί υπό κανονικές οικονομικές συνθήκες, και θα είναι απαραίτητο η κάθε χώρα να παραμείνει κάτω από αυτό το όριο για να έχει περιθώρια ελιγμών, σε περίπτωση επιδείνωσης της οικονομίας. Αυτό το σημείο είναι ένα από τα κύρια για τα οποία παραμένει το ιταλικό βέτο. 

Πάντως ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών κ. Τζορτζέτι δήλωσε χθες σε συνάντηση της νεολαίας της δεξιάς ότι «Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται για μήνες και μήνες και οι πιθανότητες να επιτευχθεί έγκριση είναι λιγοστές». 

«Δεν έχω τίποτα εναντίον των τηλεδιασκέψεων, αλλά να πάω να κλείσω μια συμφωνία που επηρεάζει την Ιταλία για τα επόμενα 20 χρόνια μέσω τηλεδιάσκεψης, όχι ευχαριστώ», είπε. 

«Η Ιταλία θα αξιολογήσει όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της για την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων», είπε από την πλευρά του ο αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης και συνεχιστής του δόγματος Μπερλουσκόνι, Ματέο Σαλβίνι. 

Η Ιταλία επιμένει στην υψηλή ρητορική ως τακτική της για να πετύχει τις εξαιρέσεις που θέλει. Από την άλλη, η Ελλάδα επικοινωνεί ότι είναι εφικτή μια Συμφωνία στο μεθαυριανό Ecofin και περιμένει την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών.

Πάντως ολοένα και αυξάνονται οι ψίθυροι στους διαδρόμους των Βρυξελλών ότι για να πάρει την εξαίρεση η Αθήνα στα δημοσιονομικά, υποχώρησε σε θέματα που σχετίζονται με το μεταναστευτικό. Εκεί αποδίδεται, σύμφωνα με αυτές τις πηγές, και η τροπολογία που κατατέθηκε στη Βουλή για τις άδειες παραμονής, που προκάλεσε αντίδραση από τον πρώην πρωθυπουργό Αντ. Σαμαρά. Οσοι το υποστηρίζουν αυτό επισημαίνουν ότι ο πρώην πρωθυπουργός γνωρίζει πάρα πολύ καλά πώς γίνονται οι διαπραγματεύσεις στην ΕΕ. 

Υπό αυτό το πρίσμα, η Ελλάδα δείχνει να κινείται με διαφορετική στρατηγική από την Ιταλία, που δεν ψηφίζει τη νέα λειτουργία του ESM μέχρι να δει πρόοδο στα αιτήματά της στις διαπραγματεύσεις για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες. 

Τι θα κάνει η Γερμανία

Υπενθυμίζουμε ότι πριν τη Σύνοδο Κορυφής, ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σoλτς μετέβη στη Ρώμη προκειμένου να πείσει την κ. Μελόνι να άρει το βέτο. Τότε οι ιταλικές εφημερίδες έκαναν λόγο για ανταλλαγή της ευελιξίας με μια «χαλάρωση» στο μεταναστευτικό. Όμως αυτό ναυάγησε, καθώς η Ιταλίδα πρωθυπουργός φέρεται να είπε στους συνεργάτες της ότι οι επιθυμίες των Βορείων για τους μετανάστες θα έβρισκαν τοίχο στην ιταλική βουλή….

Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ δήλωσε ότι συζητάει τη γαλλική θέση για την εξαίρεση στο υπερβολικό έλλειμμα, όμως «χρειάζεται περισσότερη δουλειά στους ακριβείς αριθμούς για την τελική συμφωνία».

«Έχουμε ήδη μια κοινή αντίληψη όσον αφορά τις διασφαλίσεις για το έλλειμμα και το χρέος, τώρα είναι καθήκον μας να βαθμονομήσουμε αυτά τα μέτρα με τον σωστό τρόπο», είπε ο Λίντνερ σε δημοσιογράφους. «Θέλουμε να διατηρήσουμε χώρο για ελιγμούς, για επενδύσεις και νέες ανάγκες -για παράδειγμα για την άμυνα. Αλλά δεν έχουμε ακόμη κοινή αντίληψη ως προς το ποιοι αριθμοί επαρκούν», πρόσθεσε

Αυτοί οι αριθμοί όμως και η διατύπωση στο χαρτί είναι όλο το ζητούμενο. 

Σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία μέχρι το τέλος του έτους, θα ισχύσει το εξής: από το 2024, ο ρυθμιστικός ιστός είναι αυτός του παλιού Συμφώνου, αλλά με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που το 2023 δήλωσε ότι σε κάθε περίπτωση το 2024 θα είναι έτος μετάβασης, άρα οι εκτιμήσεις θα γίνουν λαμβάνοντας υπόψη τόσο το παλιό Σύμφωνο όσο και τις κατευθυντήριες γραμμές. 

Ανώτατος αξιωματούχος της Κομισιόν ανέφερε στο Euro2day.gr ότι η Γερμανία μπορεί να μπλοκάρει τις κατευθυντήριες γραμμές για τα έτη 2025-2026, γιατί «δεν θα έχουν νομική βάση», κάτι που φαίνεται πως ήδη εξέφρασε ο ίδιος ο κ. Λίντνερ.