Η οικονομία ως όπλο κατά της Τουρκίας

Η στήλη προτιμά να είναι χρήσιμη παρά ευχάριστη όπως έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη.

Ιδιαίτερα στο θέμα της Τουρκίας, η αμυντική ισχύς και η οικονομία της οποίας δεν θα πρέπει ούτε να υπερτιμώνται αλλά ούτε να υποτιμώνται.

Σε χθεσινή του ομιλία, ο Τούρκος πρόεδρος αναφέρθηκε στο θέμα της υπονόμευσης της οικονομίας από τρίτες χώρες, αποκλείοντας ταυτόχρονα ακόμη μια φορά προσφυγή στο ΔΝΤ.

Ο κ. Ερντογάν έχει ασφαλώς τους δικούς του λόγους για να τα λέει αυτά. Οι λόγοι είναι το άγχος της επανεκλογής του το 2023, που γιορτάζονται τα 100 χρόνια της τουρκικής Δημοκρατίας, και ο μεγαλοϊδεατισμός του που συνδυάζει εθνικισμό και ισλαμισμό, με τη γείτονα να γίνεται η ηγέτιδα σουνιτική μουσουλμανική χώρα.

Οι πολιτικοί μπορεί να λένε ό,τι θέλουν, όμως τα νούμερα δεν λένε ψέματα. Ίσως δεν δίνουν όλη την εικόνα, όμως αποτυπώνουν την κατάσταση.

Αν λοιπόν ρίξει κανείς μια ματιά στους ρυθμούς ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας από το 2001 μέχρι και πέρυσι, ο Ερντογάν δικαιώνεται σε μεγάλο βαθμό. Την περίοδο 2001-2019, η Τουρκία γνώρισε την ύφεση μόλις δύο φορές. Το 2001, με ύφεση 5,9% και το 2009, με 4,7% Και στις δύο περιπτώσεις, η ανάκαμψη ακολούθησε και ήταν εντυπωσιακή, με υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης επί σειρά ετών.

Ακόμη και τα τελευταία χρόνια, που ο ελληνικός και διεθνής Τύπος αναφέρεται σε οικονομική κρίση, το τουρκικό ΑΕΠ αυξήθηκε με ρυθμό 6% το 2015, 3,2% το 2016 (χρονιά πραξικοπήματος), 7,5% το 2017, 2,9% το 2018 και 0,87% το 2019, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.

Ουσιαστικά, η περσινή χρονιά ήταν στάσιμη και λογικά η φετινή θα είναι υφεσιακή λόγω πανδημίας κ.λπ.

Μήπως όμως η ώθηση στην τουρκική οικονομία οφείλεται σε μια άκρως επεκτατική δημοσιονομική πολιτική που έχει αυξήσει το δημόσιο χρέος κατακόρυφα;

Η απάντηση θα πρέπει να είναι αρνητική κι εδώ. Το δημοσιονομικό έλλειμμα ανήλθε στο 2,9% του ΑΕΠ το 2019 από 1,9% το 2018. Το μεγαλύτερο έλλειμμα της τελευταίας 10ετίας καταγράφεται το 2010, με 3,55% του ΑΕΠ. Δεν εκπλήσσει λοιπόν που το δημόσιο χρέος ανερχόταν μόλις στο 33,1% του ΑΕΠ το 2019. Το υψηλότερο επίπεδο της 10ετίας σημειώνεται το 2010, με μόλις 40%.

Με άλλα λόγια, τα νούμερα δείχνουν ότι η γείτονα δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα δημόσιου χρέους και έχει σημαντικά περιθώρια δημοσιονομικής ώθησης.

Μήπως έχει πρόβλημα με το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών;

Πράγματι, τα νούμερα δείχνουν ότι το ανωτέρω έλλειμμα παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα την τελευταία 10ετία, προφανώς ως απόρροια των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης. Όμως, το έλλειμμα του εξωτερικού ισοζυγίου εμφανίζει μια σαφή βελτίωση τα τελευταία χρόνια καθώς περιορίσθηκε στο 2,6% του ΑΕΠ το 2018 και μετατράπηκε σε πλεόνασμα ίσο με 1,2% το 2019.

Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών οφείλεται προφανώς σε σημαντικό βαθμό στην υποτίμηση της τουρκικής λίρας που τροφοδοτεί τον πληθωρισμό. O τελευταίος ανήλθε σε 15,2% το 2019 από 16,3% και ιστορικά παραμένει σε υψηλά επίπεδα, αν και μονοψήφια, από το 2004 μέχρι και το 2016.

Η τουρκική λίρα, η οποία υποχωρεί κατά 25% έναντι του δολαρίου, από τις αρχές του 2020 είναι θύμα της πολιτικής της κεντρικής τράπεζας να μην ανεβάζει τα επιτόκια, ώστε να δώσει ώθηση στην πιστωτική επέκταση και την ανάπτυξη. Η κεντρική τράπεζα μείωσε το βασικό επιτόκιο στο 8,5% τον Μάιο από 12% στα τέλη του 2019.

Τα νούμερα δείχνουν ότι η χρήση των συναλλαγματικών αποθεματικών δεν είναι αποτελεσματικός τρόπος για τη στήριξη της λίρας και εμμέσως των επιχειρήσεων που έχουν δανεισθεί με ρήτρα ξένου νομίσματος. Τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν μειωθεί δραστικά και η κεντρική τράπεζα χρωστάει περισσότερα στις εγχώριες τράπεζες από τις οποίες δανείσθηκε ξένα νομίσματα για να αγοράσει λίρες.

Η πολιτική της έντασης στα γεωπολιτικά που ακολουθεί ο Ερντογάν επιδεινώνει το οικονομικό κλίμα και την κατάσταση της λίρας, καθώς ξένοι και Τούρκοι επενδυτές μειώνουν την έκθεσή τους σε τουρκικές κινητές αξίες.

Επομένως, η τουρκική οικονομία βρίσκεται μεν σε καλύτερη κατάσταση σε σχέση με το παρελθόν, αλλά παραμένει ευάλωτη. Όλα δείχνουν πως θα πρέπει να αποδεχθεί μία ή δύο ακόμη χρονιές ύφεσης μετά το 2020, αν θέλει να σταθεροποιήσει τη λίρα με αύξηση επιτοκίων και να ρίξει τον πληθωρισμό.

Με τις προεδρικές εκλογές να είναι το 2023, η κλεψύδρα του χρόνου αδειάζει και ο πρόεδρος Ερντογάν θα πρέπει να αποφασίσει αν θα πάει κόντρα στις ιδέες του, π.χ. τα υψηλότερα επιτόκια γεννούν πληθωρισμό, ή να κάνει κάτι πιο τολμηρό γεωπολιτικά για να επανεκλεγεί.

Η απόφαση του κ. Ερντογάν μάς αφορά άμεσα.

Η λίρα παραμένει η αχίλλειος πτέρνα του.