Το δημογραφικό και ο κορωνοϊός

Τι σχέση έχουν το δημογραφικό, η πανδημία, το ασφαλιστικό σύστημα και οι αγορές μετοχές και ομολόγων;   

Οι δυτικές κοινωνίες, όπως η ελληνική, είναι ως επί το πλείστον γηρασμένες κοινωνίες. Σ’ αυτές τις κοινωνίες, το ποσοστό των συνταξιούχων στον συνολικό πληθυσμό βαίνει αυξανόμενο, με αποτέλεσμα να αντιστοιχούν περισσότεροι συνταξιούχοι σε κάθε εργαζόμενο-ασφαλισμένο καθώς περνάνε τα χρόνια. Οι συνέπειες για τα κρατικά αναδιανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα είναι προφανώς δυσάρεστες, λόγω της ανωτέρω τάσης στο δημογραφικό.   

Μάλιστα, στο ελληνικό σύστημα, η κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο, γιατί οι νέοι συνταξιούχοι θα λαμβάνουν χαμηλότερη σύνταξη κατά 30% περίπου κατά μέσο όρο σε σχέση με τους παλιούς για τα ίδια χρόνια εργασιακού βίου και μισθού. Αυτό υπονομεύει τη διαγενεαλογική αλληλεγγύη στην οποία βασίζεται το αναδιανεμητικό σύστημα. 

Γι' αυτό αυξάνεται ο κίνδυνος οι ασφαλισμένοι να αρνηθούν στο μέλλον να καταβάλλουν τις ίδιες εισφορές για τους παλιούς συνταξιούχους. Ιδίως, αν ο πληθυσμός συνεχίζει να γηράσκει και περισσότεροι συνταξιούχοι αντιστοιχούν σε κάθε ασφαλισμένο, με αποτέλεσμα να πρέπει να χειροτερεύσουν περαιτέρω οι όροι για τους τελευταίους (όριο συνταξιοδότησης, ύψος συντάξεων και εισφορών) για να συντηρηθεί το σύστημα. 

Η εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού συστήματος στην επικουρική ασφάλιση με τον προσωπικό κουμπαρά για τους νέους ασφαλισμένους  στην Ελλάδα δεν δίνει λύση προφανώς στο πρόβλημα. Παρ’ όλα αυτά είναι σίγουρα μια πιο ορθολογιστική προσέγγιση, που έχει υιοθετηθεί κι από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και έρχεται εδώ με καθυστέρηση. Όμως, εδώ γεννάται ένα άλλο θέμα, που η πανδημία του νέου κορωνοϊού έχει μάλλον επιδεινώσει.

Τα επιτόκια καταθέσεων στη χρηματαγορά είναι σχεδόν μηδενικά ενώ οι αποδόσεις πολλών κρατικών ομολόγων είναι ελαφρώς θετικές έως αρνητικές στα πιο κοντινά διαστήματα, καθώς οι κεντρικές τράπεζες εφαρμόζουν επιθετικές πολιτικές νομισματικής χαλάρωσης. 

Παραδοσιακά, τα συνταξιοδοτικά ταμεία επενδύουν τα αποθεματικά τους σε κρατικά ομόλογα, γιατί θεωρούνταν πιο ασφαλή. Όμως, αρκετοί θεωρούν πως πλέον τα κρατικά ομόλογα ενέχουν υψηλό κίνδυνο καθώς ανησυχούν για το ενδεχόμενο είτε πιστοληπτικών υποβαθμίσεων των κρατών είτε ανόδου του πληθωρισμού. Ήδη, πολλοί διαχειριστές συνταξιοδοτικών ταμείων, ιδίως σε αμερικανικές εταιρείες, βρίσκονται σε δυσχερή θέση λόγω των χαμηλών αποδόσεων καθώς οι υποχρεώσεις τους ξεπερνούν το ενεργητικό.

Η στροφή σε πιο ριψοκίνδυνες μορφές επένδυσης για πιο υψηλές αποδόσεις, όπως οι μετοχές, είναι μια εναλλακτική λύση. Όμως, οι αποτιμήσεις είναι συχνά απαιτητικές και ιδιαίτερα στις τεχνολογικές εταιρείες. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν πως ο νέος κορωνοϊός είναι ασθένεια των ηλικιωμένων και ιδιαίτερα των γέρων, γιατί εκεί παρατηρούνται οι περισσότεροι θάνατοι. Οι πιο κυνικοί μάλιστα παρατηρούν ότι οι θάνατοι βοηθούν το συνταξιοδοτικό σύστημα των δυτικών χωρών.

Όμως, οι αρνητικές συνέπειες του δημογραφικού λόγω κορωνοϊού είναι πολύ μεγαλύτερες, απειλώντας συστήματα, τη διαγενεαλογική αλληλεγγύη και τις αγορές. Ισως λοιπόν θα έπρεπε να ασχοληθούμε πιο σοβαρά με το δημογραφικό, χαράσσοντας μακροπρόθεσμες πολιτικές, αφού βραχυπρόθεσμα δεν μπορούν να γίνουν πολλά πράγματα.