Σαν τον ποντικό στη φάκα

Την περασμένη Άνοιξη, η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου αποδέχθηκε την καραντίνα ως μέσο καταπολέμησης της πανδημίας της Covid-19 χωρίς αντιδράσεις, βλέποντας τον αριθμό των νεκρών να αυξάνεται κατακόρυφα και ιδιαίτερα των πιο ηλικιωμένων.

Η κατάσταση έχει αλλάξει κατά το δεύτερο κύμα της πανδημίας. Οι οπαδοί του ανοίγματος της οικονομίας έχουν αυξηθεί και δεν είναι μόνο οι οπαδοί του MAGA για τον Τραμπ. Εμμέσως αλλά σαφώς, όλοι αυτοί τάσσονται υπέρ της ανοσίας της αγέλης, ποντάροντας ταυτόχρονα στην άφιξη ενός ασφαλούς εμβολίου. Όμως, η ανοσία της αγέλης μέσω μολύνσεων σημαίνει πως κάποιοι άνθρωποι θα πεθάνουν ενώ θα μπορούσαν να είχαν διασωθεί. 

Το ηθικό ερώτημα είναι ποιο είναι το αποδεκτό ανθρώπινο κόστος μιας τέτοιας επιλογής και πότε επιτυγχάνεται η ανοσία του πληθυσμού, δηλ. τι ποσοστό θα πρέπει να έχει ανοσία, για να σταματήσει η εξάπλωση του κορωνοϊού. Δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η ανοσία της αγέλης επιτυγχάνεται με ποσοστό 60% έως 90% και άλλοι, με πολύ χαμηλότερα νούμερα χωρίς εμβόλιο.

Είτε στη μία περίπτωση, ανοσία της αγέλης, είτε στην άλλη, δηλ. καραντίνα, υπάρχει οικονομικό κόστος. Δεν είναι τυχαίο ότι το δεύτερο κύμα της πανδημίας οδηγεί σε αναθεώρηση των εκτιμήσεων για τη φετινή ύφεση, επιβαρύνοντας τον προϋπολογισμό και προσθέτοντας στο δημόσιο χρέος. Κι αυτό δύσκολα θα σταματήσει στο 2021. Στην περίπτωση της Ελλάδος, το προσχέδιο του προϋπολογισμού προέβλεπε πρωτογενές έλλειμμα που κυμαινόταν μεταξύ 1% και 3% του ΑΕΠ την επόμενη χρονιά. Κοινώς, συνεχή επιβάρυνση του δημόσιου χρέους που πλησιάζει, αν δεν ακουμπά, το 200% του ΑΕΠ.

Ουσιαστικά, η πανδημία της Covid-19 μάς σπρώχνει πιο βαθιά στην παγίδα του χρέους. Αυτό δεν σημαίνει πως το χρέος είναι αναγκαστικά κακό.  Στο μέτρο που χρησιμοποιείται με μέτρο και χρηματοδοτεί παραγωγικές επενδύσεις που θα παραγάγουν μελλοντικά κέρδη/μερίσματα για την αποπληρωμή του χρέους, το τελευταίο μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομίας.

Όμως, όλοι γνωρίζουμε πως αυτό δεν συμβαίνει εδώ και καιρό. Τα χρέη αυξάνονται μεν αλλά όχι οι επενδύσεις σε υποδομές κ.λπ. και το αποτέλεσμα φαίνεται στον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και άλλων. Η αποκαλούμενη παραγωγικότητα του χρέους, που δείχνει πόσο αυξάνεται το ΑΕΠ για κάθε 1 ευρώ που αυξάνεται το δημόσιο χρέος, βαίνει μειούμενη σε πολλές χώρες.  

Δυστυχώς, η πανδημία της Covid-19 εγκλωβίζει την Ελλάδα κι άλλες χώρες ακόμη πιο βαθιά στην παγίδα του χρέους. Δηλαδή, σε μια κατάσταση όπου η υπερχρέωση βάζει φρένο στην ανάπτυξη, με αποτέλεσμα να αντιδρούν οι αρχές παίρνοντας επιπρόσθετα μέτρα, που αυξάνουν ακόμη περισσότερο το χρέος, επιδεινώνοντας τις προοπτικές της οικονομίας. 

Υπό αυτές τις συνθήκες, η νομισματική πολιτική αποδυναμώνεται και η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική έχει βραχυχρόνια θετική επίδραση στο ΑΕΠ, αλλά καταλήγει να μειώνει τον ρυθμό ανάπτυξης. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της ανεργίας και ο αποπληθωρισμός.  

Μπορούμε όμως να μειώσουμε το χρέος, όταν κανένα πολιτικό κόμμα πρακτικά δεν θέλει να μειώσει τις κρατικές δαπάνες αλλά απλά να αλλάξει τις χρήσεις τους; Η ρεαλιστική απάντηση θα πρέπει να είναι αρνητική. Επομένως, το πιθανότερο είναι να συνεχίσουμε στο ίδιο μοτίβο, εγκλωβισμένοι περισσότερο στην παγίδα του χρέους.