Η βουτιά της τουρκικής λίρας και η Ελλάδα

Συζητώντας μ’ έναν ξένο γεωπολιτικό αναλυτή της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής πριν από λίγο καιρό, τον άκουσα να λέει κάτι που με έβαλε σε σκέψεις. «Νομίζεις ότι θα είναι καλύτερα για την Ελλάδα αν φύγει ο Ερντογάν;» για να συμπληρώσει, «αν παρακολουθούσατε τις δηλώσεις των πολιτικών αντιπάλων του στην Τουρκία εναντίον της χώρας σας, θα αλλάζατε πιθανόν άποψη».

Πράγματι, οι δηλώσεις των επίδοξων διαδόχων του στημ προεδρία είναι συγκριτικά πολύ πιο επιθετικές εναντίον της Ελλάδος. Απλά, δεν τις ξέρουμε. γιατί δεν δημοσιοποιούνται εδώ. Αντίθετα, οι εκάστοτε δηλώσεις του Ερντογάν γίνονται αντικείμενο έντονης προβολής και σχολιασμού στην Ελλάδα και δικαίως αφού είναι πρόεδρος της Τουρκίας.

Το ίδιο συμβαίνει με την απόφασή του να απολύσει τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας, τον οποίο ο ίδιος είχε διορίσει πριν από λίγους μήνες. Ο τελευταίος ανέβασε το επιτόκιο παρέμβασης στο 19% από 10,25% όταν ανέλαβε το πόστο, εκ των οποίων δύο ποσοστιαίες μονάδες μόλις την προηγούμενη Πέμπτη. 

Η λίρα, η οποία είχε χάσει τη μισή της αξία από το 2018, κατάφερε να ανακάμψει αισθητά στο 6,50 από 8,5 και άνω προηγουμένως, κατά τη διάρκεια της θητείας του, προσελκύοντας περίπου 20 δισ. δολάρια σε τουρκικές μετοχές, ομόλογα και swaps. Είναι ενδεχομένως μέρος των κεφαλαίων που ίσως  χρησιμοποιηθούν από τον νέο διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας για να αποτρέψει μεγάλη υποτίμηση του νομίσματος. 

Το 2020, οι τουρκικές αρχές εκτιμάται ότι δαπάνησαν συναλλαγματικά αποθέματα άνω των 100 δισ. δολαρίων, για να υπερασπισθούν το νόμισμα χωρίς επιτυχία, πριν από τις μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων. 

Χθες το βράδυ, στις ασιατικές αγορές, η λίρα έφθασε να χάνει έως 17%. Από την αρχή του 2021 μέχρι το Σάββατο που ανακοινώθηκε η απομάκρυνση του διοικητή, η τουρκική λίρα ήταν το νόμισμα με την υψηλότερη απόδοση στον κόσμο. Κι αυτό γιατί χρησιμοποιείτο ευρέως σε carry trades από διάφορα διεθνή χαρτοφυλάκια που πόνταραν στη μεγάλη διαφορά επιτοκίων υπέρ της λίρας.

Προφανώς, ο Ερντογάν εκτίμησε ότι η πολιτική ζημιά που υφίσταται από τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει στην οικονομία η μεγάλη αύξηση των επιτοκίων είναι μεγαλύτερη από εκείνη της ταχύτερης διολίσθησης της λίρας που συνεπάγονται τα χαμηλότερα επιτόκια. Κι όλα αυτά με ορίζοντα τις επόμενες προεδρικές εκλογές, που είναι προγραμματισμένες για το 2023 αλλά μπορούν να γίνουν νωρίτερα. 

Ο Ερντογάν δείχνει να θέλει να κερδίσει το στοίχημα πως ο πληθωρισμός θα αποκλιμακωθεί αισθητά από 16% περίπου σήμερα λόγω σύγκρισης με το κακό 2020 παρά την πιθανή μείωση των επιτοκίων και μια ελεγχόμενη διολίσθηση της λίρας, με τον ρυθμό ανάπτυξης να επιταχύνεται από 1,8% το 2020. Σημειώνεται ότι η τουρκική οικονομία ήταν μια από τις λίγες που αναπτύχθηκαν το 2020, διευρύνοντας το χάσμα που τη χωρίζει από την ελληνική.

Όπως πριν από τις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου του 2019, ο Ερντογάν επιδιώκει να πέσουν οι τόνοι στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση καθώς αντιλαμβάνεται τους οικονομικούς και γεωπολιτικούς κινδύνους. Τώρα, όπως και τότε, ο Τούρκος πρόεδρος δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τους στόχους εθνικής ασφαλείας στο Αιγαίο και στην Ανατ. Μεσόγειο. Όμως, όλα βασίζονται στην πορεία της τουρκικής οικονομίας, που είναι ευάλωτη σε εξωτερικούς παράγοντες.  

Αν και το ΑΚP, το κόμμα του Ερντογάν, κατάφερε να μειώσει το δημόσιο χρέος από το 2002 που πήρε την εξουσία, οι επιχειρήσεις αύξησαν το χρέος τους και μεγάλο μέρος του είναι σε ξένα νομίσματα. Όμως, ο Ερντογάν ξέρει ότι οι εκλογές κερδίζονται όταν η οικονομία αναπτύσσεται.

Για την Ελλάδα, η Τουρκία είναι μια πρόκληση, είτε αναπτύσσεται και αυξάνει τη σφαίρα επιρροής της είτε συρρικνώνεται, υπάρχει εσωστρέφεια και αναζητείται αποδιοπομπαίος τράγος.