Η ελληνική οικονομική ιστορία που επαναλαμβάνεται

Η ιστορία διδάσκει πως δεν διδασκόμαστε πολλά πράγματα από αυτή. Αντίθετα, επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής.

Οι βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1862, οι πρώτες που έγιναν μετά την έξωση του Όθωνα, χαρακτηρίζονται από δύο σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της Ελλάδας το υπόλοιπο του 19ου αιώνα. Κάπου 160 χρόνια πριν, οι απόδημοι Έλληνες άσκησαν το εκλογικό τους δικαίωμα στα ελληνικά προξενεία στο εξωτερικό, επιδεικνύοντας το διαβατήριό τους χωρίς άλλους όρους και προϋποθέσεις. Εξέλεξαν μάλιστα τους δικούς τους αντιπροσώπους που συμμετείχαν ως μέλη στη Β' Εθνοσυνέλευση, που είχε την εξουσία να ψηφίσει το νέο Σύνταγμα. Το αποτέλεσμα ήταν η εκ βάθρων ανανέωση του πολιτικού προσωπικού με την ανάδειξη νέων πολιτικών, όπως ο Χαρίλαος Τρικούπης, που έμελλαν να σημαδέψουν τη νεότερη ελληνική ιστορία.

Ο Χαρ. Τρικούπης εφάρμοσε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της ελληνικής οικονομίας που περιλάμβανε μεγάλες δημόσιες επενδύσεις όπως η κατασκευή της Διώρυγας της Κορίνθου και η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου. Τα έργα χρηματοδοτήθηκαν με φθηνό εξωτερικό δανεισμό αλλά κατόπιν οι συνθήκες στις διεθνείς αγορές άλλαξαν άρδην, με άνοδο των επιτοκίων και η Ελλάδα χρεοκόπησε το 1893. Οι ξένες δυνάμεις της εποχής επέβαλαν τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο. Όμως, η λέξη έλεγχος δεν ηχούσε καλά στα αυτιά των τότε Ελλήνων κυβερνώντων και μετονομάσθηκε σε Διεθνή Οικονομική Επιτροπή. Ήταν το 2ο μνημόνιο στη νεότερη ελληνική ιστορία μετά από εκείνο επί Όθωνα.

Αναφερθήκαμε σ’ αυτά τα μακρινά γεγονότα για να δείξουμε τις ομοιότητες με τη σύγχρονη ελληνική οικονομική ιστορία. Παρόμοια εξέλιξη είχαμε στις αρχές της δεκαετίας του 1930, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν στην εξουσία. Είναι ίσως σύμπτωση, όμως τόσο ο Βενιζέλος όσο κι ο Χαρ. Τρικούπης πέθαναν αμφότεροι στη Γαλλία.

Δυστυχώς, οι αιώνες περνάνε αλλά οι οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται διαχρονικά είναι παρόμοιες. Φθηνός δανεισμός για τη χρηματοδότηση των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού με συσσώρευση δημόσιου χρέους. Σε κάποιο σημείο, το δημόσιο χρέος φθάνει σε υψηλά επίπεδα, ξεσπάει κάποια διεθνής οικονομική κρίση και η χώρα δεν μπορεί να πληρώσει τα τοκοχρεολύσια. Οι ξένες δυνάμεις κάθε εποχής επεμβαίνουν και μας δίνουν νέα δάνεια με αυστηρούς όρους λιτότητας. Εμείς διαμαρτυρόμαστε για τα επώδυνα μέτρα και η ιστορία επαναλαμβάνεται. Οι πολιτικοί δεν μπορούν/θέλουν να μειώσουν τις κρατικές δαπάνες ή/και να αυξήσουν τους φόρους, σ’ εμάς οι δαπάνες αρέσουν αλλά το χρέος αυξάνεται. Όμως, η εξυπηρέτηση ενός ολοένα και περισσότερο μη παραγωγικού χρέους αποτελεί βαρίδι για τον ρυθμό ανάπτυξης, «γεννώντας» περισσότερες δαπάνες και νέο χρέος.

Το τέλος είναι προβλέψιμο για μια ακόμη φορά. Η διάρκεια του ταξιδιού δεν είναι γνωστή.