Πάει να γίνει το τραπεζικό σύστημα φυσικό μονοπώλιο;

Προς τα τέλη του 20ού αιώνα, η Union Bank of Switzerland συγχωνεύθηκε με τη Swiss Bank και προέκυψε η UBS Group ως αντίπαλο δέος στην Credit Suisse Group. Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, οι ελβετικές αρχές επέλεξαν να συγχωνεύσουν τις δύο μεγάλες ελβετικές τράπεζες σε μια νέα «γίγαντα», αντί της εθνικοποίησης ή της εκκαθάρισης της Credit Suisse.

H υποδοχή της συγχώνευσης από την αγορά είναι μέχρι στιγμής καλή. Όμως, η ιστορία διδάσκει ότι οι συγχωνεύσεις μεγάλων τραπεζών είναι άλλοτε πετυχημένες και άλλοτε όχι. Ο ελληνικής καταγωγής CEO της  JPMorgan Chase, Jamie Dimon, εδραίωσε την καλή του φήμη με την απόκτηση της Bear Stearns και του δικτύου καταστημάτων της Washington Mutual το 2008.  Άλλοι απέτυχαν. Άλλοι φέρνουν στο νου τους την ηρεμία που επικράτησε στην αγορά βραχυπρόθεσμα μετά το κλείσιμο της Lehman Brothers το 2008 και παραμένουν επιφυλακτικοί. Θεωρούν σωστά ότι είναι ακόμη νωρίς για να κριθεί ένα τέτοιο μεγάλο ντιλ και οι επιπτώσεις του. Ιδίως αν κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι δεν θα προκύψουν προβλήματα σε άλλες μεγάλες τράπεζες.

Όμως, άλλοι, όπως ο πρώην τραπεζίτης και νυν fund manager με τον οποίο μιλήσαμε τηλεφωνικά χθες, προσεγγίζουν το θέμα κάπως διαφορετικά. «H UBS έχει κάνει εξαιρετικό ντιλ με την εξαγορά της Credit Suisse υπό αυτούς τους όρους. Όμως, το θέμα είναι άλλο και στην Ελλάδα δεν το έχουν πιάσει. Ο τραπεζικός κλάδος πάει να γίνει φυσικό μονοπώλιο. Αυτό σημαίνει ότι θα εποπτεύεται πιο στενά (highly regulated) και θα δανείζει πιο δύσκολα», τόνισε ο ίδιος.  Οι μεγάλες τράπεζες θα τείνουν να ενώνονται σε μεγαλύτερα σχήματα, με αποτέλεσμα να μειωθεί ο αριθμός τους και να μείνει στο τέλος μία. Σ’ ένα τέτοιο σύστημα που μοιάζει με φυσικό μονοπώλιο, οι νομισματικές και οι κρατικές αρχές θα έχουν μεγαλύτερο ρυθμιστικό ρόλο. Σ’ ένα τέτοιο τοπίο, οι εθνικοποιήσεις τραπεζών δεν θα πρέπει να αποκλειστούν.  

Από τη μια πλευρά, το μεγάλο μέγεθος έχει ασφαλώς πλεονεκτήματα για τις τράπεζες. Δίνει στην τράπεζα τη δύναμη π.χ. να επηρεάσει τα επιτόκια καταθέσεων και δανείων προς τα εκεί που θέλει, και να τιμολογήσει πιο ακριβά τις παρεχόμενες υπηρεσίες, αυξάνοντας τα κέρδη της. Από την άλλη πλευρά, έχει μειονεκτήματα για τους πελάτες και τις αρχές. Οι χρεώσεις των μεγάλων τραπεζών μπορεί να είναι υψηλότερες. Ακόμη, είναι πιο δύσκολο να αφήσουν μια μεγάλη τράπεζα  να καταρρεύσει, παρότι ο ηθικός κίνδυνος επιβάλλει κάτι τέτοιο για να στείλουν οι αρχές μήνυμα στις υπόλοιπες τράπεζες να μην παίρνουν μεγάλα ρίσκα. Αν μια μεγάλη τράπεζα καταρρεύσει, οι συνέπειες μπορεί να είναι οδυνηρές για ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα και την οικονομία.

Οι διασώσεις μεγάλων τραπεζών μπορεί να έχουν επίσης θύματα, αν οι αρχές επιδιώκουν ταυτόχρονα να περιορίσουν τον ηθικό κίνδυνο. Η αξία των τίτλων ΑΤ1 της Credit Suisse μηδενίσθηκε στο πλαίσιο της εξαγοράς της UBS. Δεν γνωρίζουμε αν η διαφαινόμενη τάση μεγαλύτερης συγκέντρωσης στον τραπεζικό κλάδο που παρατηρείται σε διάφορες χώρες θα οδηγήσει τελικά στη δημιουργία φυσικού μονοπωλίου. Όμως, είναι λογικό να αναμένουμε πιο αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο για τις  τράπεζες καθώς οι οικονομίες επιβραδύνονται και τα υψηλότερα επιτόκια δυσκολεύουν την εξυπηρέτηση των δανείων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις.