Δ. Σκάλκος: Ποδαρικό με ώριμα έργα €5 δισ. το νέο ΕΣΠΑ

Εντός στόχων κινείται η απορρόφηση των κονδυλίων από το τρέχον ΕΣΠΑ, λέει ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Δημήτρης Σκάλκος, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Euro2day.gr.

Ο κ. Σκάλκος δηλώνει σίγουρος ότι μέχρι το τέλος του 2023, που είναι η τυπική λήξη του Προγράμματος, θα έχει απορροφηθεί στο σύνολο του, ενώ αναφέρεται εκτενώς στη νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027 -το σχετικό νομοσχέδιο για το νέο ΕΣΠΑ βρίσκεται από τις 24 Δεκεμβρίου σε ηλεκτρονική δημόσια διαβούλευση.

Ο Γενικός Γραμματέας μιλά για την “προίκα” των 5 δισ. ευρώ με την οποία ξεκινά το νέο ΕΣΠΑ, γνωστοποιεί πότε θα λάβουν οι εργολήπτες τα χρήματα από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, πότε θα βγουν στον αέρα τα πρώτα προγράμματα της νέας προγραμματικής περιόδου και πως “κουμπώνουν” οι πόροι του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης.

Κύριε Σκάλκο, σε ποια φάση βρίσκεται η απορρόφηση των πόρων του τρέχοντος ΕΣΠΑ;

Μέχρι το τέλος του 2023, που είναι η τυπική λήξη του τρέχοντος ΕΣΠΑ, συνολικού προϋπολογισμού 23,2 δισ. ευρώ, τα κονδύλια θα έχουν απορροφηθεί στο σύνολο τους. Τα ενταγμένα έργα έχουν ξεπεράσει το 147%. Όμως ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι τα συμβασιοποιημένα έργα, αυτά δηλαδή που έχουν νομική δέσμευση, που έχουν ολοκληρώσει τη σχετική διαδικασία δέσμευσης, έχουν ξεπεράσει το 107%. Σήμερα που μιλάμε, οι πληρωμές από το ΕΣΠΑ είναι στο 64% δημόσια δαπάνη και στο 69% κοινοτική συμμετοχή. Δηλαδή μέχρι στιγμής έχουμε απορροφήσει 13 δισ. ευρώ. Η πρόκληση λοιπόν είναι αυτό το 69% να το πάμε στο 100% μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Δηλαδή να απορροφήσουμε 5,75 δισ. ευρώ έως τις 31/12/2023, δηλαδή κάτι λιγότερο από 3 δισ. ευρώ ετησίως. Πρόκειται για έναν στόχο απόλυτα εφικτό.

Δηλαδή δεν θα μεταφερθούν έργα της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου στη νέα;

Τα μεταφερόμενα έργα είναι έργα που εκ των πραγμάτων δεν θα μπορούσαν να ολοκληρωθούν σε μια προγραμματική περίοδο. Όπως ένας σταθμός του Μέτρο, που παίρνει και δύο προγραμματικές περιόδους για να ολοκληρωθεί.

Αν, όμως, δεσμεύσεις τον νέο προϋπολογισμό με παλαιά έργα δεν περιορίζεται ο αριθμός των νέων εντάξεων;

Η πραγματικότητα είναι ότι αν δεσμεύσεις τον νέο προϋπολογισμό με παλαιά έργα δεν θα εντάξεις νέα έργα. Αυτό που κάνουμε είναι να διασφαλίσουμε ότι θα μεταφέρουμε όσο το δυνατόν λιγότερα έργα στην νέα προγραμματική περίοδο και να απεντάξουμε όσο το δυνατόν λιγότερα. Το θετικό από τα μεταφερόμενα έργα είναι ότι έχουμε άμεσα δαπάνες τα πρώτα χρόνια του ΕΣΠΑ που πάντα η απορρόφηση είναι χαμηλή.

Ποια έργα θα μεταφερθούν;

Έχουμε μια μαγιά ώριμων έργων που μεταφέρουμε στην επόμενη περίοδο. Αυτή εγώ την προσδιορίζω στα 5 δισ. ευρώ. Ξεκινάμε με έργα που είναι στο pipeline μας. Έργα που τρέχουν τώρα στο ΕΣΠΑ και βρίσκονται σε διάφορα στάδια υλοποίησης. Πρόκειται κυρίως για έργα μεταφορών, περιβάλλοντος, διαχείριση απορριμμάτων, κλπ. που θα φέρουν και τις πρώτες δαπάνες.

Αναφερθήκατε στη διαχείριση απορριμμάτων. Παραμένει το πρόβλημα στην απορρόφηση κονδυλίων σε αυτό το πεδίο;

Δεν θα κρυφτώ. Υπάρχουν συγκεκριμένα πεδία που είναι προβληματικά. Όπως τα έργα που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση των απορριμμάτων και τις ψηφιακές υποδομές. Σε αυτά τα πεδία υπάρχει υστέρηση. Αν δει κάποιος στεγνά τα νούμερα, βλέπει μια πολύ σημαντική υστέρηση σε σχέση με άλλα προγράμματα. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι έχει γίνει και γίνεται σοβαρή δουλειά, όπως διαγωνισμοί-πλαίσιο και κάποια στιγμή τα έργα αυτά θα ωριμάσουν και θα φέρουν γρήγορα δαπάνες.

Προβλήματα είχαν εντοπιστεί και στην απορρόφηση των περιφερειακών προγραμμάτων;

Τα περιφερειακά προγράμματα είχαν μια σημαντική υστέρηση, όμως, θα είμαι ειλικρινής, ευνοήθηκαν από τα μέτρα που εφαρμόσαμε για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Από τις μη επιστρεπτέες προκαταβολές. Δεν πανηγυρίζουμε, γιατί έχουμε μπροστά μας τη νέα προγραμματική περίοδο, όπου οι πόροι για τα 13 ΠΕΠ είναι αυξημένοι κατά 2 δισ. ευρώ σε σχέση με αυτά που είχαν να διαχειριστούν την τρέχουσα περίοδο.

Οπότε πώς σκοπεύετε να βοηθήσετε τις Περιφέρειες για να “τρέξουν” τα νέα προγράμματα και να απορροφήσουν τα κονδύλια;

Η βοήθεια θα είναι πολυεπίπεδη. Αν μιλάμε για τις Περιφέρειες αυτό είναι κάτι που θα διαχειριστεί το υπουργείο Εσωτερικών. Στο κομμάτι των διαχειριστικών αρχών έχει εγκριθεί από το υπουργείο Εσωτερικών ένας νέος διαγωνισμός για την ενίσχυση του δυναμικού της ΜΟΔ με 100 στελέχη από τον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, εξετάζουμε το ενδεχόμενο πρόσληψης συμβασιούχων ορισμένου χρόνου από τον ιδιωτικό τομέα για να ενισχύσουμε τις υπηρεσίες. Ένα σημαντικό μέρος αυτού του πρόσθετου δυναμικού θα ενισχύσει τις Περιφερειακές Αρχές. Ένα δεύτερο κομμάτι είναι η υλοποίηση ενός στοχευμένου προγράμματος κατάρτισης και επιμόρφωσης, που θα υλοποιηθεί από τη ΜΟΔ. Παράλληλα στοχεύουμε στην ενδυνάμωση των αδύναμων δικαιούχων είτε πρόκειται για φορείς του δημοσίου που υλοποιούν έργα ΕΣΠΑ, όπως η ΕΥΔΑΠ, η ΕΡΓΟΣΕ, ο ΔΕΔΗΕ, είτε μιλάμε για την τοπική αυτοδιοίκηση και τους 300 Δήμους που πάνω από τους μισούς, όπως προκύπτει από τα στοιχεία, δυσκολεύονται να υλοποιήσουν έργα ΕΣΠΑ. Επίσης εξετάζουμε να ενισχύσουμε τη δημόσια διοίκηση για να βελτιώσει την παραγωγικότητα της στην ωρίμανση των έργων.

Γιατί συμβαίνει αυτό στις περιφέρειες και στους δήμους;

Διότι η τεχνική υπηρεσία τους είναι υποστελεχωμένη, δεν υπάρχει ένας μηχανικός, δεν υπάρχει κάποιος να φτιάξει μια μελέτη, ενώ μερικές φορές δεν υπάρχουν οι πόροι για να συνταχθεί η μελέτη.

Και πώς θα ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο;

Σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουμε προχωρήσει στην υλοποίηση ενός προγράμματος ενίσχυσης των δικαιούχων μέσω ενός προγράμματος τεχνικής βοήθειας που δημιουργήσαμε. Πλέον στο νέο ΕΣΠΑ η τεχνική βοήθεια γίνεται διακριτή διαχειριστική αρχή. Το πρόγραμμα θεσμικής ενδυνάμωσης των δικαιούχων (capacity building) θα συνδεθεί και με τους φορείς που τρέχουν έργα του Ταμείου Ανάκαμψης. Από εδώ θα πληρωθεί και το πρόγραμμα κατάρτισης μέσω της ΜΟΔ. Ένα ακόμη διαχρονικό πρόβλημα είναι η καθυστέρηση στην ενεργοποίηση των νέων προγραμματικών περιόδων. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάσουμε χρόνο και να ξεκινήσουμε δύο χρόνια μετά την ενεργοποίηση του νέου ΕΣΠΑ, όπως συνέβαινε στις προηγούμενες προγραμματικές περιόδους. Για αυτό τρέχουμε για τις εγκρίσεις του νέου ΕΣΠΑ για να μην υπάρξει κενό. Ήδη βρίσκεται σε ηλεκτρονική δημόσια διαβούλευση ο νόμος για το νέο ΕΣΠΑ και αναμένουμε εντός του Ιανουαρίου τις παρατηρήσεις για το σύνολο των προγραμμάτων από τις Βρυξέλλες.

Πότε να αναμένουμε τις πρώτες προσκλήσεις;

Εκτιμώ πως γύρω στο Πάσχα, δηλαδή τον Απρίλιο, θα έχουμε τις πρώτες νέες προσκλήσεις των προγραμμάτων. Με πρώτο το νέο πρόγραμμα για την Ανταγωνιστικότητα.

Νέο πρόγραμμα "εξοικονομώ" θα υπάρξει;

Το "εξοικονομώ" δεν θα σταματήσει ποτέ. Πρόκειται για μια φιλοπεριβαλλοντική πολιτική που ταυτόχρονα τονώνει και την οικονομία. Για το "εξοικονομώ" θα χρησιμοποιήσουμε πόρους και από το Ταμείο Ανάκαμψης και από το ΕΣΠΑ.

Θα υπάρξουν αλλαγές ως προς τον χρόνο που η κάθε πρόκληση θα παραμένει ανοικτή;

Εξετάζουμε διάφορα σενάρια, αλλά η βασική φιλοσοφία είναι ότι δεν θέλουμε πανσπερμία πολλών διαφορετικών προσκλήσεων. Θέλουμε μεγάλες προκλήσεις οριζόντιου χαρακτήρα. Για την ψηφιακή αναβάθμιση των επιχειρήσεων, την περιβαλλοντική αναβάθμιση, κ.ά. Η πρόθεση μας είναι οι προσκλήσεις να είναι ανοικτές όλο το έτος μέχρι εξάντλησης του προϋπολογισμού. Επίσης εξετάζουμε οι προκλήσεις να βγαίνουν σε τακτικά χρονικά διαστήματα, προκειμένου ο ενδιαφερόμενος να γνωρίζει από πριν ότι π.χ. τον Σεπτέμβριο θα βγει μια πρόσκληση που τον ενδιαφέρει.

Κύριε Σκάλκο, η ευθύνη της διαχείρισης των προγραμμάτων παραμένει στο υπουργείο Ανάπτυξης;

Εκτός των ΠΕΠ και του προγράμματος της Ψηφιακής πολιτικής, η ευθύνη της διαχείρισης των προγραμμάτων παραμένει στο υπουργείο Ανάπτυξης. Μεταξύ άλλων, προχωράμε σε συγχωνεύσεις των επιτελικών δομών, εισάγουμε δύο νέες υπηρεσίες στο υπουργείο Ανάπτυξης για να “τρέχουν” έργα κρατικών ενισχύσεων και δημιουργούμε ξεχωριστή δομή ειδικά για τις Περιφέρειες, γιατί εκεί όπως σας είπα χρειάζεται καλύτερος συντονισμός. Επίσης δημιουργούμε νέα μονάδα για τον διαχωρισμό των δράσεων του Ταμείου Ανάκαμψης, ενισχύουμε την Ειδική Υπηρεσία Κρατικών Ενισχύσεων στο κομμάτι της διαχείρισης των χρηματοδοτικών εργαλείων και ετοιμάζουμε μνημόνιο συνεργασίας με τους κοινωνικούς εταίρους, τον ΣΕΒ, την ΓΣΕΕ, τον ΣΕΤΕ, για το τι πόρους θα διαχειριστούν από το νέο ΕΣΠΑ και τι ακριβώς δράσεις θα υλοποιήσουν.

Πώς θα γίνει η σύνδεση μεταξύ του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης;

Για να αποφεύγεται η διπλή χρηματοδότηση αλλά και για να υπάρχει ξεκάθαρη στρατηγική, τι θα χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ και τι θα χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης, έχουμε διατηρήσει τη δυνατότητα συμπληρωματικότητας για τα δύο Ταμεία. Επίσης θεσμοθετήθηκε το project preparation facility. Δηλαδή ένας μηχανισμός ωρίμανσης έργων το οποίο έχει βασικό όχημα το ΤΑΙΠΕΔ. Στο ΤΑΙΠΕΔ θα κατευθύνονται τα έργα που θα προτεροποιούνται από την Κυβερνητική Επιτροπή Στρατηγκών Δημοσίων Συμβάσεων που χρίζουν ιδιαίτερης μέριμνας. Πρόκειται για έργα του Ταμείου Ανάκαμψης που ξεπερνούν τα 50 εκατ. ευρώ και έργα του ΕΣΠΑ που ξεπερνούν τα 30 εκατ. ευρώ. Θα υπάρχει δηλαδή η δυνατότητα να πληρώνουν για υπηρεσίες ενός εξωτερικού συμβούλου. Για παράδειγμα αν έχεις κολλήσει σε σιδηροδρομικά έργα να μπορείς να πάρεις έναν μεγάλο ξένο φορέα να σε βοηθήσει σε αυτό το κομμάτι που εξειδικεύεται σε αυτά. Θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν μελέτες.

Πώς οι πόροι του ΕΣΠΑ θα “κουμπώσουν” με τους κεφάλαια από το Ταμείο Ανάκαμψης;

Και το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης απευθύνονται σε μεγάλο βαθμό στους ίδιους τους δικαιούχους. Εκεί που έχουμε για παράδειγμα έναν μεγάλο δικαιούχο, έναν οργανισμό όπως είναι η ΔΕΗ και έχει ένα πλάνο να υλοποιήσει έργα και αυτά τα έργα θα τα χρηματοδοτούσαμε από το ΕΣΠΑ και θα μας φέρνανε απορροφήσεις, τώρα αυτά διεκδικούνται και από το Ταμείο Ανάκαμψης. Είναι λοιπόν σημαντικό να αναπτύξουμε ένα σύστημα που θα αποτρέπει τη διπλή χρηματοδότηση, δεν θα υποκαθιστά επενδύσεις “αδειάζοντας” άλλες δεξαμενές πιθανών έργων και θα διασφαλίζει συνέργειες ανάμεσα στα διαφορετικά Ταμεία.

Πόσα κεφάλαια από το Ταμείο Ανάκαμψης έχουν αξιοποιηθεί μέχρι σήμερα;

Από την προκαταβολή ύψους 4 δισ. ευρώ που λάβαμε, έχουν δεσμευθεί σχεδόν 400 εκατ. ευρώ, από τα οποία έχουν πληρωθεί κάτι περισσότερα από 170 εκατ. ευρώ.

Τα χρήματα αυτά πού κατευθύνθηκαν;

Στο μεγαλύτερο κομμάτι τους κάλυψαν τις δαπάνες για τα tablets που δόθηκαν από το υπουργείο Παιδείας. Κάποιες πληρωμές έγιναν στον Ε65, που μαζί με τον ΒΟΑΚ είναι τα δύο μεγάλα οδικά έργα του Ταμείου Ανάκαμψης. Επίσης περί τα 10 εκατ. ευρώ δόθηκαν από το Ταμείο Ανάκαμψης στο ΤΑΙΠΕΔ για το project preparation facility.

Κοινοτικά χρήματα υπάρχουν, αλλά κάποιοι λένε ότι δεν τα βλέπουν. Όπως οι εργολήπτες, που διαμαρτύρονται ότι δεν έχουν πληρωθεί από το ΠΔΕ. Τι συμβαίνει;

Το ΠΔΕ αυξήθηκε δύο φορές μέσα στη χρονιά με συμπληρωματικό προϋπολογισμό για να αντιμετωπίσει έκτακτες καταστάσεις όπως ήταν η πανδημία και οι φυσικές καταστροφές. Ήδη το ΠΔΕ έχει πληρώσει πάνω από 8,5 δισ. ευρώ και οι πληρωμές δεν έχουν σταματήσει. Μόνο τον Σεπτέμβριο, Οκτώβριο, Νοέμβριο πληρώθηκαν 2 δισ. ευρώ. Οι ανάγκες όμως είναι πολλαπλάσιες. Γιατί υπερθερμάνθηκε η οικονομία και ξεκινήσαν όλα τα εργοτάξια να δουλεύουν. Υπάρχουν όμως και καθυστερήσεις που δεν οφείλονται στο ΠΔΕ αλλά στην κλασική αμεριμνησία των διαφόρων φορέων και διοικητικών αρχών που υποβάλλουν τελευταία στιγμή ή υποβάλλουν λάθος. Και όταν έρχονται όλοι μέσα στον Δεκέμβριο και θέλουν να πληρωθούν μερικά δισ. ευρώ είναι προφανές ότι δεν πληρωθούν μερικά δισ. ευρώ. Όμως πρέπει να σημειώσω ότι οι πληρωμές δεν έχουν σταματήσει. Τις έχουμε προτεραιοποιήσει για να μην χρειαστεί να κάνουμε αυτό που έγινε με τα capital controls που πήραμε πίσω τα αδιάθετα.

Και πότε θα πληρωθούν;

Τα χρήματα θα πιστωθούν στο σύνολο του έως τις 31 Δεκεμβρίου.

Ναι, όμως, τα χρήματα του ΠΔΕ είναι πεπερασμένα;

Ναι αλλά από 1η Ιανουαρίου έχεις επιπλέον 11 δισ. ευρώ από το ΠΔΕ του 2022, συνεπώς δεν υφίσταται πρόβλημα χρηματοδότησης, καθώς μπορούν να καλύψουν και δαπάνες που έχουν πιστωθεί στο τρέχον έτος. Αυτή άλλωστε είναι μια συνηθισμένη πρακτική.