Το ουκρανικό και η εμφάνιση της νέας «στρατηγικής ουδετερότητας»

Μπορεί στις ΗΠΑ η επίσκεψη Ζελίνσκι στα τέλη του περασμένου έτους να έγινε δεκτή με ενθουσιασμό μεταξύ ιδίως των πολιτικών και των δημοσιογράφων, όμως στην υπόλοιπη Λατινική Αμερική επικράτησε μάλλον αδιαφορία. Αλλωστε οι μεγαλύτερες και οι πιο σημαντικές χώρες (Βραζιλία, Περού, Βολιβία, Κολομβία, Μεξικό, Αργεντινή), ενώ έχουν καταδικάσει την ρωσική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία, έχουν διαφοροποιηθεί από τη Δύση στο θέμα των εμπορικών κυρώσεων και της αποστολής όπλων.

Ωστόσο, ο λαοφιλής πρόεδρος του Μεξικού Αντρές Μανιουέλ Λοπέζ Ομπραντόρ (γνωστός με τα αρχικά ΑΜΛΟ) πήγε ένα βήμα πιο πέρα και με τη γνωστή ειρωνεία του άσκησε έμμεση κριτική στην επίσκεψη παίρνοντας ως αφορμή το μήνυμα που ανέβασε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπαίντεν στον λογαριασμό του στο Τwitter αναφερόμενο στην επίσκεψη Ζελένσκι: «America welcomes you Mr. president».

Eτσι την επόμενη ημέρα σε συνέντευξη Τύπου ο ΑΜΛΟ έκανε το εξής σχόλιο: «Μόλις χθες φτάνει ο πρόεδρος της Ουκρανίας και ο πρόεδρος μου -το λέω γιατί τον εκτιμώ- των ΗΠΑ, που επιπλέον μου λέει συνέχεια ότι η σχέση μας πρέπει να βασίζεται στην ισότητα, ανεβάζει ένα μήνυμα στο Twitter που λέει στον πρόεδρο της Ουκρανίας : «Καλώς ήρθες στην Αμερική».

Τι συμβαίνει πρόεδρε Μπάιντεν; Με κάθε σεβασμό Αμερική είμαστε όλοι... Αμερική είναι και το Περού, η Γκουατεμάλα, το Μπελίς, το Μεξικό… Και δεν λέω να μην καλωσορίσεις έναν πρόεδρο, αυτό που δεν μου αρέσει είναι ο τρόπος… Από πού κι ως πού είναι ο πρόεδρος της Ουκρανίας καλοδεχούμενος στην Αμερική;»

Αυτή τη στιγμή οι χώρες που έχουν τη συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού -πέρα από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής που ανέφερα πιο πάνω- όπως η Ινδία, η Ινδονησία, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, το Πακιστάν, το Ιράν και φυσικά η Κίνα, απορρίπτουν τις κυρώσεις. Παρά τις πιέσεις και απειλές που δέχονται από τις ΗΠΑ, δεν αποδέχονται το δυτικό ψυχροπολεμικό αφήγημα για μια πάλη μεταξύ «δημοκρατίας και αυταρχισμού». Αντίθετα, βλέπουν την ουκρανική κρίση σαν μια ευκαιρία να προωθήσουν τα δικά τους εθνικά συμφέροντα και την δική τους βιωσιμότητα.

Οπως γράφει ο καθηγητής Ρόμπερτ Ραμπίλ του Ατλαντικού Πανεπιστημίου της Φλόριντας: «Η κρίση αναδιαμορφώνει την διεθνή τάξη και τις σφαιρικές ανακατατάξεις προσφέροντας στα κράτη την ευκαιρία να προωθήσουν τα συμφέροντα τους χωρίς κατ’ ανάγκη να συμμετέχουν σε κανένα πολιτικό στρατόπεδο. Σε γενικές γραμμές η κρίση έχει χωρίσει τον κόσμο σε τρία στρατόπεδα: Ενα του οποίου ηγούνται οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, ένα άλλο του οποίου ηγείται η Κίνα και η Ρωσία και μεταξύ αυτών των δύο στρατοπέδων βρίσκεται το τρίτο στρατόπεδο όπου οι περισσότερες χώρες έχουν υιοθετήσει την ουδετερότητα».

Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η «ουδετερότητα» που προβάλλει η πλειονότητα των χωρών σήμερα δεν βασίζεται σε ιδεολογικές παραμέτρους όπως ίσως να συνέβαινε με το Κίνημα των Αδεσμεύτων τον περασμένο αιώνα, αλλά απλά και μόνο στα εθνικά συμφέροντα της κάθε χώρας.

Ετσι πολλές από αυτές τις χώρες μπορεί να είναι φίλοι των ΗΠΑ (π.χ. Μεξικό, Βραζιλία), ή ακόμα και σύμμαχοι (Ουγγαρία, Τουρκία), χωρίς κατ’ ανάγκη να είναι εχθροί της Ρωσίας ή της Κίνας, λόγω της κρίσης της Ουκρανίας ή ψυχροπολεμικών ιδεολογικών καταβολών.

«Αναγνωρίζουν την πραγματικότητα, ότι δηλαδή σε μία φάση παγκόσμιου ανταγωνισμού για σπάνιους πόρους δεν μπορούν, ούτε να βάλουν κυρώσεις, ούτε να πάνε κόντρα στη Ρωσία, τη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο με τους περισσότερους φυσικούς πόρους, ή την Κίνα, τη χώρα με τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία και με τα μεγαλύτερα συναλλαγματικά αποθέματα στον κόσμο», γράφει ο Ραμπίλ.

«Ούτε φυσικά μπορούν να χαλάσουν τις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ, την πιο ισχυρή χώρα του κόσμου με την μεγαλύτερη οικονομία. Κατά συνέπεια οι πολιτικές τους κατευθύνονται από το δικό τους συμφέρον απαλλαγμένο από ιδεολογικές δυαδικές επιλογές του Ψυχρού Πολέμου. Με άλλα λόγια οι πολιτικές τους δεν θα συμπίπτουν πάντοτε με αυτές των ΗΠΑ».