Οι «κρίσιμες πρώτες ύλες» και τα ερωτήματα για Ευρώπη και Ελλάδα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πρόταση Κανονισμού για τη δημιουργία πλαισίου που θα εξασφαλίζει τη βιώσιμη τροφοδοσία Κρίσιμων Πρώτων Υλών στην ευρωπαϊκή κοινωνία.

Πέραν των γνωστών ποσοτικών στόχων που τέθηκαν για τη μείωση των κινδύνων στην εφοδιαστική αλυσίδα η οποία αφορά σε στρατηγικούς και βασικούς τομείς για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ενωμένης Ευρώπης, υπάρχουν βασικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν:

* Δημιουργία μιας ανταγωνιστικής βιομηχανίας που δεν θα έχει μόνο κάποιες εξασφαλίσεις ως προς την τροφοδοσία της σε κρίσιμες και στρατηγικές πρώτες ύλες, Η Ευρωπαϊκή Βιομηχανία αντιμετωπίζει ουσιαστικά προβλήματα όπως το Ενεργειακό, υψηλά κόστη λειτουργίας, έλλειψη χρηματοδοτήσεων σε στοχευμένους τομείς καινοτομίας, μεγάλες ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό, κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας από τα πλέον περίπλοκα και δυσκίνητα σε όλον τον κόσμο και πολλά άλλα.

Πώς μπορεί να ανταγωνιστεί η Ευρώπη τις ΗΠΑ, ιδιαίτερα με το πρόγραμμα χρηματοδότησης της βιομηχανίας του προέδρου Μπάιντεν (Inflation Reduction Act); Πώς θα ανταγωνιστεί την ανερχόμενη υπερδύναμη, την Κίνα και άλλες μεγάλες ασιατικές δυνάμεις με τις θολές -γενικόλογες, χωρίς συγκεκριμένα χρηματοδοτικά εργαλεία, Critical Raw Materials Act και Net Zero Industry Act;

Και φυσικά η αρέσκουσα σε γενικολογίες, αοριστίες και πολιτικές ισορροπίες Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν δίνει λύσεις, απέχει μακράν από ένα πλάνο δράσης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και του ανταγωνισμού που δέχεται

* Παράλληλα με την αξιοποίηση των Κρίσιμων Πρώτων Υλών, πρέπει να λειτουργήσει ισόρροπα η υπεύθυνη εξορυκτική δραστηριότητα στο σύνολό της. Τα Ευρωπαϊκά Όργανα συζητούν για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες, υποτίθεται ξεχνώντας τον μη ιδιαίτερα δημοφιλή κλάδο της εξορυκτικής βιομηχανίας και των πρώτων υλών, που αυτή παράγει. Ξεχνάμε το κυρίως σώμα της δραστηριότητας (core business) και ως να είμαστε σε εστιατόριο, διαλέγουμε από το μενού το πιάτο που θέλουμε και τίποτα άλλο: τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες.

Με μία Ευρωπαϊκή Εξορυκτική Βιομηχανία διωκόμενη από σκληρότατες ρυθμίσεις, απαιτήσεις, αντιφατικό πλαίσιο αδειοδότησης, εχθρικό ως πολύ απορριπτικό κοινωνικό περιβάλλον αποδοχής της δραστηριότητας και με κοινωνική άδεια σχεδόν ανύπαρκτη, ζητούμε το «πιάτο από το μενού που επιλέξαμε: δώστε μας τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες, παρακαλώ και μόνο». Αυτό ως εάν οι Κρίσιμες Πρώτες Ύλες εξορύσσονται και καθετοποιούνται από μόνες τους, από κάποια άλλου τύπου εξορυκτική βιομηχανία, που δεν έχει σχέση με το κυρίως αντικείμενο της κλασικής εξορυκτικής δραστηριότητας.

* Ο νέος Κανονισμός για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες θέτει σημαντικές απαιτήσεις στα κράτη-μέλη που τις διαθέτουν:

• Κάθε κράτος μέλος πρέπει να ορίσει μία Εθνική Αρμόδια Αρχή, υπεύθυνη για τις αδειοδοτήσεις έργων Κρίσιμων Πρώτων Υλών. Αυτή η αρχή θα λειτουργεί ως Οne Stop Shop και θα παρακολουθεί την υλοποίηση του Κανονισμού
• Για τα έργα στρατηγικών πρώτων υλών, καθορίζεται διάστημα αδειοδότησης 24 μηνών για την εξόρυξη και 12 μηνών για την εγκατάσταση επεξεργασίας
• Απλοποίηση διαδικασιών αδειοδότησης έργων έρευνας και διευκόλυνση στη χρηματοδότησή τους. Υποχρέωση των κρατών μελών να εντείνουν το πρόγραμμά τους στην έρευνα
• Κατάρτιση εθνικού προγράμματος έρευνας που θα ανανεώνεται κάθε 5 χρόνια

Η Ελλάδα διαθέτει Κρίσιμες Πρώτες Ύλες όπως βωξίτης, νικέλιο, κοβάλτιο, χαλκός και έχει σημαντικές ενδείξεις για σπάνιες γαίες. Άρα περιλαμβάνεται μέσα στις υποχρεώσεις που αναφέρθηκαν.

Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν και πώς αυτές μπορούν να υλοποιηθούν; Πώς μπορεί να λειτουργήσει η διαδικασία One Stop Shop στην αδειοδότηση έργου όταν στο πολυδαίδαλο σχήμα του αρμόδιου υπουργείου, πέντε υπηρεσίες έχουν δικό τους stop και μετέχουν στη διαδικασία αδειοδότησης ξεχωριστά η μία από την άλλη, χωρίς συντονισμό;

Ποια έρευνα και με ποια χρηματοδότηση για ανεύρεση Κρίσιμων Πρώτων Υλών όταν η ΕΑΓΜΕ είναι τελείως παραμελημένη από την πολιτεία, πώς η πολιτεία ξαφνικά θα αποκτήσει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον προς την έστω και a la carte εξορυκτική δραστηριότητα όταν η πολιτική της ηγεσία την αγνοεί σχεδόν πλήρως και οι προτεραιότητες της είναι μακράν της στοιχειώδους συνδρομής της;

Πώς θα μπορέσει να δικαιολογήσει στα όργανα της Κομισιόν την υπερπολύπλοκη αδειοδότηση που υπάρχει σήμερα, σε συνδυασμό με τις πολύ μεγάλες αντιδράσεις κοινωνικών και πολιτικών φορέων που την καθυστερούν τραγικά;

Θα υπάρξει άραγε πλάνο δράσης από το καθ’ ύλη αρμόδιο υπουργείο για την υλοποίηση όλων αυτών και μάλιστα από πολιτικές ηγεσίες που ιδιαίτερα υπολογίζουν το πολιτικό κόστος από τους ποικίλους περιβαλλοντιστές;

Δυστυχώς οι μέχρι σήμερα εμπειρίες μου με καθιστούν επιφυλακτικό για το εάν και κατά πόσο θα έχουμε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Μία κρατική μηχανή που καθυστερεί να υλοποιήσει ακόμα και βασικά πράγματα, όπως η εφαρμογή διατάξεων και κανονισμών για την ασφάλεια των πολιτών, πολύ δύσκολα θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση για μία ανεξάρτητη πορεία ανάπτυξης στο πλαίσιο της καινοτομίας.

Εδώ λοιπόν έχουμε την κλασική ρήση του απλού Έλληνα πολίτη που έχουν δει πολλά τα μάτια του, ότι «όλα όσα ακούμε απ’ έξω δεν είναι για εμάς, αφορούν σε άλλους κόσμους μακριά από εμάς».

* Ο Χρήστος Καβαλόπουλος είναι γενικός διευθυντής του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων