Η συνταγή της Αυστραλίας για «πλούσιες» επικουρικές συντάξεις

Στο πρόσφατο άκρως ενημερωτικό 6ο Φόρουμ Επαγγελματικής Συνταξιοδότησης με τίτλο «Ένα νέο αναπτυξιακό παράδειγμα για την Επαγγελματική Ασφάλιση», το οποίο περιελάμβανε μια συζήτηση για την αυστραλιανή εμπειρία, ο Patrick Hoedjes, επικεφαλής του τμήματος που εποπτεύει τις πολιτικές για την Σύγκλιση στην Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων, με εντολή να υποστηρίξει τη βελτίωση των συνταξιοδοτικών αποτελεσμάτων για τους Ευρωπαίους εργαζόμενους, διατύπωσε τις ακόλουθες απόψεις:

1. Η μετάβαση στο επικουρικό συνταξιοδοτικό σύστημα απαιτούσε από τους επικεφαλής των Συνταξιοδοτικών Ταμείων να είναι πολύ προσεκτικοί σχετικά με την επενδυτική στρατηγική για το βέλτιστο συμφέρον των μελών.
2. Ενώ η κτήση ενός ατομικού συνταξιοδοτικού λογαριασμού βελτίωσε τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα μέλη έχουν την ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις για το μακροπρόθεσμο συμφέρον τους και, ως εκ τούτου, η παροχή επιλογών θα πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά.
3. Η Ευρωπαϊκή Αρχή διέθετε μια εργαλειοθήκη επικουρικών συντάξεων στην οποία μπορούσε να αναφερθεί μια χώρα όταν αποφασίζει να εισαγάγει επικουρικές συντάξεις με καθορισμένες δόσεις.
4. Στο πλαίσιο της εφαρμογής του επικουρικού συνταξιοδοτικού συστήματος, μια χώρα θα πρέπει επίσης να συμπεριλάβει μια δυνατότητα αποσυσσώρευσης. Αυτό επέτρεψε την αποδοχή υψηλότερου επενδυτικού κινδύνου κατά τη μεγαλύτερη φάση των αποταμιεύσεων (συντάξεων) και οδήγησε σε καλύτερα αποτελέσματα.
5. Η αυτόματη εγγραφή είναι ένα βασικό πλεονέκτημα.

Η προτροπή του Tilmann Galler, όπως και άλλων εμβληματικών ομιλητών με γνώσεις για τα θέματα των συντάξεων στην Ευρώπη και η επιθυμία και φιλοδοξία των Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων είναι να δημιουργήσουν ένα πιο σύγχρονο περιβάλλον κεφαλαιαγορών στην Ευρώπη που να παρέχει μια πιο ουσιαστική οικονομική υποστήριξη για τον γηράσκοντα ευρωπαϊκό πληθυσμό.

Προκύπτει ως εκ τούτου ότι η Ελλάδα, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης, έχει πρόσβαση στο πλήρες σύνολο δεξιοτήτων και δυνατοτήτων για να οικοδομήσει ένα ισχυρό και σύγχρονο επικουρικό συνταξιοδοτικό σύστημα, που να οδηγεί προς μεγαλύτερη ευημερία.

Ίσως μπορούμε να διδαχθούμε και από υπερατλαντικές χώρες που έχουν ακολουθήσει μια παράλληλη πορεία – όπως η Αυστραλία, η οποία από τη δεκαετία του 1980 επεδίωξε έναν στόχο: να μειώσει το βάρος στο δημόσια χρηματοδοτούμενο συνταξιοδοτικό σύστημα του Πυλώνα 1, εισάγοντας συμπληρωματικές συντάξεις, που ονομάζονται Superannuation (Συνταξιοδοτική Ασφάλιση).

Το αυστραλιανό συνταξιοδοτικό σύστημα ξεκίνησε αναγνωρίζοντας ότι η Συνταξιοδοτική Ασφάλιση ήταν στην πραγματικότητα μια επέκταση των συνθηκών απασχόλησης των εργαζομένων. Δηλαδή, όλων των εργαζομένων - ακόμη και εκείνων που εργάζονταν για τον εαυτό τους. Η Αυστραλία είχε και έναν δευτερεύοντα στόχο κατά την οικοδόμηση αυτού του συστήματος. Αυτός ήταν να μειώσει την εξάρτηση από το ξένο κεφάλαιο για την ανάπτυξη, και το δημόσιο χρέος.

Ως αποτέλεσμα, μέσα σε 40 χρόνια, η Αυστραλία βρέθηκε σε μια θέση όπου όχι μόνο το απόθεμα κεφαλαίου που έχει δημιουργήσει το επικουρικό συνταξιοδοτικό σύστημα είναι πλέον το 4ο στον κόσμο, με πάνω από 2,5 τρισεκατομμύρια ευρώ. Επιπλέον, το κόστος του εθνικού συνταξιοδοτικού συστήματος του πρώτου πυλώνα έχει διατηρηθεί σε περίπου 2,5% του ΑΕΠ, παρόλο που πάνω από το 40% των πολιτών της δικαιούνται το πλήρες ποσό της κρατικής σύνταξης, και ένα επιπλέον 22%. Και όλα αυτά εντελώς ανεξάρτητα από το αν ένας πολίτης έχει εργαστεί ποτέ, διασφαλίζοντας την κοινωνική μέριμνα για όλους και όλες.

Πώς, λοιπόν, το κατάφεραν και ποια είναι τα μαθήματα για την Ελλάδα; Καταρχάς, συνοψίζει πολλά από αυτά που σημείωσε ο Patrick Hodjes για να γίνει ένα καλό σύστημα, ένα σύστημα συνταξιοδοτικών παροχών το οποίο προέκυψε κατόπιν συναίνεσης μεταξύ Συνδικάτων, Εργοδοτών και Εργαζομένων, σύμφωνα με την οποία οι εργαζόμενοι θα διοχέτευαν ένα μέρος των επόμενων αυξήσεών τους σε ατομικούς ονομαστικούς λογαριασμούς εντός ενός Ταμείου Συνταξιοδοτικών Αποδοχών.

Αυτό το ποσοστό ανέρχεται τώρα στο 12% των μισθών. Περιλάμβανε από τη μία τους χορηγούς, τους εργοδότες πολλαπλών οργανισμών, αλλά από την άλλη, αφαίρεσε ρητά το δικαίωμα πρόσβασης στα κεφάλαια πριν από την προκαθορισμένη ηλικία συνταξιοδότησης.

Η Αυστραλία, έχοντας ένα σύστημα κοινού δικαίου τύπου Βρετανικής Κοινοπολιτείας, έχει νόμο περί καταπιστευμάτων (Trust law) που είναι εξαιρετικά αυστηρός στον διαχωρισμό των χρημάτων των εργαζομένων από εκείνους που τα διαχειρίζονται. Χρειάστηκαν 40 χρόνια για να ωριμάσει το σύστημα στην Αυστραλία.

Για την ταχεία επέκταση του συστήματος στην Ελλάδα, θα χρειαζόταν παρόμοια ευρεία προσέγγιση και συναίνεση. Μέσω της Ευρώπης, η Ελλάδα έχει πρόσβαση σε όλα τα δομικά στοιχεία για την οικοδόμηση εξαιρετικών επικουρικών συνταξιοδοτικών ταμείων πολλαπλών εργοδοτών. Και αυτά τα δομικά στοιχεία είναι απαραίτητα - από τις Υπηρεσίες Θεματοφυλακής έως τους διαχειριστές Ταμείων, τους Συμβούλους Ταμείων, τους Νομικούς Συμβούλους, τους Υπεύθυνους Μάρκετινγκ κ.λπ.

Βεβαίως, υπάρχει το ταλέντο και η εμπειρία στη δημιουργία και διαχείριση πραγματικών συνταξιοδοτικών ταμείων πολλαπλών εργοδοτών. Αλλά μιλάμε για ένα σύστημα που διεισδύει σε κάθε συναλλαγή εργοδότη/εργαζομένου, και αυτό απαιτεί ισχυρή τεχνολογία, κοινά πρωτόκολλα και ανταλλαγή πληροφοριών σε όλο το σύστημα και βέβαια άψογη διακυβέρνηση.

* Ο κ. Ιωάννης Λιβανάς είναι Διευθύνων Σύμβουλος, State Super (SAS Trustee Corporation)

Ο κ. Στέργιος Μπακάλης είναι Επισκέπτης Καθηγητής, Σχολή Διεθνούς Οικονομίας, Κεντρικό Πανεπιστήμιο Χρηματοοικονομικών και Οικονομικών, Πεκίνο-Κίνα

Ο Γεώργιος Κ. Μπήτρος είναι Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών