Τέσσερα σενάρια για την Ουκρανία μετά από δυο μέρες μαχών

Στο τέλος της δεύτερης ημέρας της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 25 Φεβρουαρίου, τα ρωσικά στρατεύματα συνέχισαν τις επιθέσεις τους στη χώρα σε πολλαπλούς άξονες - κυρίως κατά της πρωτεύουσας Κίεβου, η οποία πιθανότατα θα περικυκλωθεί και θα πολιορκηθεί τις επόμενες ημέρες.

Τις τελευταίες ώρες, Ρώσοι αξιωματούχοι έκαναν αντικρουόμενες δηλώσεις σχετικά με την υπογραφή μιας πιθανής πολιτικής διευθέτησης με το Κίεβο για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Αλλά ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ συνέχισαν και οι δύο να ισχυρίζονται ότι η τρέχουσα κυβέρνηση της Ουκρανίας είναι παράνομη και επιμένουν στην «αποναζικοποίηση και αποστρατικοποίηση» της Ουκρανίας, κάτι που είναι ένα ισχυρό μήνυμα ότι ο τελικός στόχος της Μόσχας στη χώρα παραμένει η αλλαγή καθεστώτος. Τις επόμενες ημέρες, υπάρχουν πολλές πιθανές πορείες που θα μπορούσε να ακολουθήσει η Ρωσία στην Ουκρανία, με την καθεμία να έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της για τη Μόσχα:

1) Η Ρωσία εγκαθιστά μια φιλορωσική κυβέρνηση στο Κίεβο, ενώ ο στρατός της καταλαμβάνει μεγάλα κομμάτια της χώρας.

Σε αυτό το σενάριο, η Ρωσία θα καταλάμβανε το Κίεβο με τη βία και στη συνέχεια θα έδινε την εξουσία σε φιλορωσικές πολιτικές δυνάμεις (για παράδειγμα, μερικές από αυτές που έφυγαν από τη χώρα το 2014), οι οποίες στη συνέχεια θα άλλαζαν το Σύνταγμα της Ουκρανίας για να εξασφαλίσουν το ουδέτερο καθεστώς ή την αποστρατιωτικοποίηση της χώρας. Αυτή η νέα κυβέρνηση θα υπέγραφε μια συμφωνία με τη Μόσχα που θα διασφαλίζει το δικαίωμα της Ρωσίας να έχει στρατιωτικές βάσεις στην Ουκρανία και να διασφαλίζει τη δημόσια τάξη. Οι συνταγματικές αλλαγές θα περιλαμβάνουν επίσης εγγυήσεις για το καθεστώς της ρωσικής γλώσσας στη χώρα, καθώς και την ομοσπονδιοποίηση της Ουκρανίας για να δοθεί περισσότερη εξουσία στις περιφερειακές κυβερνήσεις που επηρεάζονται από τη Μόσχα. Σε αυτό το σενάριο, η δυτική Ουκρανία πιθανότατα δεν θα αναγνώριζε τη νέα κυβέρνηση στο Κίεβο, προκαλώντας συνεχή εθνική αντίσταση και ένα αποσχιστικό κίνημα.

Καταλυτικοί παράγοντες: Αυτό το σενάριο είναι το πιο πιθανό να επιτύχει τους πιο φιλόδοξους δεδηλωμένους στόχους της Ρωσίας για «αποστρατιωτικοποίηση και αποναζικοποίηση», καθώς η εγκατάσταση ενός καθεστώτος υπέρ της Μόσχας σε συνδυασμό με τις συνταγματικές τροποποιήσεις θα εμπόδιζε την Ουκρανία μακροπρόθεσμα από την περαιτέρω ενσωμάτωση στις ευρωπαϊκές και διατλαντικές δομές.

Περιορισμοί: Αυτό το αποτέλεσμα είναι παράλληλα το πιο κοστοβόρο μακροπρόθεσμα, διότι θα ανάγκαζε τη Ρωσία να διατηρήσει μια μόνιμη στρατιωτική παρουσία στη χώρα και να χρηματοδοτήσει μια κυβέρνηση που δεν θα αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα. Επίσης, πιθανότατα θα οδηγήσει σε ένα βίαιο εθνικιστικό κίνημα αντίστασης, ιδιαίτερα στο τμήμα της δυτικής Ουκρανίας που θα αποκλειστεί από την κυβέρνηση. Επιπλέον, αυτό το σενάριο θα είχε σχεδόν βέβαιο αποτέλεσμα η Δύση να διατηρήσει τις οικονομικές της κυρώσεις κατά της Ρωσίας για αόριστο χρονικό διάστημα, γεγονός που θα αποδυνάμωσε σταδιακά τη ρωσική οικονομία. Ενώ η βία, ο εκφοβισμός και η διαφθορά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη διατήρηση της τάξης βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα, το μακροπρόθεσμο κόστος και οι κίνδυνοι θα ήταν υψηλοί.

2) Η Ρωσία εξαναγκάζει μια κυβέρνηση στο Κίεβο να υπογράψει συμφωνία και οι περισσότερες δυνάμεις της εγκαταλείπουν την Ουκρανία.

Σε αυτό το σενάριο, η Ρωσία θα ανάγκαζε μια κυβέρνηση στο Κίεβο (πιθανώς με την κυβέρνηση του Ουκρανού προέδρου Volodymyr Zelensky υπό την προϋπόθεση ότι θα παραιτηθεί υπέρ μιας νέας μεταβατικής κυβέρνησης), να υπογράψει μια συμφωνία που θα καθόριζε συνταγματικά το ουδέτερο και αποστρατιωτικοποιημένο καθεστώς της Ουκρανίας, και πιθανώς θα επέτρεπε ρωσικές στρατιωτικές βάσεις στην Ουκρανία ως εγγύηση για την τήρηση της συμφωνίας. Η Ουκρανία θα εγκαταλείψει τις αξιώσεις της στην Κριμαία και θα εκχωρήσει την ανατολική περιοχή του Ντονμπάς. Η κυβέρνηση στο Κίεβο θα συμφωνούσε επίσης στην ομοσπονδιοποίηση και θα εγγυηθεί συνταγματικά το καθεστώς της ρωσικής γλώσσας. Στη συνέχεια, τα ρωσικά στρατεύματα θα έβγαιναν από τη χώρα, αφήνοντας την Ουκρανία σε ερείπια και σε έντονη πολιτική αναταραχή στον απόηχο της εισβολής.

Καταλυτικοί παράγοντες: Το σενάριο θα επέτρεπε στη Ρωσία να επιτύχει πολλούς από τους μεγαλύτερους στόχους της στην Ουκρανία σχετικά με την ουδετερότητα και άλλα θέματα βραχυπρόθεσμα χωρίς να χρειάζεται να καταφύγει σε μια μακροχρόνια και δαπανηρή στρατιωτική επιχείρηση και κατοχή. Η Δύση θα μπορούσε επίσης να αμβλύνει τις κυρώσεις της κατά της Ρωσίας με την πάροδο του χρόνου, ειδικά εάν θεωρήσει την ουκρανική κυβέρνηση νόμιμη και η στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας διατηρηθεί στο ελάχιστο.

Περιορισμοί: Εκτός από την απειλή μιας νέας στρατιωτικής εισβολής και κατοχής, η Ρωσία θα είχε λίγους τρόπους για να εξασφαλίσει ότι η Ουκρανία θα τηρήσει τις μεταπολεμικές συμφωνίες. Αυτό το σενάριο δεν θα άλλαζε επίσης τη γενική αντιρωσική πολιτική στάση του ουκρανικού πληθυσμού, η οποία θα χειροτέρευε καθώς η Μόσχα θα αναγκάσει την κυβέρνηση της χώρας σε συμφωνία μετά την εισβολή στο έδαφός της. Με τον καιρό, οι φιλοδυτικοί Ουκρανοί θα μπορούσαν να οργανώσουν μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις για να καταργήσουν τις συμφωνίες αυτές.

3) Η Ρωσία διαμελίζει την Ουκρανία κατά κάποιο τρόπο, πιθανότατα κατά μήκος του ποταμού Δνείπερου, αφήνοντας την τρέχουσα ουκρανική κυβέρνηση να έχει τον έλεγχο ενός κράτους στα δυτικά ενώ η ίδια καταλαμβάνει το άλλο μισό.

Σε αυτό το σενάριο, η Ρωσία θα αναγνώριζε ένα μεγάλο κομμάτι της ανατολικής Ουκρανίας (η οποία φιλοξενεί μεγάλο ρωσικό πληθυσμό) ως νέο ανεξάρτητο κράτος, χωρίζοντας ουσιαστικά τη χώρα σε Ανατολική και Δυτική Ουκρανία. Οι αυτονομιστικές δημοκρατίες Λουχάνσκ και Ντόνετσκ στο Ντονμπάς θα ενωθούν με αυτό το νέο φιλορωσικό ανατολικό κράτος, το οποίο πιθανότατα θα ονομαζόταν Novorossiya ή Malorossiya (που μεταφράζεται σε «Νέα Ρωσία» και «Μικρή Ρωσία» αντίστοιχα). Η Ρωσία θα καταλάμβανε μόνο την περιοχή της πρόσφατα αναγνωρισμένης κυβέρνησής της - πιθανότατα δυτικά του ποταμού Δνείπερου, αλλά πιθανώς συμπεριλαμβανομένου του Κιέβου, αφήνοντας την υπόλοιπη επικράτεια να μείνει υπό τον έλεγχο της ουκρανικής κυβέρνησης.

Καταλυτικοί παράγοντες: Η δημιουργία ενός σχετικά ομοιογενούς κράτους που δεσμεύεται να διατηρήσει στενούς οικονομικούς, πολιτικούς δεσμούς και δεσμούς ασφάλειας με τη Μόσχα θα ήταν σημαντικά λιγότερο δαπανηρή από την προσπάθεια κατάληψης μεγαλύτερου μέρους της Ουκρανίας.

Περιορισμοί: Το τμήμα της Ουκρανίας που εξακολουθεί να ελέγχεται από μια φιλοδυτική κυβέρνηση θα παραμείνει το εξαιρετικά στρατιωτικοποιημένο «αντι-ρωσικό» κράτος που ο Πούτιν επιδίωξε να εξαλείψει, διατηρώντας τον κίνδυνο πρόσθετων στρατιωτικών αντιπαραθέσεων. Το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας επίσης δεν θα αναγνώριζε το ανατολικό ουκρανικό κράτος, αναγκάζοντας τη Ρωσία να παραμείνει ο κύριος χορηγός της.

4) Η Ρωσία συμβιβάζεται με την υποβάθμιση των αμυντικών και οικονομικών δυνατοτήτων της Ουκρανίας προτού αποσυρθεί χωρίς ειρηνευτική διευθέτηση.

Σε αυτό το σενάριο, η απροσδόκητα σκληρή αντίσταση από τον ουκρανικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων των παρτιζάνων και των υπολειμμάτων του ουκρανικού στρατού, πείθει τη Ρωσία ότι η καθιέρωση επαρκούς ελέγχου στη χώρα θα ήταν πολύ δαπανηρή βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα και ότι η επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας με μια παράνομη και αντιλαϊκή κυβέρνηση που επιβλήθηκε από τη Ρωσία δεν θα πετύχαινε τους στόχους της Μόσχας. Ως εναλλακτική λύση σε μια δαπανηρή κατοχή, η Ρωσία θα αποσύρει ουσιαστικά την επιμονή της για αλλαγή κυβέρνησης και αντ' αυτού θα επιβάλει τη μέγιστη καταστροφή στην ουκρανική πολιτική και στρατιωτική υποδομή, λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηρόδρομους, στρατιωτικούς, εργοστάσια, αποθήκες όπλων και στρατιωτικές βάσεις πριν αποσύρει όλα τα επίγεια στρατεύματα. Αφού σκότωνε χιλιάδες Ουκρανούς στρατιώτες και κατέστρεφε μεγάλο μέρος του στρατιωτικού εξοπλισμού της χώρας, η Ρωσία θα αποσυρόταν και θα απειλούσε να επαναλάβει την επιχείρηση εναντίον μιας ασθενέστερης Ουκρανίας εάν η κυβέρνηση επιστρέψει στην προηγούμενη πορεία της και επανεξοπλιστεί.

Καταλυτικοί παράγοντες: Αυτό το σενάριο θα ελαχιστοποιούσε το στρατιωτικό και οικονομικό κόστος για τη Ρωσία, αλλά θα θεωρούνταν σε μεγάλο βαθμό επιτυχία για την Ουκρανία, επειδή επέζησε από τη συντριπτική ρωσική επίθεση χωρίς περαιτέρω κατοχή ή διχοτόμηση του εδάφους της (εκτός των αποσχισμένων δημοκρατιών του Ντονμπάς). Το κύριο όφελος για τη Ρωσία σε αυτό το σενάριο είναι ότι πιθανότατα θα πυροδοτούσε μια αργή διαδικασία άρσης ορισμένων από τις πιο σκληρές κυρώσεις από τη Δύση.

Περιορισμοί: Η αποτυχία διασφάλισης αλλαγών στο Σύνταγμα της Ουκρανίας θα σήμαινε ότι οι θεμελιώδεις στόχοι της Ρωσίας σχετικά με την ουδετερότητα και το αποστρατικοποιημένο καθεστώς της χώρας θα παρέμεναν ανεκπλήρωτοι, με τη Ρωσία να χρειάζεται να καταφύγει σε παρόμοια επιχείρηση αρκετά χρόνια αργότερα για να επιτύχει αυτούς τους στόχους.