Πρέπει να προσευχηθούμε για ένα... θαύμα στη Μόσχα

Ένας νέος κόσμος γεννιέται. Η ελπίδα για ειρηνικές σχέσεις σβήνει. Αντιθέτως, έχουμε τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, απειλές για έναν πυρηνικό Αρμαγεδδώνα, μια Δύση που έχει κινητοποιηθεί, μια συμμαχία αυταρχικών ηγετών, πρωτοφανείς οικονομικές κυρώσεις και ένα τεράστιο ενεργειακό και επισιτιστικό σοκ. Κανένας δεν γνωρίζει τι θα συμβεί. Αλλά όλοι γνωρίζουμε πως φαίνεται να είναι καταστροφή.

Είναι φυσικό να ψάχνουμε να κατηγορήσουμε κάποιον. Για πολλούς, ο υπαίτιος είναι η επέκταση του ΝΑΤΟ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Μια από τις φωνές που ηγούνται αυτής της εκτίμησης είναι ο John Mearsheimer, ο διακεκριμένος «ρεαλιστής» ακαδημαϊκός, που επιρρίπτει ευθύνες στην απόφαση των ΗΠΑ να ανοίξουν τη δυνατότητα για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ το 2008. Συμφωνώ και διαφωνώ.

Το λάθος ήταν η αμφισημία. Η προσφορά θα έπρεπε να γίνει μόνο αν η Ουκρανία θα εντασσόταν ως πλήρες μέλος. Υποστήριξα, όμως, την επέκταση του ΝΑΤΟ στους πρώην ρωσικούς δορυφόρους, επειδή οι καλοί φράχτες κάνουν τους καλούς γείτονες. Η Ρωσία γνωρίζει πως αν εισβάλει σε μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, θα υπάρξει πόλεμος. Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση της Ουκρανίας. Γι’ αυτό αυτή η επίθεση φάνηκε μια εύκολη επιλογή για τον «δεσπότη» του Κρεμλίνου.

Ως προς το γιατί το έκανε ο Putin, μια απάντηση είναι πως κυβερνά ένα αποτυχημένο καθεστώς. Μόνο μια αυτοκρατορία μπορεί να δικαιολογήσει την εξουσία του. Η οικονομία της Ρωσίας, που εξαρτάται από τα εμπορεύματα, έχει πέσει πολύ περισσότερο από αυτήν της Πολωνίας. Είναι ο παράδεισος του ραντιέρη. Σήμερα, οι ραντιέρηδες αυτοί είναι οι τραμπούκοι του Putin και οι «ολιγάρχες» της εποχής του Boris Yeltsin.

Και η Ουκρανία όμως έχει αποτύχει οικονομικά. Αλλά είναι μια δημοκρατική χώρα. Για τον Putin, αυτή η φιλοδοξία είναι ανυπόφορη.

Στον απόηχο της πτώσης της Σοβιετικής Ένωσης, πολλοί ήλπιζαν πως θα υπάρξει ένας κόσμος του οποίου «οδηγός» θα είναι η συνεργασία και οι αμοιβαία επωφελείς ανταλλαγές. Αλλά υπέβοσκε η σύγκρουση των μεγάλων δυνάμεων.

Οι ΗΠΑ είχαν «μεθύσει» από τη «μονοπολική στιγμή» τους. Η Κίνα έγινε πιο ισχυρή και αυταρχική υπό τον Xi Jinping. Ο Putin έβραζε στο ζουμί του και τελικά εισέβαλε σε μια χώρα που θεωρεί ότι είναι δική του.

Ακούμε την «ηχώ» του πρώτου παγκόσμιου πολέμου. Τότε ήταν η Αυστρία, ο πιο αδύναμος εταίρος, και όχι η Γερμανία, που ξεκίνησε τη σύρραξη. Σήμερα είναι η Ρωσία, ο πιο αδύναμος εταίρος στη συμμαχία της με την Κίνα.

Η υποστήριξη που έχει υποσχεθεί η Κίνα απειλεί να μετατρέψει τους κινδύνους που δημιούργησε ο πόλεμος της Ρωσίας σε καταστροφή. Θα μοίραζε τον κόσμο σε δύο μπλοκ, με μεγάλες συνέπειες σε επίπεδο οικονομίας και ασφάλειας. Ωστόσο, μια κινητοποιημένη Δύση εξακολουθεί να είναι πολύ ισχυρότερη. Η επίπτωση των κυρώσεων της Δύσης το δείχνουν αυτό.

Μια ενωμένη Δύση υπερτερεί της Ρωσίας από όλες τις απόψεις, εκτός του στρατιωτικού προσωπικού και των πυρηνικών κεφαλών. Ακόμα και αν προστεθεί η Κίνα, η Δύση είναι σημαντικά ισχυρότερη, αλλά όχι στους αριθμούς. Ωστόσο, μια μακροχρόνια σύγκρουση μεταξύ της Δύσης και ενός αυταρχικού μπλοκ Ρωσίας-Κίνας θα πρέπει να αποτραπεί εάν είναι δυνατόν, διότι θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη.

Έτσι, σήμερα, βλέπουμε έναν κόσμο που μεταμορφώνεται. Αναλογιστείτε τις προκλήσεις που βρίσκονται μπροστά μας. Το πιο προφανές είναι πως πρέπει να μπει τέλος στον πόλεμο στην Ουκρανία, που είναι ταυτόχρονα μια επίθεση κατά μιας ειρηνικής χώρας, κατά μιας δημοκρατίας και κατά της παγκόσμιας τάξης.

Η Κίνα θα πρέπει να επιδιώξει να βοηθήσει ώστε να βγει η Ρωσία από αυτό το τέλμα. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί υποστηρίζει τον Putin. Μεταξύ άλλων, οι ηγέτες της οπωσδήποτε μοιράζονται την περιφρόνησή του για τις δημοκρατίες. Ωστόσο, πρόκειται για τεράστιο λάθος. Όπως έχει δείξει συχνά η ιστορία, οι ελεύθερες κοινωνίες είναι ισχυρές, όταν κινητοποιηθούν, επειδή χαίρουν της στήριξης του λαού τους.

Είναι επίσης ουσιώδους σημασίας να υπάρξει διαχείριση της επερχόμενης οικονομικής κρίσης. Ο συνδυασμός πολέμου, εφοδιαστικών σοκ και υψηλού πληθωρισμού είναι αποσταθεροποιητικός, όπως έμαθε ο κόσμος τη δεκαετία του 1970. Η χρηματοοικονομική αστάθεια τώρα φαίνεται πολύ πιθανή. Οι νομισματικές αρχές, όμως, δεν μπορούν να αγνοήσουν τον υψηλό πληθωρισμό. Άρα οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εφαρμόσουν στοχευμένη δημοσιονομική στήριξη για τους ευάλωτους.

Επιπλέον, η Δύση πρέπει να ενισχύσει τις άμυνές της, σε όλα τα μέτωπα -στρατιωτικό, ενεργειακό, κυβερνοχώρο και οικονομικό. Είναι αναπόφευκτο, δυστυχώς, σε μια σύγκρουση με τεράστιες επιπτώσεις, οι απαιτήσεις ασφάλειας να έρχονται πρώτες. Αυτός δεν είναι ένας κόσμος που θα επιθυμούσε οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος. Αλλά αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε τώρα. Είναι ζωτικής σημασίας η ΕΕ να γίνει μια πραγματική δύναμη ασφάλειας. Κατέχει άνετα την οικονομική και δημογραφική κλίμακα για να ισορροπήσει τη Ρωσία. Το Ηνωμένο Βασίλειο μετά το Brexit πρέπει να συμμετέχει όσο το δυνατόν περισσότερο. Οι ΗΠΑ χρειάζονται μια τέτοια ευρωπαϊκή βοήθεια, αφού θα αντιμετωπίζουν επίσης και την ανησυχητική Κίνα του Xi.

Παρά τις πιεστικές αυτές ανάγκες, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να μην εγκαταλείψουμε όλα όσα επιτεύχθηκαν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο με τους απλούς Ρώσους και Κινέζους που απλώς ελπίζουν για ένα καλύτερο μέλλον. Αντιθέτως, μακροπρόθεσμα μπορεί να αποδειχθούν σύμμαχοί μας. Οι κυρώσεις πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο στοχευμένες. Το μέλλον του εμπορίου και άλλων ειρηνικών συναλλαγών θα εξαρτηθεί, όμως, από το πώς -και μετά από πόσο καιρό- θα τελειώσει αυτή η κρίση.

Πρέπει επίσης να θυμόμαστε τις ευρύτερες ανησυχίες που μοιράζονται όλοι οι άνθρωποι -το παγκόσμιο περιβάλλον, η διαχείριση των πανδημιών, η οικονομική ανάπτυξη και η ίδια η ειρήνη. Δεν μπορούμε να επιβιώσουμε χωρίς συνεργασία. Αν η τρέλα του Putin αποδεικνύει κάτι, είναι αυτό. Ο κόσμος του «δικαίου του ισχυρού» δεν είναι ένας κόσμος στον οποίο μπορούμε να ζούμε με ασφάλεια. Αυτό δείχνουν οι απειλές του με τα πυρηνικά.

Μετά τη μάχη του Austerlitz το 1805, ο William Pitt ο νεότερος είπε προφητικά: «Τυλίξτε τον χάρτη (της Ευρώπης)· δεν θα τον χρειαστούμε αυτά τα δέκα χρόνια». Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει ομοίως μεταμορφώσει τον χάρτη του κόσμου μας. Φαίνεται βέβαιο πως θα υπάρξει μια παρατεταμένη περίοδος στασιμοπληθωρισμού, με τεράστιες δυνητικές επιπτώσεις στις χρηματαγορές. Μακροπρόθεσμα, η ανάδυση δύο μπλοκ με βαθιές διαιρέσεις μεταξύ τους είναι πιθανή, όπως είναι και η επιτάχυνση της αντιστροφής της παγκοσμιοποίησης και της θυσίας των επιχειρηματικών συμφερόντων στον βωμό της γεωπολιτικής. Αλίμονο, ακόμα και ο πυρηνικός πόλεμος είναι πιθανός.

Ας προσευχηθούμε για ένα θαύμα στη Μόσχα. Χωρίς αυτό, ο δρόμος μπροστά μας θα είναι μακρύς και δύσκολος.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation