Η Ουκρανία και το τέλος της παγκοσμιοποίησης που ξέραμε

Η επίθεση του Vladimir Putin στην Ουκρανία θα αναδιαμορφώσει τον κόσμο μας. Το πώς θα το κάνει, παραμένει αβέβαιο.

Τόσο το αποτέλεσμα του πολέμου όσο, ακόμα περισσότερο, οι ευρύτερες επιπτώσεις του, συμπεριλαμβανομένων αυτών στην παγκόσμια οικονομία, είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστα. Αλλά ορισμένα σημεία είναι ήδη εμφανή. Μόλις δύο χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας, ο πόλεμος είναι ένα ακόμα οικονομικό σοκ, καταστροφικό για την Ουκρανία, κακό για τη Ρωσία και σημαντικό για την υπόλοιπη Ευρώπη και το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου.

Ως συνήθως, η επίπτωση των προσφύγων είναι κυρίως τοπική. Η Πολωνία ήδη στεγάζει τον δεύτερο μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό του κόσμου, μετά την Τουρκία. Οι πρόσφυγες συρρέουν επίσης σε άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Θα έρθουν και άλλοι. Πολλοί θα θελήσουν επίσης να παραμείνουν κοντά στην πατρίδα τους, ελπίζοντας πως θα επιστρέψουν γρήγορα. Πρέπει να σιτιστούν και να στεγαστούν.

Ωστόσο, οι επιπτώσεις πάνε πολύ πέραν της ανατολικής Ευρώπης ή ακόμα και συνολικά της Ευρώπης, όπως δείχνει μια εξαιρετική ενδιάμεση οικονομική έκθεση του ΟΟΣΑ. Η Ρωσία και η Ουκρανία αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% της παγκόσμιας παραγωγής και ένα αντίστοιχο ποσοστό του παγκόσμιου εμπορίου. Το εύρος των ξένων άμεσων επενδύσεων στη Ρωσία και των Ρώσων αλλού είναι μόλις το 1-1,5% του συνόλου.

Ο ευρύτερος ρόλος των χωρών αυτών στην παγκόσμια χρηματοοικονομική είναι επίσης ασήμαντος. Ωστόσο, έχουν σημασία για την παγκόσμια οικονομία, κυρίως επειδή είναι σημαντικοί προμηθευτές βασικών εμπορευμάτων, κυρίως σιτηρών, λιπασμάτων, αερίου, πετρελαίου και ζωτικής σημασίας μετάλλων, οι τιμές των οποίων στις παγκόσμιες αγορές έχουν εκτιναχθεί.

Ο ΟΟΣΑ εκτιμά πως αυτό το σοκ θα χαμηλώσει την παγκόσμια παραγωγή φέτος κατά 1,1 ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερα απ’ αυτό που θα ήταν. Η επίπτωση στις ΗΠΑ θα είναι μόνο 0,9 ποσοστιαία μονάδα, αλλά στην ευρωζώνη θα είναι 1,4 ποσοστιαίες μονάδες. Η συγκριτική επίπτωση στον πληθωρισμό θα είναι συν 2,5 ποσοστιαίες μονάδες για τον κόσμο, συν 2 ποσοστιαίες μονάδες για την ευρωζώνη και συν 1,4 ποσοστιαίες μονάδες για τις ΗΠΑ.

Οι αυξημένες τιμές ενέργειας και τροφίμων θα μειώσουν τα πραγματικά εισοδήματα των καταναλωτών κατά πολύ περισσότερο από αυτές τις απώλειες ΑΕΠ. Είναι επίσης πιθανό οι εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ να είναι υπερβολικά αισιόδοξες. Αυτό θα εξαρτηθεί, μεταξύ άλλων, από τη διάρκεια αυτού του σατανικού πολέμου και την πιθανή επέκταση των κυρώσεων στην Κίνα ή την επιβολή ευρωπαϊκού εμπάργκο στη ρωσική ενέργεια. 

Αυτές οι αναμενόμενες άμεσες επιπτώσεις στην παραγωγή είναι πολύ μικρότερες από αυτές της Covid: το 2020 η παγκόσμια οικονομική παραγωγή κατέληξε περίπου 6 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα της τάσης. Αλλά δεν υπήρξε πλήρης ανάκαμψη από την Covid πριν από την έλευση αυτού του νέου σοκ, που έχει βλάψει τις διεθνείς σχέσεις, έχει ενισχύσει τις ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια και έχει υπονομεύσει τη νομιμότητα της παγκοσμιοποίησης.

Αυτή η τραγωδία είναι πιθανόν να ρίξει μεγάλες σκιές. Ένας λόγος είναι η επίπτωση που θα έχει στον πληθωρισμό και στις πληθωριστικές προσδοκίες. Η Federal Reserve των ΗΠΑ έχει γίνει πιο «επιθετική». Αλλά εξακολουθεί να πιστεύει στον καθαρό αποπληθωρισμό -στην ικανότητα να καμφθεί ο πληθωρισμός χωρίς μεγάλη, ή και καθόλου, αύξηση της ανεργίας.

Η ΕΚΤ επίσης αντιμετωπίζει ένα άλμα στον πληθωρισμό, στο οποίο θα αναγκαστεί να απαντήσει. Στην πράξη, η σύσφιξη πιθανότατα θα βλάψει τη δραστηριότητα και τις θέσεις εργασίας περισσότερο απ’ όσο υπολογίζεται τώρα, εν μέρει λόγω της χρηματοοικονομικής ευθραυστότητας.

Σε πιο θεμελιώδες επίπεδο, η ανάδυση γεωπολιτικών διαχωρισμών μεταξύ της Δύσης από τη μια πλευρά και της Ρωσίας και Κίνας από την άλλη, θα θέσει σε κίνδυνο την παγκοσμιοποίηση. Οι απολυταρχίες θα προσπαθήσουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα δυτικά νομίσματα και τις χρηματαγορές. Τόσο αυτά όσο και η Δύση θα προσπαθήσουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από το εμπόριο με τους αντιπάλους. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες θα μικρύνουν και θα γίνουν πιο τοπικές. Ωστόσο σημειώστε πως η εξάρτηση της Ευρώπης από εξαρτήματα που προέρχονται από την Ουκρανία ήταν ήδη τοπικού χαρακτήρα.

Η οικονομική πολιτική έχει μικρή σημασία σε περιόδους πολέμου. Δεν μπορεί να σώσει αυτούς που δέχονται επίθεση, αν και μπορεί να επιδιώξει να τιμωρήσει ή να αποτρέψει τους υπεύθυνους. Αλλά μπορεί και πρέπει να αντιδρά στις επιπτώσεις. Η νομισματική πολιτική πρέπει να συνεχίσει να είναι στοχευμένη στον έλεγχο του πληθωρισμού και των πληθωριστικών προσδοκιών, όσο δυσάρεστο και αν φαίνεται.

Αλλά είναι πιθανό και απαραίτητο οι χώρες να εφαρμόσουν τους δημοσιονομικούς τους πόρους για να φροντίσουν τους πρόσφυγες και να αντισταθμίσουν την επίπτωση των υψηλότερων τιμών ενέργειας και τροφίμων στους πιο ευάλωτους. Στους τελευταίους περιλαμβάνονται πολλοί από τις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα των καθαρών εισαγωγέων ενέργειας και τροφίμων.

Θα χρειαστούν σημαντική βραχυπρόθεσμη στήριξη. Τα ειδικά τραβηχτικά δικαιώματα που δημιουργήθηκαν πέρυσι θα μπορούσαν τώρα να χρησιμοποιηθούν για τέτοιους σκοπούς. Οι χώρες υψηλού εισοδήματος δεν τα χρειάζονται και θα πρέπει να τα δώσουν ή τουλάχιστον να τα δανείσουν στις χώρες εκείνες που τα χρειάζονται περισσότερο.

Η ανταπόκριση σε αυτή την τραγωδία δεν θα πρέπει να είναι βραχυπρόθεσμη. Όπως η Covid μάς αναγκάζει να σχεδιάσουμε το πώς να αντιμετωπίσουμε μελλοντικές πανδημίες, έτσι και αυτός ο πόλεμος πρέπει να μας αναγκάσει να σκεφτούμε περισσότερο αναφορικά με την ασφάλεια σε έναν κόσμο πιο επιθετικό απ’ όσο περιμέναμε ή ελπίζαμε οι περισσότεροι από εμάς.

Η ενεργειακή ασφάλεια θα ενισχυθεί από μια ακόμα ταχύτερη στροφή προς τις ΑΠΕ. Αυτό δεν έχει να κάνει πλέον μόνο με το κλίμα. Βραχυπρόθεσμα, η διαφοροποίηση των πηγών ορυκτών καυσίμων επίσης θα είναι ουσιώδους σημασίας. Και πάλι, είναι ξεκάθαρο πως η Δύση και ιδιαίτερα η Ευρώπη θα πρέπει να κάνουν μεγάλες και συντονισμένες αυξήσεις στη συλλογική αμυντική τους δυνατότητα. Αυτό θα κοστίσει χρήματα. Οι Ευρωπαίοι έχουν τους πόρους να είναι πιο ανεξάρτητοι στρατηγικά. Θα πρέπει να τους χρησιμοποιήσουν. Όσο η δεξιά του απομονωτισμού παραμένει τόσο ισχυρή στις ΗΠΑ, αυτό δεν θα είναι μόνο σωστό αλλά και σοφό.

Τέλος, η Ρωσία πρέπει να παραμείνει παρίας όσο επιβιώνει αυτό το αισχρό καθεστώς. Αλλά θα πρέπει επίσης να δημιουργήσουμε μια νέα σχέση με την Κίνα. Πρέπει και πάλι να συνεργαστούμε. Ωστόσο δεν μπορούμε πλέον να βασιζόμαστε σε αυτό τον αναδυόμενο γίγαντα για βασικά αγαθά. Βρισκόμαστε σε ένα νέο κόσμο. Η οικονομική αποσύνδεση τώρα οπωσδήποτε θα γίνει βαθιά και μη αναστρέψιμη.

Δεν βλέπω πώς θα το αποφύγουμε αυτό.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation