H φιλελεύθερη δημοκρατία αντεπιτίθεται

Καλό θα ήταν -και είναι κρίσιμο να το κάνουμε- να αναφέρουμε τους πολλούς τρόπους με τους οποίους η Δύση συσπειρώθηκε φέτος. Οι αυταρχικοί είναι πολύ καλοί στο να αθροίζουν μεμονωμένες αποτυχίες για τις ΗΠΑ και τους φίλους τους, όπως η αποχώρηση από το Αφγανιστάν, για να χτίσουν μια ιστορία αδυσώπητης φθοράς. Έτσι, όταν τα γεγονότα εξελίσσονται διαφορετικά, οι φιλελεύθεροι πρέπει να χτυπούν στον δικό τους ρυθμό. Η φετινή χρονιά βρίθει από παραδείγματα.

Ο Εμανουέλ Μακρόν έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Γαλλίας από το 2002 που κέρδισε την επανεκλογή του. Και στην πορεία έστειλε στη σύνταξη τη Μαρίν Λεπέν. Ο πιο επιτυχημένος εκλεγμένος πολιτικός στη Δύση είναι κεντρώος πρώην τραπεζίτης που μοιάζει στον Μολιέρο. Φανταστείτε το αυτό στον καιρό της έξαρσης των λαϊκιστών, το 2016.

Η Βρετανία ξεκίνησε τη χρονιά με τον Μπόρις Τζόνσον ως πρωθυπουργό και την ολοκληρώνει με τον Ρίσι Σουνάκ. Αν μη τι άλλο, πρόκειται για αναβάθμιση από ηθική άποψη. Ακόμη και η Λιζ Τρας, στη σύντομη θητεία της, που παρ' όλα αυτά κράτησε πολύ, παραδόξως έκανε και καλό στους θεσμούς διακυβέρνησης της χώρας. Το Υπουργείο Οικονομικών, η κεντρική τράπεζα, η δημοσιονομική αρχή: κάθε θεσμός υπονομεύτηκε, καθένας δικαιώθηκε, κάθε ένας έχει πλέον ενισχυθεί. Κανένας πολιτικός δεν θα τους αμφισβητήσει προσεχώς, κάτι που από μόνο του είναι πρόβλημα. Ήταν επίσης η χρονιά που το Brexit πέθανε, αν όχι ως γεγονός, τότε ως ιδέα που εμπνέει. Οι πρώην θιασώτες του το αποκηρύσσουν ή κατηγορούν την κακή εφαρμογή του για τα πενιχρά αποτελέσματα.

Αλλού στον κόσμο: Ο Ζαΐρ Μπολσονάρου ξεθώριασε μετά από μια θητεία ως πρόεδρος της Βραζιλίας. Το ΝΑΤΟ διευρύνεται, καθώς προσπαθούν να ενταχθούν η Σουηδία και η Φινλανδία, και βαθαίνει, καθώς αυξάνεται ο γερμανικός αμυντικός προϋπολογισμός. Όσο για την πιο εδραιωμένη απ' όλες τις δημοκρατίες, μπορείτε να ελπίζετε. Οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο δεν ακολούθησαν τη γραμμή του Κρεμλίνου, ή κάτι παρόμοιο, για την Ουκρανία. Οι ψηφοφόροι στις ενδιάμεσες εκλογές τιμώρησαν τους υποψηφίους που είχαν τη σφραγίδα Τραμπ. Μια δεύτερη πολιτική καριέρα για τον ίδιο είναι λιγότερο πιθανή τώρα, αν και δεν αποκλείεται.

Πράγματι, υπήρξαν επιτυχίες του λαϊκισμού σε Ιταλία και Ισραήλ. Μεγάλο μέρος του πλούσιου κόσμου ενοχλείται από το ελεύθερο εμπόριο, και μερικές δόσεις νατιβισμού τα πάνε καλά συνήθως. Αλλά ένας συνολικός απολογισμός της χρονιάς θα έδειχνε ότι οι αυταρχικοί και οι φίλοι τους έχουν μείνει πίσω: σε γόητρο, όχι μόνο σε ψήφους.

Αυτό που έχασαν οι εχθροί του φιλελευθερισμού το 2022 είναι πιο πολύτιμο από μια σειρά ψήφων. Είναι η αύρα της ικανότητας. Τέτοιες μέρες πέρυσι, ο Βλαντιμίρ Πούτιν σε μέρη της Δύσης εξακολουθούσε ανομολόγητα να πιστώνεται με ένα είδος «καθαρού μυαλού». Ακόμη και ο πιο αντιδραστικός γιάπης του χρηματιστηρίου διστάζει τώρα να το κάνει. Ήταν επίσης συνηθισμένο να χαιρετίζει κανείς την εκτελεστική δεινότητα του κινεζικού κράτους, καθώς οι ΗΠΑ σύρθηκαν μέχρι το 1 εκατομμύριο θανάτους από την Covid-19. Ή να θαυμάζει τα οικονομικά της κατορθώματα. Και στα δύο μέτωπα, οι παρατηρητές της Κίνας εντυπωσιάζονται λιγότερο.

Περισσότερο από τα αποθέματα φυσικού αερίου, περισσότερο από τους φονικούς πυραύλους, ο κόσμος της απολυταρχίας πιστεύει ότι υπερτερεί έναντι της Δύσης κυρίως στην αποτελεσματικότητα. Η ιδέα ότι η απολυταρχία λειτουργεί, ότι ουσιαστικά είναι πιο δημοκρατικό από τη διεξαγωγή εκλογών το να ανταποκρίνεται στις ανθρώπινες υλικές ανάγκες, είναι αρκετά σοβαρή ώστε να αξίζει μια αντιπαράθεση. Αυτό πουλάει στον «παγκόσμιο Νότο», όπου κι αν βρίσκεται αυτός, αλλά και στην ίδια τη Δύση, όπου τα σταθερά δημοσκοπικά χτυπήματα στις κυβερνήσεις είναι τρομακτικά δυνατά. Αλλά είναι όμηρος της τύχης. Δεν μπορεί εύκολα να επιβιώσει από την αποτυχία μιας επιστράτευσης ή από την οικονομική συρρίκνωση που προκαλούν τα lockdown. Οι δικτάτορες αντέχουν μόνο να φαίνονται σκληροί. Δεν αντέχουν να φαίνονται ανεπαρκείς.

Αν η επίθεση στην Ουκρανία ήταν σοκαριστική, εντούτοις ο τρόπος με τον οποίο πήγε στραβά ήταν φοβερά κοινότοπος. Δεν υπήρξε ανατροφοδότηση, ούτε αυτοδιόρθωση εντός του συστήματος (η Τρας, όσο καταστροφική κι αν ήταν η άνοδός της στη βρετανική δημόσια ζωή, έφυγε σε 44 μέρες). Υπήρχε άρνηση να γίνει αποδεκτό ότι κι άλλες χώρες είναι ικανές για εθνικισμό. Υπήρχε η μαρξιστική πεποίθηση ότι η ιστορία έχει καθορισμένη πορεία να ξεριζώσει το ελαττωματικό γονίδιο του φιλελευθερισμού. Με αυτά έχουν παραφουσκώσει οι ισχυροί άνδρες τουλάχιστον από το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Η πραγματική τους ικανότητα κρέμεται απ' αυτή την ψεύτικη φήμη για ικανότητα. Η δυτική ευπιστία βοηθάει.

Πέρα από τα απόλυτα μεγέθη «φιλελευθερισμού» και «απολυταρχίας», όμως, μεγάλο μέρος του κόσμου βρίσκεται ανάμεσα στα δύο μοντέλα. Η νίκη, αν μπορούμε να μιλήσουμε για κάτι τέτοιο, συνίσταται στο να δελεάσει κανείς τους αμφιταλαντευόμενους. Ως έναν βαθμό με την επίκληση «αξιών». Και κυρίως με το να είναι ή να φαίνεται κανείς το δυνατό άλογο.

Υπήρξε μια περίοδος, πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, που είχε δύναμη η απολυταρχία. Πόσο σίγουρο ήταν ότι θα οδηγούσε το μέλλον; Μετά ήρθε η πιο δυναμική χρονιά για τη Δύση εδώ και πολύ καιρό. Δεν υπάρχει λόγος να εφησυχάζουμε, και ακόμη λιγότερο να είμαστε μεγαλόψυχοι.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation