Ράχμαν: Πώς μπορεί να αντιστραφεί το Brexit

Στο αποκορύφωμα της συζήτησης στη Βρετανία για το Brexit, τα πνεύματα είχαν οξυνθεί τόσο που ορισμένοι έκαναν λόγο για έναν «νέο αγγλικό εμφύλιο πόλεμο».

Αυτή η σύγκριση εξακολουθεί να μου εξάπτει το ενδιαφέρον για έναν συγκεκριμένο λόγο: η πλευρά που κέρδισε τον εμφύλιο πόλεμο, τελικά έχασε. Ο βασιλιάς Κάρολος Α' εκτελέστηκε το 1649. Έντεκα χρόνια αργότερα, οι Άγγλοι αποφάσισαν πως είχαν κάνει λάθος και αποκατέστησαν τη μοναρχία.

Θα μπορούσε να συμβεί μια παρόμοια αντιστροφή με το Brexit; Νομίζω πως ναι.

Επτά χρόνια μετά το δημοψήφισμα του 2016 και τρία χρόνια αφότου υλοποιήθηκε το Brexit, υπάρχει εμφανής στροφή της γνώμης. Όπως έγραψε πρόσφατα ο ακαδημαϊκός Μάθιου Γκούντγουιν, περίπου 60% των Βρετανών θεωρεί τώρα πως το Brexit ήταν λάθος απόφαση και θα ψήφιζε υπέρ της επανένταξης στην ΕΕ σε ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Ένας μέσος όρος πρόσφατων δημοσκοπήσεων δείχνει πως το 58% των ψηφοφόρων όχι μόνο μετανιώνει για το Brexit αλλά τάσσεται ενεργά υπέρ της επανένταξης.

Είναι εύκολο να καταλάβουμε το γιατί. Το Brexit πλασαρίστηκε ως ένας τρόπος για να ελεγχθεί η μετανάστευση και να βελτιωθεί το Σύστημα Υγείας. Αλλά το σύστημα υγείας είναι τώρα σε πολύ χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι ήταν το 2016. Η μετανάστευση προς το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει πολύ υψηλή, με τους μετανάστες από την ΕΕ να αντικαθίστανται σε μεγάλο βαθμό από ανθρώπους εκτός του μπλοκ. Και το ΔΝΤ προβλέπει πως η Βρετανία θα έχει την οικονομία με τις χειρότερες επιδόσεις του ανεπτυγμένου κόσμου φέτος.

Τα δημογραφικά και τα οικονομικά υποδηλώνουν πως το κλίμα υπέρ της επανένταξης θα ενισχυθεί με την πάροδο του χρόνου. Οι νεαροί ψηφοφόροι είναι οι πιο φιλοευρωπαίοι απ’ όλους, με το 79% των ατόμων ηλικίας 18 έως 24 ετών να θέλουν επανένταξη. Και, δυστυχώς, η ζημιά που έγινε στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου από το Brexit πιθανότατα θα είναι όλο και πιο προφανής.

Μέχρι στιγμής αυτές οι αλλαγές δεν έχουν περάσει στην πολιτική. Ο Ντάνιελ Χάναν, επιφανής υποστηρικτής του στρατοπέδου του Brexit, ισχυρίστηκε πρόσφατα πως υπάρχει «συνωμοσία για να ανατραπεί το Brexit». Μακάρι να ήταν έτσι!

Στην πραγματικότητα, καθώς απομένουν σχεδόν δύο χρόνια για τις εκλογές, το αντιπολιτευόμενο κόμμα των Εργατικών λέει πως η αντιστροφή του Brexit αποκλείεται -και μιλά μόνο για «διορθώσεις» στην υφιστάμενη συμφωνία. Aκόμα και οι σκληροπυρηνικοί υπέρμαχοι της παραμονής στην ΕΕ συχνά κλαίγονται πως θα χρειαστεί μια γενιά προτού μπορέσει η Βρετανία να εξετάσει και πάλι το ενδεχόμενο επανένταξης στην ΕΕ.

Αλλά αυτό είναι υπερβολικά μοιρολατρικό και δεκτικό της αυξανόμενης ζημιάς που κάνει το Brexit. Επίσης αγνοεί την ταχύτητα με την οποία κινούνται οι εξελίξεις και οι γνώμες.

Η αλήθεια είναι πως οι οριακές «διορθώσεις» του Brexit υπέρ των οποίων τάσσονται οι Εργατικοί μπορεί να μην είναι επιτεύξιμες και δεν θα αποζημίωναν τον αποκλεισμό από την εσωτερική αγορά της ΕΕ. Ο λαός φαίνεται να το έχει αντιληφθεί αυτό. Τελικά οι πολιτικοί θα πρέπει να αντιδράσουν -και η ιδέα της επανένταξης στην ΕΕ θα γίνει mainstream. Μια μεγάλη πλειοψηφία των Εργατικών στις επόμενες εκλογές θα έκανε πιο εύκολη αυτή τη στροφή.

Οποιαδήποτε εκστρατεία για την επανένταξη θα αντιμετώπιζε δύο περαιτέρω αντιρρήσεις. Η πρώτη και σημαντικότερη είναι ο ισχυρισμός πως η ΕΕ δεν θα ήθελε πίσω τη Βρετανία. Η δεύτερη είναι το επιχείρημα πως οι Βρετανοί θα στραφούν κατά της επανένταξης, όταν αντιληφθούν τι περιλαμβάνει.

Η ευρωπαϊκή αντίθεση σε μια επιστροφή της Βρετανίας οπωσδήποτε υπάρχει, αλλά ίσως είναι παραφουσκωμένη. Ο Μισέλ Μπαρνιέ, που ηγήθηκε της διαπραγματευτικής ομάδας της ΕΕ για το Brexit, λέει πως η πόρτα είναι ανοιχτή για τη Βρετανία να επανενταχθεί στην ΕΕ «οποιαδήποτε στιγμή». Ο Γκι Φερχόφσταντ, που ήταν επικεφαλής της επιτροπής Brexit του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σε ανάρτησή του στο Twitter την περασμένη εβδομάδα έγραψε: «Έχω ένα όνειρο. Την Ουκρανία και τη Βρετανία να εντάσσονται στην ΕΕ τα επόμενα πέντε χρόνια».

Όταν τηλεφώνησα στον Φιλίπ Λαμπέρ, συμπρόεδρο της ομάδας των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και τον ρώτησα για την επανένταξη της Βρετανίας, μου απάντησε: «Αυτό θα ήταν το σενάριο των ονείρων μου». Ο Λαμπέρ πιστεύει ότι οι πέντε κύριες πολιτικές ομάδες στο κοινοβούλιο θα τάσσονταν όλες υπέρ της επανένταξης της Βρετανίας.

Ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ, ιδίως η Γαλλία, θα είχαν πιθανώς διαφορετική άποψη. Οι Γάλλοι υποστηρίζουν ότι οι Βρετανοί ήταν πρόβλημα εντός της ΕΕ και ότι το μπλοκ λειτουργεί καλύτερα μετά το Brexit. Αλλά η γαλλική αντίθεση στη βρετανική συμμετοχή περιορίστηκε τη δεκαετία του 1970 και θα μπορούσε να περιοριστεί και πάλι.

Οι περισσότεροι insiders της ΕΕ, ωστόσο, προειδοποιούν ότι αυτή τη φορά δεν θα προσφερθούν στη Βρετανία ειδικές συμφωνίες. Δεν θα υπάρξει καμία έκπτωση στον προϋπολογισμό -καμία εξαίρεση από το κοινωνικό κεφάλαιο. Η Βρετανία θα πρέπει να αποδεχθεί την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων και, πολύ πιθανόν, το ευρώ.

Ορισμένοι ειδήμονες πιστεύουν ότι μόλις συνειδητοποιήσουν αυτές τις πραγματικότητες, οι Βρετανοί θα χάσουν τον αρχικό τους ενθουσιασμό για την επανένταξη στην ΕΕ. Αλλά αυτό δεν ισχύει απαραίτητα.

Η ιδέα ότι η αποχώρηση από την ΕΕ θα μειώσει δραματικά τη μετανάστευση έχει διαψευστεί. Η υιοθέτηση των ευρωπαϊκών κοινωνικών προτύπων μπορεί να τρομοκρατήσει τη Δεξιά των Τόρις, αλλά πιθανότατα θα ήταν δημοφιλής στο μεγαλύτερο μέρος του εκλογικού σώματος.

Ακόμα και το ευρώ μπορεί να μην είναι λόγος να χαλάσει η συμφωνία. Αντιτάχθηκα στην ένταξη της Βρετανίας στο ενιαίο νόμισμα πριν από 20 χρόνια επειδή ήταν ένα αδοκίμαστο πείραμα. Όμως το ευρώ είναι πλέον ένα καθιερωμένο διεθνές νόμισμα, ενώ η λίρα δείχνει χρόνια αδύναμη. Οι νέοι ψηφοφόροι που τάσσονται υπέρ της επανένταξης ενδιαφέρονται περισσότερο για θέματα όπως το περιβάλλον παρά για αφηρημένες έννοιες της κυριαρχίας.

Πώς θα μπορούσε να γίνει; Θα προτιμούσα μια διαδικασία δύο δημοψηφισμάτων. Η πρώτη ψηφοφορία θα μπορούσε να διεξαχθεί το 2026, μια δεκαετία μετά την αποχώρηση του 2016. Θα έδινε απλώς στην κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου την άδεια να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την ΕΕ. Μια ισχυρή ψήφος έγκρισης -για παράδειγμα 60%- θα μπορούσε να διασκεδάσει ορισμένους σκεπτικισμούς της ΕΕ σχετικά με το αν η Βρετανία είναι πολύ διχασμένη για να διαπραγματευτεί. Ένα δεύτερο δημοψήφισμα θα διεξαγόταν για τους όρους της συμφωνίας επανένταξης.

Χρειάστηκαν 11 χρόνια για να αποκαταστήσει η Βρετανία τη μοναρχία. Γιατί να μην προσπαθήσει να το ξεπεράσει κατά ένα χρόνο -και να αντιστρέψει το Brexit μέσα σε μια δεκαετία;

© The Financial Times Limited 2023. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation