Wolf: Μύθος ο «Αιώνας της Ασίας»

Το μέλλον είναι ασιατικό, υποστηρίζει ο αξιοσέβαστος αναλυτής Παραγκ Κανα. Αλλά αυτή την κοινή λογική πρέπει να την «ξετυλίξουμε».

Γεωγραφικά, η Ασία δεν είναι ήπειρος, όπως δεν είναι ήπειρος και η Ευρώπη. Η «Ασία» η ίδια δεν είναι καν μια ασιατική ιδέα, αλλά επινοήθηκε από τους Ευρωπαίους. Οι Ασιάτες δεν θεώρησαν τον εαυτόν τους ότι αποτελούν μέρος μιας ενιαίας ηπειρωτικής οντότητας. Η περιοχή είναι υπερβολικά μεγάλη σε έκταση και ποικιλόμορφη για να μπορεί να είναι κάτι τέτοιο εφικτό.

Και εξακολουθεί να είναι. Αυτό που συμβαίνει είναι μάλλον μια παγκόσμια επανεξισορρόπιση, καθώς η ιστορικά σύντομη κυριαρχία της ανθρωπότητας από την Ευρώπη και τους αποικιοκρατικούς της απογόνους, που άλλαξε τον κόσμο, σιγά-σιγά διαλύεται. Ένας πολυπολικός και χαοτικός κόσμος θα την αντικαταστήσει. Θα αποτελεί η «Ασία» τεράστιο μέρος αυτού; Οπωσδήποτε. Η Κίνα και η Ινδία θα είναι παίκτες. Αλλά η Ασία είναι μάλλον μια αρένα και όχι ένας παίκτης.

Κοιτάξτε μια υδρόγειο σφαίρα: Η Ευρώπη και η Ασία είναι μια ήπειρος. Για ιστορικούς και πολιτιστικούς λόγους, είναι επίσης λογικό να συμπεριλάβουμε τη βόρεια Αφρική στην Ασία και όχι στην Αφρική. Αυτή λοιπόν είναι η Ευρασία, η ήπειρος των μακραίωνων ανθρώπινων πολιτισμών. Ιστορικά, αυτή η υπερήπειρος φιλοξένησε τον κομφουκιανό πολιτισμό στα ανατολικά, τον ινδουιστικό πολιτισμό στα νότια, τον ισλαμικό πολιτισμό στην εγγύς δύση και τη χριστιανοσύνη στην απώτερη δύση. Στα βόρεια υπήρχαν οι νομάδες της στέπας. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών των γειτόνων ήταν βαθιές. Αλλά η Ευρασία ήταν πολύ μεγάλη για να είναι ή να μπορεί να θεωρηθεί ως μια ενότητα.

Οι Έλληνες φαίνεται ότι επινόησαν την ιδέα να χωρίσουν αυτή την ενιαία ήπειρο σε δύο. Η ονομασία μαρτυρείται για πρώτη φορά στον Ηρόδοτο, περίπου το 440 π.Χ. Εκείνη την εποχή, κανείς δεν γνώριζε πόσο μεγάλο ήταν αυτό που αποκαλούσε Ασία.

Ο Βρετανός ιστορικός Τζον Χέιλ υποστηρίζει ότι το όνομα «Ευρώπη» αντικατέστησε επίσης το «Χριστιανοσύνη» κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης. Με την Ευρώπη να θεωρείται ξεχωριστή ήπειρος, η Ασία ήταν το όνομα για τις αχανείς και ποικιλόμορφες περιοχές στα ανατολικά. Αλλά μόνο τους τελευταίους αιώνες οι οικονομικές, τεχνολογικές και στρατιωτικές αλλαγές έδωσαν στην Ευρώπη και τα παρακλάδια της την κυριαρχία. Η διάκριση μεταξύ Ευρώπης και Ασίας έγινε πραγματική από την άποψη των στρατιωτικών κατακτήσεων και των εξαιρετικών χασμάτων στον πλούτο.

Ο αείμνηστος Άνγκους Μάντισον υποστήριξε ότι, το 1820, το πραγματικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ανά κάτοικο της Δυτικής Ευρώπης ήταν λίγο περισσότερο από το διπλάσιο από εκείνο της Ανατολικής Ασίας. Μέχρι το 1950, η αναλογία είχε εκτοξευθεί στις 6,5 φορές. Αλλά, μέχρι το 2018 είχε πέσει πίσω σε μόλις 2,4 φορές, σχεδόν εκεί που ήταν πριν από δύο αιώνες.

Το 1820, η Ασία παρήγαγε το 61% της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ η δυτική Ευρώπη μόνο το 25%. Μέχρι το 1950, το μερίδιο της Ασίας είχε καταρρεύσει σε μόλις 20%, ενώ της Δυτικής Ευρώπης είχε φτάσει στο 26%. Μέχρι το 2018, ωστόσο, το μερίδιο της δυτικής Ευρώπης είχε μειωθεί στο 15%, ενώ το μερίδιο της Ασίας είχε ανακάμψει μέχρι και το 48%.

Η Ευρασία έχει επαναφέρει αρκετά την ισορροπία της. Τι γίνεται με τη βαρύτητά της στον κόσμο; Τους τελευταίους δύο αιώνες μειώθηκε, καθώς η παραγωγή αυξήθηκε στην Αμερική και οι πληθυσμοί αυξήθηκαν επίσης εκεί και στην υποσαχάρια Αφρική. Αλλά η Ευρασία παραμένει η καρδιά της ανθρωπότητας. Το μερίδιο του πληθυσμού της Ευρασίας στο παγκόσμιο σύνολο εξακολουθούσε να είναι 72% το 2018, αν και μειωμένο από 91% το 1820. Ομοίως, το μερίδιό της στην παγκόσμια παραγωγή ήταν 70%, από 92% το 1820 (με μεγάλο μέρος του υπόλοιπου, αναπόφευκτα, στη Βόρεια Αμερική).

Η μεγάλη ιστορία λοιπόν είναι η ανάκαμψη αυτού που αποκαλούμε Ασία, με επικεφαλής την ανατολική Ασία, από την απότομη σχετική οικονομική της πτώση τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα. Κατά τη διαδικασία αυτή, η Ευρασία έχει επαναφέρει ουσιαστικά τις ισορροπίες της και το ίδιο, όπως είναι φυσικό, και ο κόσμος στο σύνολό του. Αυτή η «μεγάλη σύγκλιση» δεν οφείλεται επίσης σε κάποια μοναδικά «ασιατική» κουλτούρα. Οι πολύ διαφορετικοί πολιτισμοί της Ασίας, και ιδιαίτερα της ανατολικής και νότιας Ασίας, έχουν υιοθετήσει αυτό που θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ευρωπαϊκές έννοιες: ανταγωνιστικές αγορές, ελεύθερη επιχειρηματικότητα, φιλελεύθερο εμπόριο, εκπαίδευση και τον στόχο της οικονομικής ανάπτυξης.

Τα ακριβή πακέτα ποικίλουν. Εξαρτώνται από την ιστορία και την πολιτική κουλτούρα των συγκεκριμένων κοινωνιών. Η Κίνα και η Ινδία, για παράδειγμα, είναι εξαιρετικά διαφορετικές μεταξύ τους. Αλλά πολλές από αυτές τις κοινωνίες μοιράζονται την επιθυμία για μια πιο ευημερούσα ζωή. Ωστόσο, αυτό δεν είναι σε καμία περίπτωση αποκλειστικά ασιατικό. Είναι παγκόσμια επιθυμία.

Αυτό που είναι λιγότερο παγκόσμιο, δυστυχώς, είναι η ικανότητα οργάνωσης των κοινωνιών με τρόπους που καθιστούν δυνατή την επίτευξη αυτού του στόχου. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι τις τελευταίες δεκαετίες, οι ασιατικές κοινωνίες, ιδίως αυτές της ανατολικής Ασίας, ήταν εξαιρετικά επιτυχημένες από αυτή την άποψη.

Δεν αποτελεί καθόλου έκπληξη το γεγονός ότι αυτή η πρόοδος ενός τόσο μεγάλου αριθμού ανθρώπων δημιουργεί τεράστιες ευκαιρίες για το εμπόριο μεταξύ τους, όπως σημειώνει το Παγκόσμιο Ινστιτούτο McKinsey. Η δημιουργία της Περιφερειακής Συνολικής Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης, γύρω από την Κίνα (αλλά χωρίς την Ινδία) υποδηλώνει ότι αυτό μπορεί να αναπτυχθεί ταχύτερα, αν και υπογραμμίζει επίσης τον σχεδόν αναπόφευκτο κεντρικό ρόλο της Κίνας σε κάθε τέτοια διαδικασία ολοκλήρωσης.

Τι μπορούμε λοιπόν να πούμε για αυτή την επανεξισορρόπηση της Ευρασίας και άρα του κόσμου; Το πιο σημαντικό σημείο είναι ότι είναι μια φυσική εξέλιξη. Η εξαιρετική δύναμη που απολάμβαναν οι Ευρωπαίοι και οι ΗΠΑ, οι ισχυροί απόγονοί τους, φθίνει. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτό που αποκαλούμε Ασία, κοντά στο ήμισυ του ανθρώπινου πληθυσμού και πατρίδα ορισμένων εκ των ιστορικών πολιτισμών του κόσμου, ηγείται της αλλαγής.

Εξαιρουμένων των καταστροφών, αυτό είναι επίσης πιθανό να συνεχιστεί. Το κέντρο βάρους της παγκόσμιας οικονομίας απλά μετατοπίζεται ανατολικά. Η Ασία τότε θα έχει τεράστια οικονομική και πολιτική σημασία. Αλλά θα έχει επίσης πολύ σημαντικές εσωτερικές αντιπαλότητες και δυσκολίες από μόνη της. Δεν θα υπάρχει συλλογική ασιατική «βούληση», παρά μόνο για τις κοινωνίες να ακολουθήσουν τους δικούς τους δρόμους.

Εν τω μεταξύ, η δύση πρέπει να βάλει δυο αντίθετες σκέψεις στο συλλογικό της κεφάλι. Πρώτον, πρέπει να αντιμετωπίσει τον κόσμο ως έχει τώρα. Δεύτερον, πρέπει να υπερασπιστεί τις καλύτερες αξίες της, δηλαδή τη δημοκρατία και την ατομική ελευθερία, ασχέτως του τι μπορεί να σκέφτεται οποιοσδήποτε άλλος στον κόσμο.

Ποιος, άλλωστε, υπέθετε πως η ζωή θα γίνονταν πιο εύκολη;

© The Financial Times Limited 2023. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation