Ράχμαν: Μαθήματα από Ρωσία, Τουρκία και Ινδία για τις ΗΠΑ του Τραμπ

Για δεκαετίες, αμερικανικά ινστιτούτα όπως το Εθνικό Κληροδότημα για τη Δημοκρατία (National Endowment for Democracy) έχουν προσπαθήσει να διδάξουν στον κόσμο την πολιτική ελευθερία. Αλλά τώρα οι ίδιοι οι Αμερικάνοι θα ήταν χρήσιμο να έχουν κάποιες συμβουλές.

Αναλυτές από μέρη όπως η Τουρκία και η Ρωσία έχουν δει να εδραιώνεται στις χώρες τους η εξουσία του «ισχυρού άνδρα», και μπορούν να δουν παρόμοια μοτίβα να εξελίσσονται στην Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ. O Alexander Gabuev του Carnegie Russia Eurasia Center λέει πως «οι συζητήσεις που ακούω μεταξύ Αμερικάνων φιλελεύθερων τώρα μου θυμίζουν τους διανοούμενους στη Μόσχα μόλις ανέλαβε την εξουσία ο Πούτιν. Υπάρχει η ίδια αίσθηση σύγχυσης και βαθιάς ανησυχίας».

Η συμβουλή του Gabuev είναι πως οι Αμερικάνοι που θέλουν να υπερασπιστούν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου πρέπει να δράσουν γρήγορα. Κάθε άδικη κράτηση ή αγνοημένη απόφαση δικαστηρίου είναι μια «σφυγμομέτρηση». Αν δεν υπάρξει αποτελεσματική αντίδραση, τότε οι επίδοξοι αυταρχικοί ηγέτες θα πάνε πιο μακριά και πιο γρήγορα.

Ο Λευκός Οίκος έχει ξεκινήσει έξυπνα, στοχεύοντας πρώτα μη δημοφιλείς ομάδες και μη υπηκόους –κυνηγώντας υποτιθέμενα μέλη συμμοριών από τη Βενεζουέλα ή ξένους ακτιβιστές φοιτητές. Αλλά οι παράνομες απελάσεις είναι ένα είδος «σφυγμομέτρησης», προειδοποιεί ο Gabuev. Αν δεν υπάρχει αντίσταση, ο Τραμπ και οι όμοιοί του θα προχωρήσουν σε νέους στόχους.

Η Aslı Aydıntaşbaş, Τουρκάλα δημοσιογράφος στο Brookings Institution στην Ουάσινγκτον, αναγνωρίζει τη ροπή των Αμερικάνων φιλελεύθερων στην «εσωστρέφεια» αλλά θεωρεί πως αυτό θα ήταν λάθος. Όπως έγραψε πρόσφατα, «ο χορός, το ταξίδι, ο διαλογισμός, οι λέσχες βιβλίων-όλα είναι καλά». Αλλά στο τέλος «τίποτα δεν είναι πιο ουσιαστικό από το να είσαι μέρος ενός αγώνα για τη δημοκρατία».

Αυτός ο αγώνας είναι συχνά δύσκολος και τρομακτικός. Ο Ινδός ακαδημαϊκός Pratap Bhanu Mehta σημειώνει πως ένα καθεστώς που σκοπό έχει να διαβρώσει τη δημοκρατία, επιδιώκει να «δημιουργήσει μια διάχυτη αίσθηση φόβου».

Όταν ο κόσμος φοβάται ότι θα χάσει τη δουλειά του, τη χρηματοδότησή του ή την ελευθερία του, είναι πιθανό να ακολουθήσει τον δρόμο της μικρότερης αντίστασης κρατώντας σκυμμένο το κεφάλι του. Ο Hussein Ibish του Arab Gulf States Institute στην Ουάσινγκτον σημειώνει πως ήδη ο «ο φόβος διαχέεται στην αμερικανική κοινωνία, καθώς επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, νομικές εταιρίες, όμιλοι ΜΜΕ και άλλοι προσπαθούν να συμμορφωθούν με την κοσμοθεωρία, τις συμπεριφορές και ακόμα και την προτιμώμενη γλώσσα [του Τραμπ]».

Με βάση την εμπειρία του από την Ινδία του Ναρέντρα Μόντι, ο Mehta γράφει πως σε ένα κλίμα φόβου: «οι ανεξάρτητοι θεσμοί αρχίζουν διακριτικά να προσαρμόζονται. Με την πάροδο του χρόνου, ακόμα και οι καλύτεροι επαγγελματίες βλέπουν περισσότερα αρνητικά στην αντίσταση παρά θετικά στο να υψώνουν το ανάστημά τους». Οποιοδήποτε άτομο ή εταιρεία που ενεργεί μόνο/η του/της κινδυνεύει να με «παραδειγματική στοχοποίηση».

Παρατηρεί πως «η συλλογική δράση είναι γνήσια δύσκολη». Αλλά είναι επίσης κρίσιμης σημασίας. Όταν μεμονωμένες νομικές εταιρείες όπως οι Paul Weiss και Skadden Arps μπαίνουν στον στόχαστρο του Τραμπ και «εξαγοράζουν» την κυβέρνηση αντί να αντεπιτεθούν συλλογικά, καθιστούν σχεδόν αναπόφευκτο το ότι ο Λευκός Οίκος θα επαναλάβει την τακτική. Με αυτόν τον τρόπο υπονομεύουν το κράτος δικαίου από το οποίο εξαρτώνται οι νομικές εταιρείες.

Ένας άλλος λόγος για την ατομική ή επιχειρηματική αδράνεια είναι η ελπίδα ότι η ανικανότητα του νέου καθεστώτος μπορεί να προκαλέσει τη διάλυσή του. Είναι αλήθεια πως πολλοί αυταρχικοί  ηγέτες είναι οικονομικά αγράμματοι. Η πεποίθηση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι τα υψηλότερα επιτόκια προκαλούν πληθωρισμό συνέβαλε στο ανεξέλεγκτο σπιράλ των τιμών. Η υποστήριξη προς την τουρκική αντιπολίτευση εκτινάχθηκε. Αλλά αντέδρασε, συλλαμβάνοντας τον Εκρέμ Ιμάμογλου, τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης και πολιτικό αστέρα της αντιπολίτευσης.  

Ένα μάθημα από την Τουρκία είναι πως όσο περισσότερο βρίσκεται στην εξουσία ένας αυταρχικός ηγέτης, τόσο δυσκολότερη είναι η αντίσταση. Ο Ερντογάν διοικεί τη χώρα για περισσότερα από 20 χρόνια, κάτι που του έδωσε άφθονες ευκαιρίες να περιορίσει τα μέσα ενημέρωσης, το δικαστικό σώμα και τον στρατό.

Ο Τραμπ δεν έχει ακόμα επιτύχει τα τουρκικά επίπεδα ελέγχου στους αμερικανικούς θεσμούς- και μπορεί να δυσκολευτεί περισσότερο να προστατευθεί από τις επιπτώσεις της καταστροφής της οικονομίας. Αλλά ο πρόεδρος των ΗΠΑ κινείται πολύ ταχύτερα απ’ όσο έκανε ο Ερντογάν, για να παγιώσει την εξουσία του.

Η στρατηγική του Λευκού Οίκου να προχωρά με ταχύτητα έχει σαφή σκοπό να προκαλέσει σύγχυση στους αντιπάλους του. Επίσης, οι Αμερικάνοι βρίσκονται σε τόσο άγνωστο πολιτικό πεδίο που έχουν ελάχιστη εμπειρία πάνω στην οποία να μπορούν να στηριχθούν.  

Πέραν της έμφασης που δίνουν στην ανάγκη για γρήγορη αντίδραση και για αλληλεγγύη με εκείνους που στοχοποιούνται από τον ανερχόμενο αυταρχισμό, οι Gabuev και Aydıntaşbaş πιστεύουν πως το παράδειγμα της Ρωσίας και της Τουρκίας υπογραμμίζει την ανάγκη οι φιλοδημοκρατικές δυνάμεις να οικοδομήσουν ευρείς συνασπισμούς.

Ο Gabuev λέει πως οι διανοούμενοι της Μόσχας άργησαν πολύ να βγουν από την κοινωνική τους φούσκα και να ακούσουν της ανησυχίες των ανθρώπων στις επαρχιακές πόλεις της Ρωσίας. Τα ίδια μοτίβα εκτυλίχθηκαν στην Τουρκία και στην Ινδία, όπου οι φιλελεύθερες ελίτ στις πόλεις χλευάστηκαν και στοχοποιήθηκαν από τον Ερντογάν και τον Μόντι –και εύκολα παρουσιάστηκαν ως ότι έχουν υπερβολική εμμονή με τις δικές τους ανησυχίες αντί για την μοίρα του απλού λαού.

Σκεπτόμενη του πώς η τουρκική αντιπολίτευση τελικά απέκτησε δυναμική, η Aydıntaşbaş παρατηρεί πως η «χαρισματική ηγεσία δεν είναι διαπραγματεύσιμη». Οι επιφυλακτικοί τεχνοκράτες και οι πολιτικοί της μηχανής δεν είναι αυτοί που θα ηγηθούν μιας μάχης για τη δημοκρατία.

Το μάθημα για το κατεστημένο του Δημοκρατικού κόμματος των ΗΠΑ είναι σαφές. Μπορεί να θεωρούν ότι πολιτικοί όπως ο Bernie Sanders και η Alexandria Ocasio-Cortez βρίσκονται στην άκρα αριστερά της αμερικανικής πολιτικής. Αλλά αν αναδυθούν ως οι πιο χαρισματικοί ηγέτες της αντιπολίτευσης στον Τραμπ, θα πρέπει να τους αγκαλιάσουν και να τους ωθήσουν προς τα εμπρός, όχι να τους απορρίψουν.

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation