Ελ Εριάν: Πίσω από τις διακυμάνσεις στις αγορές κρύβεται κάτι βαθύτερο

Η μεγάλη εμπιστοσύνη στην «αμερικανική οικονομική εξαίρεση» άγγιξε την κορυφή του consensus στη σύνοδο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός τον Ιανουάριο. Στη συνέχεια, το κλίμα μετατράπηκε βίαια σε βαθιά απαισιοδοξία για την ύφεση και τον κατακερματισμό της παγκόσμιας τάξης. Η διάθεση βρίσκεται τώρα σε ένα θολό μεσαίο έδαφος.

Οι αγορές αντανάκλασαν αυτές τις διακυμάνσεις, τόσο ως προς το μέγεθος των κινήσεων, όσο και ως προς τη διάσπαση των μακροχρόνιων ιστορικών συσχετίσεων. Μόλις τους τελευταίους τρεις μήνες, ο δείκτης S&P έπεσε κατά σχεδόν 20% από την κορυφή του Φεβρουαρίου, για να ανακάμψει σχεδόν 14% κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων εβδομάδων.

Ο Vix, γνωστός ευρύτερα ως ο «δείκτης φόβου» των traders, βρίσκεται σε ένα τρενάκι του τρόμου ενώ η απόδοση του 10ετούς αμερικανικού κρατικού ομολόγου, που συχνά αναφέρεται ως ο παγκόσμιος δείκτης αναφοράς, κυμαίνεται ενός εύρους 0,80 ποσοστιαίων μονάδων από τον Φεβρουάριο.

Την ίδια περίοδο, κάποιες φορές σημειώθηκε μια αντιστροφή της συνήθους συσχέτισης του ισχυρότερου δολαρίου και των χαμηλότερων αποδόσεων των αμερικανικών ομολόγων με την αυξημένη ζήτηση για «ασφαλή καταφύγια» σε καιρούς αναταραχής. Και στη συνέχεια, τη δεύτερη εβδομάδα του Απριλίου, υπήρξε ένας φόβος που έκανε τις άλλες εξελίξεις να ωχριούν μπροστά του, όταν η ρευστότητα –δηλαδή η βασική δυνατότητα διαπραγμάτευσης- έγινε ανησυχητικά ανομοιογενής σε συγκεκριμένα τμήματα της αγοράς των αμερικανικών κρατικών ομολόγων.

Πολλοί θα επισημάνουν την αστάθεια της αμερικανικής δασμολογικής πολιτικής ως βασική αιτία. Άλλωστε, η διακεκομμένη εφαρμογή των δασμών συνοδεύτηκε από ερωτήματα ως προς το ποιες κινητήριες δυνάμεις για αυτή την σημαντική πολιτική πρωτοβουλία θα επικρατήσουν.

Θα είναι η επιθυμία για δημιουργία εσόδων και επαναπατρισμό της μεταποιητικής βιομηχανίας; Αν ναι, αυτό θα υποδήλωνε μια μονιμότητα των υψηλών δασμών. Ή μήπως θα είναι η επιθυμία για ένα πιο δίκαιο εμπορικό σύστημα; Αυτό θα υποστήριζε την άποψη πως τα δασμολογικά μέτρα έχουν φτιαχτεί με μια λογική «κλιμακώνω για να αποκλιμακώσω».  

Η αστάθεια της πολιτικής θεωρείται επίσης από πολλούς ως ο «οδηγός» των βίαιων διακυμάνσεων στην επικρατούσα γνώμη (consensus) για το οικονομικό αφήγημα. Η βαθιά πεποίθηση πως η αμερικανική οικονομική εξαίρεση θα φέρει ανάπτυξη, ξαφνικά έδωσε τη θέση της σε ανησυχίες για ύφεση, που δυνητικά θα περιλαμβάνει μια περίοδο στασιμοπληθωρισμού.

Ο χαρακτηρισμός της αμερικανικής επιρροής  στην παγκόσμια οικονομία πήγε από «μηχανή ανάπτυξης» σε «τελευταίο βαγόνι». Η πίστη πως η παγκοσμιοποίηση θα συνεχιστεί, αν και με πιο διαχειρίσιμο τρόπο, έδωσε την θέση της σε φόβους για κατακερματισμό.

Πολλές περισσότερες αμφιβολίες εκφράστηκαν για κάτι που πριν από όχι και τόσο πολύ καιρό έμοιαζε να είναι μια άτρωτη εμπιστοσύνη στο δολάριο ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και στις αξιόπιστες αμερικανικές χρηματαγορές ως αποδέκτη και διαχειριστή των αποταμιεύσεων άλλων χωρών.

Για να μην παρεξηγηθώ, η αστάθεια στη δασμολογική πολιτική συνέβαλε τόσο στις ασυνήθιστες διακυμάνσεις των χρηματαγορών, όσο και στις εντυπωσιακές μεταβολές στην επικρατούσα γνώμη για το οικονομικό αφήγημα. Αλλά αντί να το βλέπουμε αυτό ως μια βασική αιτία, είναι σε επίπεδο ανάλυσης πιο χρήσιμο να σκεφτούμε τους δασμούς ως έναν επιταχυντή των διαρθρωτικών μεταβολών που είναι πιθανό να επιμείνουν.

Η αποτυχία μεμονωμένων χωρών να αναπτυχθούν με σταθερά ισχυρό, συμπεριληπτικό και βιώσιμο τρόπο τραβάει όλο και περισσότερο το χαλί κάτω από τα παραδοσιακά εργαλεία οικονομικής διαχείρισης, ενώ θέτει σε κίνδυνο την αρχιτεκτονική σταθερότητα του παγκόσμιου συστήματος, ιδιαίτερα καθώς τα πολιτικά έχουν εκτοπίσει τα οικονομικά και χρηματοοικονομικά ως κινητήριος δύναμη της διαμόρφωσης πολιτικής.

Οι οριακά βελτιστοποιημένες διασυνοριακές αλυσίδες εφοδιασμού έχουν αυξήσει την ευπάθεια της παγκόσμιας οικονομίας στη χαμηλότερη ανάπτυξη και τον υψηλότερο πληθωρισμό. Και τα υπερβολικά πολλά χρόνια ελλειμμάτων και αμέλειας σε ότι αφορά το χρέος, καθώς και οι υπερβάσεις των κεντρικών τραπεζών, έχουν ξαναξυπνήσει τους εκδικητές των αγορών ομολόγων που παραδοσιακά τιμωρούν τις δημοσιονομικά απείθαρχες χώρες.

Οι πρόσφατες εξελίξεις στις αγορές είναι μια ηχηρή υπενθύμιση πως οι διαρθρωτικές δυνάμεις βρίσκονται καιρό τώρα στο παιχνίδι και θα μπορούσαν να αποδειχθούν όλο και πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν ακόμα και με συναρπαστικές καινοτομίες. Ο κίνδυνος είναι η παγκόσμια οικονομία να μπει βαθύτερα σε άγνωστα και άβολα εδάφη αντί να επιστρέψει σε αυτό που πολλοί θεωρούν «κανονικό».

Αντί να περιμένουν και να ελπίζουν για ηρεμία, οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά και οι επενδυτές θα πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτή τη στιγμή ως μια στιγμή που απαιτεί και διορθωτικές ενέργειες στο εσωτερικό και καλύτερα συντονισμένες διεθνείς προσεγγίσεις για τα κοινά προβλήματα.

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation