Ράχμαν: Τώρα αρχίζει ο αγώνας για την Ευρώπη

Μια φωτογραφία που τραβήχτηκε στο γήπεδο γκολφ Turnberry στο τέλος Ιουλίου απαθανάτησε την κατάσταση. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν φωτογραφίζεται να χαμογελά αδύναμα, με τους αντίχειρες προς τα πάνω, δίπλα σε έναν Ντόναλντ Τραμπ που έλαμπε.

Η ΕΕ είχε μόλις συμφωνήσει πειθήνια σε δασμολογική βάση 15% στις ευρωπαϊκές εξαγωγές προς την Αμερική χωρίς να αντεπιθετεί. Η φον ντερ Λάιεν και το επιτελείο της κυριολεκτικά έπρεπε να υπομείνουν με χαμόγελο.

Η στιγμή ήταν ακόμα πιο διδακτική επειδή το εμπόριο θεωρούνταν ο ένας τομέας όπου η ΕΕ θα μπορούσε να σταθεί ισάξια απέναντι στις παγκόσμιες υπερδυνάμεις. Η ενιαία αγορά της Ευρώπης είναι συγκρίσιμη σε μέγεθος με τις οικονομίες της Κίνας ή των ΗΠΑ. Η ΕΕ ενεργεί ως ενιαία μονάδα στα εμπορικά ζητήματα.

Στους μήνες που προηγήθηκαν της πανωλεθρίας του Turnberry, έγιναν πολλές συζητήσεις στις Βρυξέλλες για τα ευρωπαϊκά αντίποινα στους δασμούς του Τραμπ. Στο τέλος, η ΕΕ υπέκυψε –σε μεγάλο βαθμό επειδή οι Ευρωπαίοι φοβήθηκαν πως αν επέβαλλαν δασμούς στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Τραμπ θα προχωρούσε στην αντεπίθεση μειώνοντας τη δέσμευσή της για την ασφάλεια της Ευρώπης. Καθώς μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία και αυξάνονται οι φόβοι για μια ευρύτερη ρωσική απειλή στην Ευρώπη, αυτό ήταν ένα ρίσκο που δεν ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν.

Η αδυναμία της Ευρώπης στην ασφάλεια έχει αναιρέσει τη δυνητική της δύναμη στο εμπόριο. Η μια μορφή ευθραυστότητας οδήγησε σε μια άλλη. Αν επρόκειτο για μεμονωμένο περιστατικό, ίσως να απορρίπτονταν ως ένας ατυχής συνδυασμός περιστάσεων. Αλλά στην πραγματικότητα τα παραδείγματα της αδυναμίας ή της μη σχετικότητας της Ευρώπης αυξάνονται.

Στις αρχές της θητείας της ως προέδρου της Κομισιόν, η φον ντερ Λάιεν εξέφρασε τη φιλοδοξία να ηγηθεί μιας «γεωπολιτικής επιτροπής». Αλλά η ΕΕ μπαίνει διπλωματικά στο περιθώριο –ακόμα και όταν οι πόλεμοι μαίνονται στα σύνορα της Ευρώπης και επηρεάζουν άμεσα τα συμφέροντα της ηπείρου.

Οι ευρωπαϊκές χώρες είναι τώρα οι μεγαλύτεροι πάροχοι στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας προς την Ουκρανία. Αλλά όταν ο Τραμπ προσπάθησε να βάλει τέλος στον πόλεμο νωρίτερα φέτος, επέλεξε να διαπραγματευτεί απ’ ευθείας με τον Βλαντίμιρ Πούτιν –με τους Ευρωπαίους να πιέζουν απεγνωσμένα παρασκηνιακά τον Λευκό Οίκο πριν και μετά τη σύνοδο.

Το ίδιο συνέβη με τη Γάζα. Πρόκειται για μια σύρραξη που μαίνεται στην άκρη της Μεσογείου. Αλλά η αποφασιστική διπλωματία για τη διασφάλιση μιας κατάπαυσης πυρός επικεντρώθηκε στις ΗΠΑ, το Κατάρ, την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Η Ευρώπη για μια ακόμα φορά έμεινε να συμβάλλει από το περιθώριο.

Ο κτηνώδης πόλεμος στο Σουδάν οπωσδήποτε θα οδηγήσει σε νέες προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη. Αλλά οι βασικοί εξωτερικοί παίκτες που τροφοδοτούν τη σύρραξη και διαμορφώνουν το αποτέλεσμά της, είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος, η Τουρκία και η Ρωσία.

Η γαλλική επιρροή στη δυτική Αφρική επίσης έχει μειωθεί έντονα. Στο Μάλι, πρώτα η Ρωσία και τώρα οι τζιχαντιστικές δυνάμεις, φαίνεται να καλύπτουν το κενό.

Γιατί, λοιπόν, η Ευρώπη φαίνεται τόσο ανίσχυρη; Τα ελλείμματα τα οποία αναφέρονται συχνότερα είναι στρατιωτικά και οικονομικά. Αλλά δεν είναι τα πιο σοβαρά ζητήματα. Υπάρχει μια μεγάλη ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και η Ευρώπη παραμένει μια πλούσια, αν και χρεωμένη, ήπειρος.

Τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι διαρθρωτικά, πολιτικά, ακόμα και ψυχολογικά. Οι Βρυξέλλες είναι μια γραφειοκρατία. Είναι καλές στην επεξεργασία και τον νόμο. Αλλά ανίκανες να δρουν γρήγορα και αδίστακτα όπως οι ευρωπαϊκές μεγάλες δυνάμεις του παρελθόντος, ή όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα σήμερα.

Οι ευρωπαϊκές εκκλήσεις στην ηθική και το διεθνές δίκαιο για ζητήματα όπως η Ουκρανία συχνά πέφτουν σε ώτα μη ακουόντων στην Αφρική και την Ασία –οι ιστορίες των χωρών των οποίων διαμορφώθηκαν από αιώνες αδίστακτου ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού.

Στο αποκορύφωμα της ευρωπαϊκής αυτοκρατορικής εποχής, οι μεγάλες δυνάμεις της περιόδου –η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, ακόμα και το Βέλγιο- συμμετείχαν σε έναν «αγώνα για την Αφρική». Τώρα με την ευρωπαϊκή ισχύ να βρίσκεται σε υποχώρηση, ίσως αρχίζουμε να βλέπουμε αυτό που ο ακαδημαϊκός της Οξφόρδης Ντιμιταρ Μπετσεφ αποκαλεί «αγώνα για την Ευρώπη», καθώς οι εξωτερικές δυνάμεις αρχίζουν να εδραιώνουν την επιρροή τους στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Στα δυτικά Βαλκάνια, οι χώρες των οποίων θεωρητικά βρίσκονται στον δρόμο προς την ένταξη στην ΕΕ, η επιρροή της Ρωσίας, της Τουρκίας και της Κίνας αυξάνεται. Μια πρόσφατη εργασία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων κατέγραψε την επιρροή που ασκεί το Πεκίνο μέσω των έργων υποδομών και των δανείων.

Ο αγώνας για την Ευρώπη απειλεί επίσης την εσωτερική ενότητα της ΕΕ, καθώς οι εξωτερικές δυνάμεις παίζουν το «διαίρει και βασίλευε». Ένας από τους λόγους που η Ευρώπη δεν μπόρεσε να αντεπιτεθεί στους δασμούς του Τραμπ ήταν πως διαφορετικές χώρες και βιομηχανίες της ΕΕ είχαν διαφορετικά συμφέροντα, τα οποία μπορούσαν οι ΗΠΑ να εκμεταλλευτούν.

Η αντίδραση της ΕΕ στο «δεύτερο σοκ της Κίνας» όσον αφορά τις εξαγωγές μεταποιημένων προϊόντων που απειλούν τη βιομηχανική βάση της Ευρώπης είναι πιθανό να είναι εξίσου συγκεχυμένη, καθώς οι κολακείες από το Πεκίνο διαταράσσουν τις προσπάθειες για τη διαμόρφωση μιας συλλογικής ευρωπαϊκής αντίδρασης.

Ακόμα και η ευρωπαϊκή ενότητα για την Ουκρανία –που μέχρι στιγμής υπήρξε εντυπωσιακή- θα μπορούσε να αρχίσει να καταρρέει καθώς κόμματα που δείχνουν περισσότερη συμπάθεια προς τη Μόσχα κερδίζουν τις εκλογές σε χώρες της ΕΕ όπως η Σλοβακία και η Τσεχική Δημοκρατία.

Οι Ευρωπαίοι κάποιες φορές ανακουφίζονται από το γεγονός πως, ενώ η ήπειρος δεν έχει σκληρή ισχύ, ωστόσο εξακολουθεί να διαθέτει άφθονη ήπια ισχύ. Είναι πολύ ελκυστική τόσο για τους πλουσιότερους, όσο και τους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου. Αν θέλετε ένα γκουρμέ γεύμα ή μια επιταγή επιδομάτων τότε η γηραιά ήπειρος είναι το μέρος για να έρθετε.

Αλλά ο πλούτος και η ασφάλεια που στηρίζουν αυτά τα σημεία μιας πολιτισμένης κοινωνίας μπορεί τελικά να απειληθούν, αν η Ευρώπη δεν μπορέσει να βρει τρόπο να ασκήσει σκληρή ισχύ.

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation