Βιομηχανία: Πώς θα χτυπηθούν οι στρεβλώσεις στην αγορά ρεύματος

Τις στρεβλώσεις που ανεβάζουν το κόστος του ρεύματος στην Ελλάδα αναδεικνύει για μια ακόμη φορά η ενεργοβόρος βιομηχανία, επικαλούμενη τις πρωτοβουλίες άλλων χωρών, όπως της Ιταλίας, γεγονός που αυξάνει τη πίεση προς τη κυβέρνηση να λάβει μέτρα προς την ίδια κατεύθυνση.

Στο επίκεντρο της κριτικής της βρίσκονται ξανά τα παιχνίδια στην αγορά εξισορρόπησης του ρεύματος, η σύγκριση με άλλες χώρες και οι τακτικές κάποιων παικτών να δηλώνουν στο χρηματιστήριο ενέργειας μεγαλύτερες ποσότητες από αυτές που χρειάζονται οι πελάτες τους, έτσι ώστε να αυξάνεται πλασματικά η ζήτηση και να «φουσκώνει» το κόστος του ρεύματος.

Αφορμή υπήρξε η πρόσφατη δημόσια διαβούλευση της ρυθμιστικής αρχής ενέργειας τον Ιούλιο με αντικείμενο τη πρόταση του ΑΔΜΗΕ για τις δημοπρασίες ισχύος εξισορρόπησης, ένα νέο μηχανισμό παροχής εφεδρειών που απαιτούνται για την εξισορρόπηση του ηλεκτρικού συστήματος.

Στις παρατηρήσεις της η ΕΒΙΚΕΝ, ο φορέας που εκπροσωπεί τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, επανέρχεται στις δυσλειτουργίες της αγοράς εξισορρόπησης (Balancing Market), που έχει ως στόχο να διορθώνει σε real time τις όποιες αποκλίσεις μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, και να διατηρεί την ισορροπία, αποζημιώνοντας ανάλογα και τις μονάδες για τη σχετική τους διαθεσιμότητα.

Σημειωτέον ότι τις ατέλειες αυτές εξετάζει εδώ και καιρό και ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκος Τσάφος, έχοντας προαναγγείλει ότι το Σεπτέμβριο θα είναι έτοιμος ώστε να προβεί σε ανακοινώσεις.

Κρίνοντας από τις παρατηρήσεις της βιομηχανίας, το κόστος της αγοράς εξισορρόπησης για το 2025 θα φτάσει και ίσως θα ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ, όταν με βάση τις εκθέσεις πεπραγμένων της ΡΑΑΕΥ, το νούμερο για το 2023 ανέρχονταν σε 738 εκατ., επίπεδα στα οποία πάνω - κάτω έκλεισε και το 2024.

Στην ανάλυση της η ΕΒΙΚΕΝ εστιάζει στη περίοδο μεταξύ Μαρτίου - Ιουνίου 2025, καθώς και κατά τα Σαββατοκύριακα του Ιουλίου, και ειδικά κατά τις ώρες ηλιοφάνειας, τότε που η παραγωγή των ΑΠΕ υπερκαλύπτει τη ζήτηση και οι τιμές χονδρικής συρρικνώνονται. Στις ώρες αυτές, όπως αναφέρει, παρατηρείται το φαινόμενο να εντάσσονται στο σύστημα 4-5 θερμικές μονάδες και να αμείβονται βάσει των προσφορών τους (pay as bid).

Τα «μυστήρια» με τους Λογαριασμούς Προσαύξησης

«Επισημαίνουμε ότι δεν υπάρχει διαφάνεια στις χρεώσεις που διαμορφώνουν το κόστος ανακατανομής, γιατί εκτός των άλλων η αμοιβή των μονάδων που προσφέρουν αυτές τις υπηρεσίες γίνεται βάσει των προσφορών τους (pay as bid)», αναφέρει χαρακτηριστικά, προσθέτοντας ότι τα κόστη αυτά ενσωματώνονται στον λεγόμενο «Λογαριασμό Προσαυξήσεων 3», (ΛΠ3).

Είναι μια από τις βασικές παραμέτρους για την τελική διαμόρφωση του χονδρεμπορικού κόστους, καθώς περιλαμβάνει χρεώσεις γύρω από τη λειτουργία της Αγοράς Εξισορρόπησης, τις απώλειες του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και άλλες ρυθμιζόμενες χρεώσεις που επιβάλλονται στο πλαίσιο της αγοράς.

Ετερη παράμετρος για τη διαμόρφωση του κόστους στην αγορά εξισορρόπησης, που συνδιαμορφώνει τη τελική τιμή χονδρικής στο ρεύμα, είναι ένας ακόμη λογαριασμός προσαυξήσεων, ο «ΛΠ2». Είναι αυτός που αφορά την αποζημίωση των συμβατικών μονάδων για να διαθέτουν την ισχύ τους στην αγορά εξισορρόπησης, με τα κόστη, κατά την ΕΒΙΚΕΝ, να φθάνουν τα 200 εκατ. ευρώ.

Βάσει των ανωτέρω, η ενεργοβόρος βιομηχανία εκτιμά ότι το κόστος της αγοράς εξισορρόπησης το 2025 θα φθάσει και ίσως ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 500 εκατ. ευρώ θα αφορούν ενέργεια ανακατανομής. Είναι η διαδικασία που κάνει εκ των υστέρων ο ΑΔΜΗΕ ως προς τον αρχικό προγραμματισμό του Χρηματιστήριου Ενέργειας, με γνώμονα την ασφάλεια του συστήματος.

Ακριβότερη η αγορά της Ελλάδας από της Ιταλίας

«…Η σημερινή λειτουργία της αγοράς σε τίποτα δεν θυμίζει λειτουργία ευνομούμενης ευρωπαϊκής αγοράς», σημειώνει ο φορέας της βιομηχανίας, καλώντας το ΥΠΕΝ να λάβει μέτρα, παρόμοια με όσα εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία, η οποία παρ' ότι έχει το ίδιο μοντέλο αγοράς εξισορρόπησης με το ελληνικό, τελικά αυτό αποδεικνύεται φθηνότερο.

Στη πράξη, οι παρατηρήσεις της βιομηχανίας επαναφέρουν στη συζήτηση τη πρόσφατη μελέτη της Grant Thorton (για λογαριασμό της ΕΒΙΚΕΝ), σύμφωνα με την οποία το ρεύμα στην Ελλάδα κοστίζει ακριβότερα έναντι της Ιταλίας, μιας αγοράς έξι φορές μεγαλύτερης από τη δική μας .

Και παρότι οι τιμές στην αγορά χονδρικής της Ιταλίας (Day Ahead Market - DAM) είναι υψηλότερες από αυτές της ελληνικής, εντούτοις, αν συνυπολογίσει κανείς και τα κόστη εξισορρόπησης, προκύπτει ότι η Ελλάδα ήταν συνολικά ακριβότερη, όπως δείχνει η σύγκριση των δύο αγορών στο διάστημα Ιανουαρίου 2024- Απριλίου 2025.

Σύμφωνα με τη μελέτη, στην Ελλάδα η μέση χρεώση στο Balancing Market ήταν κατά το συγκεκριμένο διάστημα ίση με το 12% της μέσης Οριακής Τιμής του Συστήματος, όταν στην Ιταλία δεν υπερέβαινε το 3%. Κατά την ίδια περίοδο, οι αντίστοιχες χρεώσεις ανήλθαν κατά μέσο όρο σε 12,2 €/MWh στην Ελλάδα, έναντι μόλις 3 €/MWh στην Ιταλία.

Στη πραγματικότητα, το χάσμα αυτό που έχει μεγαλώσει μετά το β’ εξάμηνο του 2024, αντανακλά διαρθρωτικές διαφορές στη λειτουργία των δύο αγορών. Στην περίπτωση για παράδειγμα της ιταλικής, ο Διαχειριστής (TERNA) προαγοράζει ενέργεια σε έξι χρονικά στάδια πριν τον πραγματικό χρόνο που τη χρειάζεται.

Τι προτείνει η βιομηχανία

Σταχυολογώντας κάποια από τα σχόλια της βιομηχανίας ως προς την πρόταση του ΑΔΜΗΕ για τις δημοπρασίες ισχύος εξισορρόπησης, πέρα από την ανάγκη να ληφθούν υπόψη όσα συμβαίνουν στη γειτονική χώρα, ξεχωρίζουν τα εξής:

• Στην εισήγηση του Διαχειριστή προτείνεται οι δημοπρασίες ισχύος εξισορρόπησης να διεξάγονται τρεις ημέρες πριν το πραγματικό χρόνο που θα χρειαστεί το σύστημα τις συγκεκριμένες εφεδρείες. Αυτό σημαίνει ένα διάστημα πρόβλεψης αναγκών 50-74 ώρες, γεγονός που σύμφωνα με τη βιομηχανία, δυσχεραίνει τη ποιότητα της πρόβλεψης. Αν υπερεκτιμηθούν οι ανάγκες, προκειμένου να καλύψουν τυχόν σφάλμα πρόβλεψης, οι ποσότητες της αγοράς ισχύος θα αυξηθούν, μαζί τους και τα τελικά κόστη.
• Τα χαρτοφυλάκια που θα συμμετάσχουν στους διαγωνισμούς καλό είναι να περιλαμβάνουν μονάδες μόνο μιας τεχνολογίας και όχι συνδυασμό (πχ θερμικές μονάδες και μπαταρίες), ώστε να υπάρχει πιο δίκαιος ανταγωνισμός.
• Η χρονική διάσταση των προσφορών να είναι τουλάχιστον ωριαία, ενώ ειδικά όταν πρόκειται για ΑΠΕ, η μεταβολή των προσφορών να γίνεται και ανά 15λεπτο. Ετσι ώστε να υπάρχει καλύτερη προσέγγιση της διαθέσιμης ισχύος και της πραγματικής διαθεσιμότητας των ΑΠΕ (ανάλογα με την ηλιοφάνεια, την ένταση των ανέμων, κλπ).

Σημειωτέον ότι η ΡΑΑΕΥ έχει αναθέσει μελέτη στο ΑΠΘ, προκειμένου να υπολογιστούν οι επιπτώσεις της παραπάνω μεταρρύθμισης στην αγορά ενέργειας.