Ευκαιρίες και προκλήσεις για τις κεντρικές τράπεζες

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) είναι η πιο πολυσυζητημένη τεχνολογία των τελευταίων ετών. Από την σκοπιά των κεντρικών τραπεζών και των εποπτικών αρχών, η ΤΝ παρουσιάζει τόσο ευκαιρίες όσο και προκλήσεις.

Η αυξανόμενη υιοθέτηση της ΤΝ από την αγορά έχει πολλά να προσφέρει. Η αύξηση της παραγωγικότητας μέσω της ΤΝ μπορεί να οδηγήσει σε ευρύτερη ανάπτυξη της οικονομίας, η οποία μεταφράζεται σε αύξηση μισθών και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.  Η ΤΝ, όταν χρησιμοποιείται από εποπτευόμενα ιδρύματα (δηλαδή κατά κύριο λόγο τράπεζες, ασφαλιστικές επιχειρήσεις και ιδρύματα πληρωμών) μπορεί επίσης να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, διότι διευκολύνει: την κανονιστική συμμόρφωση των εποπτευόμενων ιδρυμάτων, την πρόβλεψη και αποφυγή οικονομικών κρίσεων, καθώς και τον εντοπισμό ύποπτων και παράνομων συναλλαγών.

Από την άλλη, η χρήση της ΤΝ ενέχει και κινδύνους. Για παράδειγμα, η ΤΝ μπορεί να μειώσει τον ανταγωνισμό μεταξύ επιχειρήσεων και να οδηγήσει σε τέτοια αυτοματοποίηση των λειτουργιών που θα μειώσει (αντί να αυξήσει) την παραγωγικότητα του εργατικού δυναμικού, οδηγώντας σε χαμηλότερους μισθούς και κοινωνικές ανισότητες. Η ΤΝ ενέχει προκλήσεις και για την χρηματοπιστωτική σταθερότητα όπως:

1) ενδεχόμενη εξάρτηση των εποπτευόμενων ιδρυμάτων από περιορισμένο αριθμό τρίτων παρόχων ΤΝ, ιδιαίτερα όταν αυτοί βρίσκονται εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης,

2) κυβερνοεπιθέσεις που χρησιμοποιούν συστήματα ΤΝ ή εκμεταλλεύονται αδυναμίες στα συστήματα ΤΝ,

3) ελλιπής κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των μοντέλων ΤΝ και τυφλή εμπιστοσύνη σε παραπλανητικά ή λανθασμένα αποτελέσματα της ΤΝ,

4) κακή ποιότητα δεδομένων ή προκατάληψη στον τρόπο σχεδιασμού των μοντέλων ΤΝ,

5) μαζικές κινήσεις και συγκέντρωση κινδύνων λόγω χρήσης των ίδιων μοντέλων ΤΝ.

Λαμβάνοντας υπόψιν τις ευκαιρίες αλλά και τις προκλήσεις της αυξανόμενης χρήσης συστημάτων ΤΝ από την αγορά, οι κεντρικές τράπεζες και οι εποπτικές αρχές καλούνται:

1) να κατανοήσουν τις αλλαγές που επιφέρει η ΤΝ και τις επιπτώσεις για τα εποπτευόμενα ιδρύματα, την οικονομία και την χρηματοπιστωτική σταθερότητα,

2) να παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις γύρω από την χρήση ΤΝ στην αγορά,

3) να εφαρμόζουν κατάλληλα -και να προσαρμόζουν όταν χρειάζεται- το ρυθμιστικό πλαίσιο και τα εποπτικά εργαλεία που έχουν στην διάθεσή τους. 

Ρόλος των αρχών δεν είναι να δημιουργήσουν εμπόδια στην καινοτομία και την ΤΝ -αλλά αντίθετα, να συμβάλουν σε υπεύθυνη και αποτελεσματική υιοθέτηση της τεχνολογίας προκειμένου να διασφαλίζεται η νομισματική και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Άλλωστε και οι ίδιες οι κεντρικές τράπεζες και οι εποπτικές αρχές είναι χρήστες ΤΝ για την βελτίωση των λειτουργιών τους. Η ΤΝ μπορεί να συνδράμει τόσο στην άσκηση νομισματικής πολιτικής όσο και στην εποπτεία. Μέσω της ΤΝ, διευκολύνεται η επεξεργασία πληροφοριών και δεδομένων, η μακροοικονομική ανάλυση, ο έλεγχος των συστημάτων πληρωμών, η δυνατότητα πρόβλεψης χρηματοπιστωτικών κρίσεων και ο εντοπισμός παράνομων ή ύποπτων συναλλαγών. Παράλληλα, η ΤΝ διευκολύνει τις εσωτερικές λειτουργίες των αρχών -για παράδειγμα μέσω ψηφιακών βοηθών και άλλων εργαλείων που μπορούν να επεξεργάζονται κείμενα, να γράφουν περιλήψεις, σημειώσεις, και ηλεκτρονικά μηνύματα, να απαντούν σε απορίες και άλλα πολλά.

Όταν χρησιμοποιούν την ΤΝ για τις εσωτερικές τους λειτουργίες, οι κεντρικές τράπεζες και οι εποπτικές αρχές βρίσκονται αντιμέτωπες με κινδύνους παρόμοιους με αυτούς που αναφέρθηκαν για την αγορά: εξάρτηση από τρίτους παρόχους, κυβερνοεπιθέσεις, προκαταλήψεις, κακή ποιότητα δεδομένων, καθώς και έλλειψη εξηγησιμότητας και κατανόησης των μοντέλων ΤΝ. Πρέπει λοιπόν οι αρχές με την σειρά τους να φροντίσουν να έχουν καλή γνώση και αντίληψη του τρόπου λειτουργίας των μοντέλων του ΤΝ που χρησιμοποιούν, να προσέχουν την ποιότητα των δεδομένων πάνω στα οποία εκπαιδεύουν και χρησιμοποιούν τα συστήματα ΤΝ, να αποφεύγουν την υπερβολική εξάρτηση από εξωτερικούς παρόχους και να έχουν ισχυρή προστασία έναντι κυβερνοεπιθέσεων.

Οι αρχές καλούνται επίσης να διασφαλίσουν την επιχειρησιακή τους ετοιμότητα, μέσω:

1) εκπαίδευσης του προσωπικού και ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού,

2) υιοθέτησης εσωτερικής στρατηγικής για την υπεύθυνη και λελογισμένη χρήση ΤΝ,

3) διεθνούς συνεργασίας και ανταλλαγής απόψεων με άλλες αρχές,

4) άμεσης επένδυσης στην ΤΝ λαμβάνοντας υπόψιν ότι αδράνεια στο παρόν σημαίνει αυξημένο κόστος στο μέλλον.

Συμπερασματικά, οι κεντρικές τράπεζες και οι εποπτικές αρχές καλούνται να έχουν γρήγορα αντανακλαστικά και να λάβουν άμεσες δράσεις για την ασφαλή και υπεύθυνη υιοθέτηση της ΤΝ, τόσο από την αγορά αλλά όσο από τις ίδιες τις αρχές.

Οι απόψεις που εκφράζονται είναι της γράφουσας και δεν εκπροσωπούν αναγκαστικά την Τράπεζα της Ελλάδος.

* Η Βάλια Μπάμπη είναι σύμβουλος διοίκησης στην Τράπεζα της Ελλάδος.