Πώς θα εξελιχθούν τα μεγάλα μέτωπα στην Ευρώπη το 4ο τρίμηνο

Ο συνδυασμός υψηλού πληθωρισμού, υψηλών τιμών ενέργειας, παρατεταμένης γεωπολιτικής αβεβαιότητας και νομισματικής σύσφιξης θα επιβραδύνει την οικονομική δραστηριότητα στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του τριμήνου και θα αυξήσει τους κοινωνικούς και πολιτικούς κινδύνους.

Ο πληθωρισμός θα παραμείνει υψηλός στην Ευρώπη, κυρίως λόγω των διάχυτα υψηλών τιμών της ενέργειας. Για να μετριάσουν τον πληθωρισμό, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Τράπεζα της Αγγλίας θα συνεχίσουν τη σύσφιξη της νομισματικής τους πολιτικής, η οποία θα καταστήσει τις πιστώσεις όλο και πιο ακριβές για τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και θα περιορίσει την οικονομική δραστηριότητα.

Η επιδείνωση της κρίσης του κόστους ζωής θα οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο εργατικού ακτιβισμού και κοινωνικών αναταραχών σε ολόκληρη την Ήπειρο. Απεργίες και διαδηλώσεις είναι πιθανές σε όλο το τρίμηνο (μεταξύ άλλων σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο), ορισμένες από τις οποίες θα διαταράξουν τη διακίνηση αγαθών και ανθρώπων.

Θα υπάρχει χαμηλός αλλά συνεχιζόμενος κίνδυνος κοινωνικών και εργατικών αναταραχών που θα οδηγήσουν σε πολιτικές κρίσεις, ιδίως σε χώρες στις οποίες ηγούνται κυβερνήσεις μειοψηφίας ή εύθραυστοι συνασπισμοί. Οι αναταραχές λόγω του κόστους διαβίωσης είναι πιθανό να επικαλύπτονται με τα αιτήματα ορισμένων τμημάτων του πληθυσμού προς τις κυβερνήσεις να περιορίσουν τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας για να απαλύνουν την ενεργειακή κρίση, αλλά όχι σε σημείο που να αλλάζει η θέση της ΕΕ ή του Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με τη σύγκρουση στην Ουκρανία.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα προσπαθήσουν να μετριάσουν την κοινωνική αναταραχή μέσω επιδοτήσεων και οικονομικής βοήθειας (ιδίως για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων λογαριασμών ενέργειας), αλλά αυτό θα αποβεί εις βάρος των συνεχώς υψηλών δημοσιονομικών δαπανών και της αύξησης του χρέους. Είναι πιθανό να επιβληθούν έκτακτοι φόροι στις μεγάλες επιχειρήσεις, ιδίως στις εταιρείες ενέργειας και στις τράπεζες, καθώς οι κυβερνήσεις αναζητούν πρόσθετες πηγές κρατικών εσόδων.

Η Ευρώπη παραμένει εκτεθειμένη στις ενεργειακές τιμές

Οι ευρωπαϊκές χώρες θα συνεχίσουν να αυξάνουν τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου, να στρέφονται σε εναλλακτικά καύσιμα, να διαφοροποιούν τον εφοδιασμό και να μειώνουν τη συνολική κατανάλωση φυσικού αερίου, αλλά θα παραμείνουν εκτεθειμένες στις πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις των υψηλών τιμών ενέργειας και των περαιτέρω μειώσεων των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου. Η Ρωσία θα συνεχίσει να χειραγωγεί τη ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη για πολιτικούς λόγους, γεγονός που θα διατηρήσει τις τιμές της ενέργειας σε υψηλά επίπεδα για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες θα συνεχίσουν να αυξάνουν την αποθήκευση φυσικού αερίου πριν από το χειμώνα, αλλά πολλές θα πρέπει να εφαρμόσουν περικοπές στην κατανάλωση και δεν αποκλείεται να υπάρξουν δελτία κατανάλωσης, που θα βλάψουν την οικονομική δραστηριότητα.

Ενώ το υγροποιημένο φυσικό αέριο θα παραμείνει η κύρια εναλλακτική λύση για την κάλυψη των απωλειών σε ποσότητες από τη Ρωσία, μόνο μια χούφτα πλωτών μονάδων επαναεριοποίησης αποθήκευσης θα είναι λειτουργικές μέχρι το τέλος του έτους, πράγμα που σημαίνει ότι ο κίνδυνος ανεπαρκούς εφοδιασμού κατά τη διάρκεια του χειμώνα θα παραμείνει, πιέζοντας τις κυβερνήσεις να βρουν προσωρινές λύσεις.

Ξεχωριστά, οι αυξανόμενες ροές αργού πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου (κυρίως ντίζελ) από την Ασία και τη Μέση Ανατολή θα στηρίξουν τις τάσεις μετατροπής του φυσικού αερίου σε πετρέλαιο στην Ευρώπη καθ' όλη τη διάρκεια του τριμήνου και θα βοηθήσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία πριν τεθεί σε ισχύ η απαγόρευση του θαλάσσιου αργού πετρελαίου της Ρωσίας τον Δεκέμβριο και πριν τεθεί σε ισχύ η απαγόρευση που αφορά τα προϊόντα πετρελαίου τον Φεβρουάριο του 2023.

Η οικονομική πολιτική σε Ιταλία, Γερμανία και Γαλλία

Τα πολιτικά γεγονότα στην Ιταλία, τη Γερμανία και τη Γαλλία θα καθυστερήσουν την εφαρμογή των πολιτικών για την αντιμετώπιση της κρίσης του κόστους διαβίωσης, αλλά όχι σε σημείο που να κινδυνεύουν με κατάρρευση των κυβερνήσεών τους. Η νέα λαϊκιστική κυβέρνηση της Ιταλίας είναι πιθανό να προκαλέσει κάποιες αναταράξεις στις αγορές χρέους λόγω των φόβων ότι η Ρώμη θα εγκαταλείψει τα μέτρα μείωσης του χρέους και τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά αυτό δεν θα οδηγήσει σε οικονομική κρίση, διότι ενώ η Ρώμη θα ανακοινώσει μέτριες περικοπές φόρων και αυξήσεις δαπανών που θα εγείρουν ανησυχίες σχετικά με τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα, δεν θα απομακρυνθεί δραστικά από τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που η προηγούμενη κυβέρνηση υποσχέθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση με αντάλλαγμα κεφάλαια ελάφρυνσης και επιχορηγήσεις.

Επιπλέον, η ΕΚΤ θα παραμείνει πρόθυμη να παρέμβει στις αγορές χρέους για να μετριάσει τυχόν δραστικά άλματα στο κόστος δανεισμού μεταξύ των μελών της ευρωζώνης που δεν δικαιολογούνται από τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη. Η νέα ιταλική κυβέρνηση θα συγκρουστεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση σε θέματα όπως η μετανάστευση και η εποπτεία της ΕΕ στις εσωτερικές της υποθέσεις, αλλά όχι σε σημείο που να κινδυνεύει με έξοδο της Ιταλίας από το μπλοκ.

Στη Γερμανία, τα μέλη της κυβέρνησης συνασπισμού θα διαφωνήσουν σε θέματα όπως τα πρόσθετα μέτρα για την ανακούφιση της κρίσης του κόστους ζωής και η κλίμακα της οικονομικής και στρατιωτικής υποστήριξης της Γερμανίας προς την Ουκρανία. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα μια ασύνδετη πολιτική διαδικασία και κάποιο βαθμό ρυθμιστικής αβεβαιότητας που θα μειώσει την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα των πολιτικών αντιδράσεων, αλλά όχι σε σημείο που να επιφέρει την κατάρρευση της κυβέρνησης.

Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν θα προωθήσει τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος και του συστήματος ασφάλισης ανεργίας, ώστε να γίνουν πιο βιώσιμα. Αλλά θα εξαρτηθεί από την υποστήριξη των κομμάτων της αντιπολίτευσης στο Κοινοβούλιο, η οποία θα επιβραδύνει σημαντικά τη διαδικασία μεταρρύθμισης και θα αναγκάσει την κυβέρνηση να κάνει παραχωρήσεις που πιθανότατα θα οδηγήσουν σε υψηλότερες δαπάνες.

Πιθανός ένας εμπορικός πόλεμος ΕΕ-Βρετανίας

Ο κίνδυνος ενός εμπορικού πολέμου μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου για τα εκκρεμή ζητήματα του Brexit θα παραμείνει υψηλός, αλλά η κατάρρευση της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου είναι απίθανη.

Η νέα βρετανική κυβέρνηση θα πιέσει να μεταρρυθμίσει το πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας (το οποίο θεσπίζει τελωνειακούς ελέγχους στη Θάλασσα της Ιρλανδίας), υποστηρίζοντας ότι διαταράσσει το εμπόριο μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας και απειλεί την ειρήνη στη Βόρεια Ιρλανδία. Ενώ οι Βρυξέλλες θα είναι πρόθυμες να κάνουν συμβολικές παραχωρήσεις για να εξασφαλίσουν έναν συμβιβασμό, θα επιμείνουν στη διατήρηση ορισμένων τελωνειακών ελέγχων. Ως αποτέλεσμα, το Λονδίνο θα προχωρήσει στη θέσπιση νομοθεσίας για τη μονομερή παράκαμψη του πρωτοκόλλου, αν και το Κοινοβούλιο ενδέχεται να μην την εγκρίνει κατά τη διάρκεια του τριμήνου λόγω της αντίστασης της Βουλής των Λόρδων.

Το Λονδίνο μπορεί ακόμη και να αναστείλει το πρωτόκολλο μέσω του άρθρου 16, το οποίο θα ενεργοποιήσει μια περίοδο διαιτησίας που θα μπορούσε να καθυστερήσει τυχόν τιμωρητικά μέτρα από τις Βρυξέλλες. Αυτό σημαίνει ότι, ενώ ο κίνδυνος αύξησης των δασμών ως αντίποινα και άλλων τιμωρητικών μέτρων μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα παραμείνει υψηλός, μια λύση της διαφοράς μέσω διαπραγματεύσεων είναι ακόμη πιθανή, επειδή και οι δύο ενδιαφέρονται να αποτρέψουν την κατάρρευση της εμπορικής τους συμφωνίας και της συμφωνίας ασφαλείας σε μια περίοδο επιδείνωσης των οικονομικών συνθηκών και γεωπολιτικής αβεβαιότητας που συνδέεται με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Στο εσωτερικό της χώρας, η νέα βρετανική κυβέρνηση θα δαπανήσει δισεκατομμύρια λίρες για μέτρα που θα παγώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Ενώ αυτό θα μετριάσει κάπως την κρίση του κόστους ζωής, θα οδηγήσει επίσης σε σημαντική αύξηση του δανεισμού που θα μπορούσε τελικά να δημιουργήσει οικονομικά προβλήματα.