Wolf: Η παγκόσμια οικονομία στην εποχή της αταξίας

Πώς τα πάει η παγκόσμια οικονομία; Η απάντηση, όπως σημείωσε πρόσφατα ο συνάδελφός μου Tej Parikh, είναι πως η κατάσταση είναι συγκεχυμένη.

Αυτό δεν θα πρέπει να εκπλήσσει. Πέραν ορισμένων προφανών μακροοικονομικών αβεβαιοτήτων -για παράδειγμα, τις ανησυχητικές τάσεις στα δημοσιονομικά ελλείμματα και χρέη σε πολλές σημαντικές χώρες-, είμαστε μάρτυρες δύο τεράστιων γεγονότων: της παραίτησης των ΗΠΑ από την παγκόσμια ηγεμονία και της ανεξέλεγκτης έλευσης αυτού που θα μπορούσε να είναι  η σημαντικότερη όλων των τεχνολογικών καινοτομιών της ανθρωπότητας, της τεχνητής νοημοσύνης.

Γι’ αυτό είμαστε σε σύγχυση. Το αξιοσημείωτο, ωστόσο, είναι πόσο καλά έχει ανταπεξέλθει η παγκόσμια οικονομία στα σοκ και στην αβεβαιότητα, μέχρι στιγμής τουλάχιστον.

Αυτό είναι ένα βασικό θέμα τόσο στην εισαγωγική ομιλία της διευθύντριας του ΔΝΤ Kristalina Georgieva στις φετινές ετήσιες συνεδριάσεις στην Ουάσιγκτον και του τελευταίου World Economic Outlook.

Το μεγάλο συμπέρασμα είναι πως το ΔΝΤ βλέπει την ανάπτυξη να επιβραδύνεται σχετικά λίγο φέτος και του χρόνου. Δεν χρειάζεται να πούμε πως οποιοδήποτε τέτοιο συμπέρασμα από μόνο του είναι εξαιρετικά αβέβαιο. Αλλά συνάδει με αυτό που συνέβη μέχρι στιγμής φέτος, πάρα τις αναταράξεις.

Γιατί η παγκόσμια οικονομία είναι σχετικά εύρωστη; Η Georgieva (και το WEO) δίνουν τέσσερις εξηγήσεις: λιγότερο σοβαρά δασμολογικά αποτελέσματα από αυτά που φοβόμασταν· προσαρμοστικότητα του ιδιωτικού κλάδου· υποστηρικτικές χρηματοπιστωτικές συνθήκες· και βελτιωμένα θεμελιώδη πολιτικής.

Πρώτον, ισχύει πράγματι ότι οι δασμοί κατέληξαν κάπως λιγότερο υψηλοί απ’ όσο είχε αρχικά αφήσει να εννοηθεί η «Hμέρα Απελευθέρωσης» του Ντόναλντ Τραμπ στις 2 Απριλίου του 2025. Στο τέλος, υποστηρίζει η Georgieva, «ο σταθμισμένος δασμολογικός συντελεστής των ΗΠΑ έχει μειωθεί από το 23% τον Απρίλιο στο 17,5% τώρα». Επιπλέον, υπήρξαν απρόσμενα λίγα αντίποινα. Ωστόσο, οι δασμοί αυτοί εξακολουθούν να είναι υψηλοί.

Δεύτερον, ο ιδιωτικός τομέας έχει αντιδράσει με βοηθητικό τρόπο. Αυτό ίσχυε ιδιαιτέρως βραχυπρόθεσμα. Έτσι, όπως σημειώνει το WEO, «τα νοικοκυριά, οι επιχειρήσεις έφεραν μπροστά την κατανάλωση και τις επενδύσεις τους εν αναμονή υψηλότερων δασμών». Επιπλέον, οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή επέτρεψαν στις επιχειρήσεις να αναβάλουν τις αλλαγές στις τιμές. Επιπλέον, οι εξαγωγείς και εισαγωγείς απορρόφησαν ορισμένες από τις αυξήσεις τιμών.

Υπάρχει, όμως, μετακύλιση. Οι δασμοί είναι ένας βλαπτικός φόρος: στο τέλος θα στρεβλώσουν τη δομή και την ανάπτυξη της παγκόσμιας παραγωγής.

Τρίτον, τα χρηματιστήρια συνέχισαν να είναι ζωηρά και οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες να παραμένουν ευρύτερα υποστηρικτικές. Αυτό οφείλεται εν μέρει, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, στην επενδυτική έκρηξη στην τεχνητή νοημοσύνη. Το αν αυτό βασίζεται στην πραγματικότητα ή είναι το είδος της φούσκας που τόσο συχνά συνοδεύει τέτοιες καινοτομίες, παραμένει άγνωστο.

Το τέταρτο στοιχείο φαίνεται να ισχύει ιδιαίτερα για τις αναδυόμενες οικονομίες. Πολλοί έχουν μάθει από επώδυνες εμπειρίες του παρελθόντος και γι’ αυτό έχουν ακολουθήσει μια πιο πειθαρχημένη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική απ’ όσο έκαναν παλαιότερα.

Αυτό είναι το θέμα του δεύτερου κεφαλαίου του WEO. Το πρόβλημα είναι πως οι εξωτερικές συνθήκες είναι απίθανο να γίνουν ευκολότερες για πολλούς από αυτούς. Η Κίνα αντιμετωπίζει την αμερικανική εχθρότητα και τις εσωτερικές αδυναμίες. Η Βραζιλία και η Ινδία έχουν πληγεί από τους εγκληματικά υψηλούς αμερικανικούς δασμούς του 50%.

Στην περίπτωση της Βραζιλίας, αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι, ενθυμούμενα τις στρατιωτικές δικτατορίες, τα δικαστήρια έχουν βάλει τον επίδοξο δικτάτορα Jair Bolsonaro στη φυλακή για 27 χρόνια. Γιατί να το μισεί τόσο πολύ αυτό ο Τραμπ;

Σε μια τέτοια εποχή, που το παγκόσμιο σύστημα ανατρέπεται, είναι επικίνδυνο να έχεις βεβαιότητα για το τι έπεται. Όπως σημειώνει το ΔΝΤ, υπάρχουν πολλά εύθραυστα σημεία, κυρίως εκείνα τα δημοσιονομικά ελλείμματα και χρέη.

Σημειώνει, για παράδειγμα, πως ο δείκτης δημοσιονομικού ισοζυγίου της γενικής κυβέρνησης των ΗΠΑ σε σχέση με το ΑΕΠ αναμένεται να επιδεινωθεί κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες το 2026, κυρίως λόγω της «ψήφισης του νόμου One Big Beautiful Bill Act (OBBBA) και παρά την αντιστάθμιση περίπου 0,7 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ από τα προβλεπόμενα έσοδα από δασμούς». Αυτό, επίσης, καθιστά μάλλον απίθανο να υπάρξουν μεγάλες μειώσεις στις παγκόσμιες ανισορροπίες των τρεχουσών συναλλαγών, αν και το ΔΝΤ προβλέπει μέτριες μειώσεις.

Αυτό, με τη σειρά του, θα προμήνυε περαιτέρω αψιμαχίες στον παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο, ιδιαίτερα μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Πέραν της τάσης του Τραμπ να θεωρεί οποιοδήποτε διμερές εμπορικό πλεόνασμα ως απόδειξη πως ο εταίρος κατακλέβει τις ΗΠΑ, η Κίνα επίσης θεωρείται ως γενικός στρατηγικός ανταγωνιστής.

Οι ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα ενοχλημένες που η Κίνα χρησιμοποιεί την εμπορική της ισχύ σε αυτές τις μάχες. Ο Σκοτ Μπέσεντ, ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, κατηγόρησε την Κίνα ότι προσπαθεί να βλάψει την παγκόσμια οικονομία, αφότου το Πεκίνο επέβαλε σαρωτικούς εξαγωγικούς περιορισμούς στις σπάνιες γαίες και τα κρίσιμα ορυκτά. Πώς, λοιπόν, φαντάζεται ο Μπέσεντ ότι νιώθουν τα θύματα στις ΗΠΑ για τον εμπορικό πόλεμο που έχει εξαπολυθεί εναντίον τους;

Οι συνεδριάσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας αποτελούν ευκαιρία όχι μόνο για να εξεταστούν η γενικότερη κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας και οι εμφανείς κίνδυνοι της περαιτέρω διατάραξης, αλλά ιδιαίτερα για να εστιάσουν στην κατάσταση των φτωχότερων χωρών και ανθρώπων.

Το WEO σημειώνει πως «οι φτωχότερες οικονομίες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που πλήττονται από παρατεταμένες συρράξεις, βρίσκονται ιδιαιτέρως σε κίνδυνο να δουν την αναπτυξιακή τους δυναμική να επιβραδύνεται».

Ένα από τους λόγους γι’ αυτό είναι οι περικοπές στις χορηγίες και στα δάνεια με ευνοϊκούς όρους. Το απότομο κλείσιμο της USAID πιθανόν θα είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για την υγεία. Μια σοβαρή μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Lancet συμπεραίνει πως η διάλυση της υπηρεσίας «θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα πάνω από 14 εκατ. επιπλέον θανάτους μέχρι το 2030».

Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα δημιουργήθηκαν το 1944 για να καθιερώσουν την αρχή της παγκόσμιας οικονομικής συνεργασίας. Η ανάγκη για αυτό οπωσδήποτε δεν έχει τελειώσει. Είναι ενθαρρυντικό που οι ΗΠΑ παραμένουν μέλος.

Οι προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας είναι τεράστιες, μεταξύ αυτών η ανάγκη να διατηρηθεί η οικονομική πρόοδος σε μια περίοδο τέτοιων γεωπολιτικών αναταραχών. Καμία χώρα, όσο ισχυρή και αν είναι, δεν θα μείνει ανεπηρέαστη αν ανατιναχθεί το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation