Η Ευρώπη δίνει μάχη ώστε να ελέγξει το... χρήμα της

Μια φαινομενικά αντιφατική κίνηση από την γερμανική κεντρική τράπεζα τονίζει το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι κεντρικοί τραπεζίτες σε όλη την Ευρώπη.

Η Bundesbank είναι ένθερμος υποστηρικτής των σχεδίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να εκδώσει ένα ψηφιακό ευρώ. Την ίδια ώρα, έχει ξεκινήσει εκστρατεία για την προώθηση της χρήσης ρευστού.

Στην πραγματικότητα, τόσο η προώθηση του ρευστού, όσο και η προώθηση του ψηφιακού ευρώ είναι οι δυο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Οι κεντρικοί τραπεζίτες σε όλη την ευρωζώνη δίνουν μια σφοδρή μάχη για να διατηρήσουν τον έλεγχο της επεξεργασίας πληρωμών, ένα τετριμμένο αλλά κρίσιμο κομμάτι της λειτουργίας του χρηματοοικονομικού συστήματος.

Όπως η προμήθεια ηλεκτρισμού ή νερού, οι περισσότεροι άνθρωποι θα αντιληφθούν τη μεγάλη σημασία του μόνο όταν αυτή διαταραχθεί. Και οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν καλούς λόγους για να ανησυχήσουν.

Το βασικό τους πλεονέκτημα στις πληρωμές στην ευρωζώνη που σύντομα θα μετρά 21 μέλη –το ρευστό- βρίσκεται σε πτώση. Το 2024, τα μεταλλικά και χάρτινα νομίσματα χρησιμοποιούνταν μόνο στο 52% των συναλλαγών, έναντι του 72% που ήταν πέντε χρόνια πριν, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ. Ένα εντυπωσιακό 12% των εταιρειών αρνούνταν να αποδεχθούν ρευστό πέρυσι, ένα ποσοστό που τριπλασιάστηκε μέσα σε μόλις τρία χρόνια.

Πέραν των σκληροπυρηνικών οπαδών του ρευστού, που θεωρούν τα τραπεζογραμμάτια «εκτυπωμένη ελευθερία», αυτή η τάση δεν είναι καθ’ αυτή πρόβλημα. Αυτό που κάνει τους Ευρωπαίους κεντρικούς τραπεζίτες όλο και πιο ανήσυχούς είναι πως το υποκατάστατο του ρευστό βρίσκεται επί το πλείστον στον έλεγχο μη ευρωπαϊκών ινστιτούτων. Αντ’ αυτού, κυριαρχούν εταιρείες με έδρα τις ΗΠΑ όπως η Visa, η Mastercard και η PayPal.

Οι τρεις στις τέσσερις χώρες της ευρωζώνης δεν διαθέτουν σημαντικά εγχώρια προγράμματα για ψηφιακές πληρωμές στα καταστήματα. Και τα ψηφιακά tokens που αντικατοπτρίζουν την αξία των παραδοσιακών νομισμάτων –τα λεγόμενα stablecoins- έχουν ονομαστική αξία κυρίως σε δολάριο.

Αυτά τα tokens, που εκδίδονται από ιδιωτικούς παράγοντες, αλλά προωθούνται πολιτικά από την αμερικανική κυβέρνηση, αυξάνονται με ταχύ ρυθμό και δημιουργούν πολλαπλούς κινδύνους για τους υπεύθυνους χάραξης νομισματικής πολιτικής στην Ευρώπη.  

Σε μια εποχή που η αμερικανική κυβέρνηση έχει ξεκινήσει μια σκληρή επιδίωξη των δικών της στενά καθορισμένων οικονομικών συμφερόντων, που μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση της οικονομικής δύναμης ως όπλου, το να έχεις τη ραχοκοκαλιά του οικονομικού σου συστήματος υπό ξένο έλεγχο δεν είναι ιδανικό.

Φανταστείτε ένα σενάριο όπου ένας πρόεδρος των ΗΠΑ συνδέει άλλες πολιτικές απαιτήσεις με την απειλή να απαγορεύσει στις εταιρείες πληρωμών με έδρα τις ΗΠΑ να δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη.

Η απάντηση της ΕΚΤ σε αυτό το δίλημμα είναι να εκδώσει το ηλεκτρονικό αντίστοιχο των νομισμάτων και τραπεζογραμματίων: ένα ψηφιακό νόμισμα που αναμένεται να μοιραστεί τον ρόλο ως νόμιμο χρήμα και το οποίο θα χρησιμοποιείται στα καταστήματα, online και στις peer-to-peer συναλλαγές μεταξύ ιδιωτών. Η ΕΚΤ θέλει να εισαγάγει ένα ψηφιακό ευρώ αυτή τη δεκαετία αν πάρει το νομικό «οκ» από τις Βρυξέλλες.

Εδώ είναι που μπερδεύονται τα πράγματα. Μια συμμαχία μεταξύ των μεγαλύτερων τραπεζών της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων της Deutsche Bank, της BNP Paribas και της ING, ηγείται μιας παρασκηνιακής πίεσης κατά του ψηφιακού ευρώ, και κέρδισε την υποστήριξη από ευρωβουλευτές των Βρυξελλών που εξέτασαν την ιδέα για λογαριασμό του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου.

Και οι δυο ζητούν μια περιορισμένη εκδοχή του ψηφιακού ευρώ, προειδοποιώντας πως θα μπορούσε να υπονομεύσει μια προσπάθεια της  τελευταίας στιγμής από τον ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο για να λανσάρει επιτέλους έναν βιώσιμο ανταγωνιστή των Visa, Mastercard και PayPal.

Με την ονομασία Wero, ο νεοσύστατος ανταγωνιστής λανσαρίστηκε 2024 και, όπως υποστηρίζεται, έχει ήδη περισσότερους από 46 εκατομμύρια χρήστες στην Ευρώπη. Ξεκίνησε με περιορισμένη λειτουργικότητα για πληρωμές μεταξύ ατόμων, αλλά αναμένεται να επεκταθεί σε έναν πλήρως ανεπτυγμένο ανταγωνιστή των αμερικανικών εταιρειών και σε ένα «κυρίαρχο ευρωπαϊκό οικοσύστημα πληρωμών».

Η ΕΚΤ αμφισβητεί πως το ψηφιακό ευρώ δημιουργεί μια ανταγωνιστική επιλογή έναντι του Wero, υποστηρίζοντας πως απλώς δημιουργεί υποδομή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από παράγοντες του ιδιωτικού τομέα. Αλλά δεδομένης της περίπλοκης οικονομικής φύσης των προγραμμάτων πληρωμών, ακόμα και η αντίληψη ενός πιθανού ανταγωνιστή μπορεί να λειτουργήσει ως «μπούμερανγκ», καθώς ο προσωπικός δισταγμός κάνει πιο δύσκολη τη ζωή για όλους τους άλλους.

Για τους εμπόρους, το Wero γίνεται πιο ελκυστικό όσο περισσότερο το χρησιμοποιούν τα νοικοκυριά. Και τα νοικοκυριά είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν το νέο πρόγραμμα πληρωμών όταν έχουν περισσότερες επιλογές για να το χρησιμοποιήσουν –το γνωστό πρόβλημα με την κότα και το αυγό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν το «φαινόμενο του δικτύου».

Αυτό είναι δύσκολο να ξεπεραστεί ακόμα και στις καλύτερες συνθήκες, ιδιαίτερα αν οι υφιστάμενοι παίκτες έχουν ήδη καθιερωθεί ως μεμονωμένοι χρήστες και οι έμποροι δεν έχουν κανένα ή ελάχιστα κίνητρα για να αλλάξουν κατεύθυνση.  

Λόγω των άνισων χρονοδιαγραμμάτων, με το Wero να λανσάρεται τώρα ενώ η ΕΚΤ μπορεί να ξεκινήσει το νωρίτερο το 2029, η ευρωζώνη αντιμετωπίζει ένα δύσκολο ρίσκο. Αν το ψηφιακό ευρώ εμποδίσει πρώτα το Wero και στη συνέχεια αποτύχει λόγω πολιτικής αντίστασης ή λόγω της τεχνικής του περιπλοκότητας, τότε το μπλοκ θα μπορούσε να καταλήξει σε μια κατάσταση όπου δεν θα έχει ούτε το ένα, ούτε το άλλο.

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation