Δείτε εδώ την ειδική έκδοση

Μπαράζ επενδύσεων για data centers και υποβρύχια καλώδια

Υψηλή θέση στην παγκόσμια αγορά μεταφοράς και αποθήκευσης δεδομένων αποκτά η Ελλάδα. Μετά από το μπαράζ αμερικανικών επενδύσεων, προσελκύει το ενδιαφέρον αραβικών χωρών.

Μπαράζ επενδύσεων για data centers και υποβρύχια καλώδια

Το επενδυτικό «κρεσέντο» στην τεχνολογία συνεχίζεται στην χώρα μας η οποία γίνεται σταδιακά διεθνές hub δεδομένων. Την ίδια στιγμή που η mega επένδυση της Microsoft παίρνει «σάρκα και οστά» με την στήριξη της κυβέρνησης, νέα βλέμματα στρέφονται στην χώρα μας από την αραβική χερσόνησο.

Οι Άραβες εκδήλωσαν το έντονο ενδιαφέρον για επενδύσεις  σε data centers και καλώδια οπτικών ινών και ήδη επιτροπή με επικεφαλής  τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δ. Παπαστεργίου και τη συμμετοχή του προέδρου της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας Επενδύσεων Χ. Λαμπρόπουλου θα μεταβεί στις αρχές της εβδομάδας σε Μπαχρέιν και Αμπου Ντάμπι.

Η Επιτροπή θα έχει σειρά συναντήσεων για επενδύσεις σε data center και υποβρύχια καλώδια που θα έχουν διέλευση από την Ελλάδα ενώ αναμένεται να υπογράψουν μνημόνιο συνεργασίας.

Υπενθυμίζεται ότι οι Άραβες έχουν ήδη ενδιαφέρον για τις τηλεπικοινωνιακές υποδομές στην ευρύτερη περιοχή, καθώς συμμετέχουν ήδη στη κατασκευή υπερσύγχρονου υποβρύχιου και επίγειου καλωδιακού συστήματος μετάδοσης δεδομένος EMC (East To Med Data Corridor), μια επένδυση 850 εκατ. ευρώ. Το συγκεκριμένο έργο θα δημιουργήσει μια νέα διαδρομή που θα συνδέει την Ασία με την Ευρώπη.

Όπως φαίνεται το... «χαρτοφυλάκιο» της Ελλάδας σε data center ενισχύεται συνεχώς με τη μία εταιρεία μετά την άλλη να προχωρούν σε επενδύσεις κλιμακούμενες από μερικά εκατ. ευρώ έως και πάνω από 980 εκατ.  ευρώ. Οι νέες επενδύσεις αναμένεται να αυξήσουν σημαντικά τις αρχικές προβλέψεις που έκαναν λόγο για κεφάλαια άνω του 1,2 δισ. δολ. σε ορίζοντα πενταετίας στην χώρα μας για την ανάπτυξη κέντρων δεδομένων. 

Οι επενδύσεις που ανοίγουν «παράθυρο» στο ψηφιακό αύριο 

Η Ελλάδα συνεχίζει να προσελκύει τεχνολογικές εταιρείες από όλο τον κόσμο οι οποίες βλέπουν σημαντικές ευκαιρίες εκμεταλλευόμενες την θέση της χώρας και ανοίγοντας «διαδρόμους επικοινωνίας» της Ευρώπη με τις αναπτυσσόμενες περιοχές της Ασίας, του Ειρηνικού και της Αφρικής.

Ήδη η χώρα μας μετρά μεγάλες επενδύσεις σε data centers, όπως αυτές των Microsoft, Lamda Hellix (Digital Realty), Google, Amazon Web Services, Cisco και Lancom.

Digital Realty Company

Η Digital Realty υλοποιεί στην Ελλάδα ίσως το μεγαλύτερο επενδυτικό πλάνο που αφορά τη δραστηριοποίησή της στην περιοχή της Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Αφρικής. Aπό τους κορυφαίους πάροχους cloud και carrier-neutral data center, colocation και διασύνδεσης, ανακοίνωσε ότι επεκτείνει την παρουσία της στην Αθήνα, μέσω της Lamda Hellix που έχει εξαγοράσει, με την ανάπτυξη δύο νέων data centers.

Η πρώτη εγκατάσταση, το ATH3, είναι αυτή τη στιγμή υπό κατασκευή. Αναμένεται να είναι το μεγαλύτερο data center στη χώρα, ικανό να υποστηρίξει έως και 6.8 MW χωρητικότητας εντός των εγκαταστάσεων έκτασης 8.600 τ.μ..

Η δεύτερη εγκατάσταση, το ATH-4, προβλέπεται να προσθέσει επιπλέον 6,8 MW ισχύος όταν θα λειτουργήσει, κάτι που αναμένεται εντός του 2024. Όπως έχει ανακοινωθεί τόσο το ATH-3 όσο και το ATH-4 πρόκειται να συνδεθούν με τις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις ATH-1 και ATH-2 της Lamda Hellix, προσφέροντας στους πελάτες πρόσβαση σε πυκνές και ταχέως αναπτυσσόμενες συνδεδεμένες κοινότητες δεδομένων που έχουν δημιουργηθεί σε αυτές τις τοποθεσίες.

Μέσω της PlatformDIGITAL®, της παγκόσμιας πλατφόρμας data center της Digital Realty, οι πελάτες θα μπορούν να συνδεθούν με τις επιχειρήσεις που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία στο παγκόσμιο αποτύπωμα της Digital Realty που αποτελείται από περισσότερα από 300 data centers σε 50 μητροπόλεις, σε 27 χώρες σε έξι ηπείρους.

To τέταρτο  data center της εταιρείας τo Athens 4 είναι πλέον πραγματικότητα ενώ έχει ξεκινήσει η κατασκευή του Athens 5. Κέντρο δεδομένων θα κατασκευάσει επίσης στην Κρήτη, το Heraklion 1, με προοπτική να τεθεί σε λειτουργία μέσα του 2025.

Microsoft

Αίρονται σταδιακά όλα τα εμπόδια για την επένδυση της Microsoft στην Ελλάδα που αφορά στην δημιουργία τριών data centers μετά την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος με το οποίο εγκρίνεται ο χωρικός προορισμός και καθαρίζονται οι χρήσεις γης και οι όροι δόμησης της επένδυσης στα Σπάτα.

Η επένδυση ξεμπλοκάρει και πλέον υπάρχει νέο χρονοδιάγραμμα με αρχή τον Φεβρουάριο οπότε προβλέπεται η ανάθεση του έργου. Το Προεδρικό Διάταγμα δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ στις 15 Ιανουαρίου και αφορά στην έγκριση του Ειδικού Σχέδιου Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ) για το κέντρο δεδομένων στο Δήμο Σπατών Αρτέμιδας.

Το ΠΔ ήρθε λίγες ημέρες μετά την υπουργική απόφαση του υπουργού Ανάπτυξη Κ. Σκρέκα που έδινε το κίνητρο της ταχείας αδειοδότησης και της χωροθέτησης στην εν λόγω επένδυση που θα αγγίξει το 1 δισ. ευρώ.

Google

Στα μεγάλου μεγέθους έργα στην Ελλάδα ανήκουν και τα τρία κέντρα δεδομένων στην Αττική, των οποίων τη δημιουργία ανακοίνωσε τo 2022 ο αμερικανικός τεχνολογικός όμιλος Google. Αυτά θα συνιστούν το cloud region της Google στην Ελλάδα, επιτρέποντας στην εταιρεία να αναβαθμίσει την ποιότητα των υπηρεσιών και των προϊόντων που προσφέρει στους πελάτες της στη χώρα μας.

Με χρονικό ορίζοντα το 2030, ο αμερικανικός τεχνολογικός όμιλος έχει τοποθετήσει το αποτύπωμα της επένδυσής του σε 2,2 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στη συνεισφορά στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), ενώ εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει 19.400 θέσεις εργασίας.

Μέσα στο 2025 θα είναι έτοιμο το πρώτο από τρία data centers που έχει ανακοινώσει η εταιρεία.

Αmazon

Επενδύσεις στην αγορά των κέντρων δεδομένων προχωρά και η Αmazon Web Services (AWS), με τις εκτιμήσεις να τις τοποθετούν στην περιοχή των 200 εκατ. ευρώ. Η επένδυση αποτελεί την πρώτη επέκταση της υποδομής «Local Zone» εκτός των ΗΠΑ και η Ελλάδα περιλαμβάνεται ανάμεσα στις 11 χώρες της Ευρώπης που προτιμήθηκε από τον πολυεθνικό κολοσσό.

Οι τοπικές ζώνες αποτελούν στην ουσία υποδομές cloud και μειώνουν τον χρόνο απόκρισης (latency) εφαρμογών. Προσφέρουν υπολογιστική ισχύ, ψηφιακό αποθηκευτικό χώρο, βάσεις δεδομένων και άλλες επιλεγμένες υπηρεσίες μέσω υποδομών που εγκαθίστανται πολύ κοντά σε μεγάλα αστικά, βιομηχανικά και τεχνολογικά κέντρα.

Η επιλογή της Ελλάδας από την αμερικανική πολυεθνική έρχεται μετά από δύο χρόνια συνεργασίας με την ελληνική κυβέρνηση που έδωσε τους πρώτους καρπούς στις αρχές του 2020 με την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας με το υπουργείο ψηφιακής διακυβέρνησης και έμφαση στη στους τομείς της ψηφιακής διακυβέρνησης, των ψηφιακών δεξιοτήτων, των ψηφιακών υποδομών και της καινοτομίας και συνεχίστηκε φέτος με νέο μνημόνιο συνεργασίας το καλοκαίρι το οποίο μάλιστα προβλέπει και τη δημιουργία ενός περιφερειακού κόμβου διαστήματος (regional space hub).

Lancom

Η ελληνική εταιρεία Lancom έχοντας επενδύσει πάνω από 20 εκατ. ευρώ μέχρι σήμερα και με τζίρο πάνω από 3 εκατ. ευρώ ξεκίνησε νέα επένδυση στην Κρήτη για τη δημιουργία ενός ακόμα data center το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει διαβαλκανική πύλη, όπως έχει εξελιχθεί αυτό της Θεσσαλονίκης. Μάλιστα υποσχέθηκε και νέες επενδύσεις,  αφού άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο δημιουργίας και νέων data centers.

Cloudrock

Μία ακόμα επένδυση  είναι και αυτή της Cloudrock, η οποία ιδρύθηκε το 2019 και έχει ήδη υλοποιήσει επένδυση 1 εκατ. ευρώ για την εγκατάσταση ιδιόκτητου data center στον Άγιο Στέφανο Αττικής.

Πρόκειται για μία εταιρεία 100% ελληνικών συμφερόντων, που όπως ανακοίνωσε, σχεδιάζει επενδύσεις τριών εκατ. ευρώ εντός της πενταετίας. Η Cloudrock προσφέρει καινοτόμες και «έξυπνες» εφαρμογές που αξιοποιούν τεχνολογίες όπως το Internet of Things (IoT) και η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ).

Στόχος της Cloudrock είναι να προσελκύσει στην Ελλάδα ΙΤ υποδομές που σήμερα φιλοξενούνται στο εξωτερικό, αλλά και ξένες εταιρείες που θέλουν να αποκτήσουν παρουσία στην Ελλάδα. «Ο στόχος μας στην Cloudrock είναι να προσφέρουμε υπηρεσίες και λύσεις που αξιοποιούν τα δεδομένα των επιχειρήσεων. Αυτό που επιδιώκουμε είναι να είμαστε ο “έξυπνος” συνεργάτης για τους πελάτες μας», είχε δηλώσει ο Βασίλης Καραβασίλης, διευθύνων σύμβουλος της Cloudrock.

Sparkle

Τέσσερα data centers διατηρεί στην Ελλάδα η Sparkle, ο διεθνής βραχίονας σε υπηρεσίες multi cloud της Telecom Italia. Παρόλο που η στρατηγική του ιταλικού τηλεπικοινωνιακού παρόχου φαίνεται να εστιάζει περισσότερο στα δίκτυα, η παρουσία της Sparkle στην Ελλάδα αριθμεί πολλά χρόνια και ένα σημαντικό πελατολόγιο.

Στην αγορά data centers δραστηριοποιούνται και άλλοι όμιλοι όπως ο ΟΤΕ, η Synapsecom, η Space Hellas και η Interworks, ενώ συνεχώς ανακοινώνονται νέες μικρότερες επενδύσεις από 3 έως 15 εκατ. ευρώ.

Hellas Sat

Με μία επένδυση 8 έως 10 εκατ. ευρώ η Hellas Sat, θα επεκτείνει την δραστηριότητά της στην αγορά των Data Centers.

Οι εγκαταστάσεις Data Centers της Hellas Sat, με την νέα επένδυση στην περιοχή του Κορωπίου θα επεκταθούν κατά 1.200 τ.μ. (300 racks). Με την αρχή να έχει γίνει από την Κύπρο, όπου φτιάχτηκε το πρώτο για το διεθνές τηλεοπτικό δίκτυο NBC ως business continuity center, σήμερα οι εγκαταστάσεις Data Centers της Hellas Sat, έχουν έκταση περί τα 1.000 τ.μ.

Δεν είναι τυχαίο ότι ηγεσία του Hellas Sat, εκτίμησε ότι σύντομα τα έσοδα από υπηρεσίες hosting servers και data centers θα πλησιάζουν τα έσοδα που δημιουργούνται από τη χωρητικότητα.

Ο ρόλος της Κρήτης

Μετά την Αττική και τη Θεσσαλονίκη ο νέος κόμβος δεδομένων στην χώρα μας γίνεται η Κρήτη η οποία μπαίνει στο στόχαστρο επενδυτών για data centers και υποβρύχια καλώδια. Η EXA Infrastructure, η μεγαλύτερη ειδική πλατφόρμα ψηφιακών υποδομών που συνδέει την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, η οποία  θα προσθέσει 550 χιλιόμετρα ενός νέου συστήματος DWDM σε δύο διαδρομές οπτικής ίνας με τερματισμό τα Χανιά της Κρήτης.

Πρόκειται για μια  δεύτερη εναλλακτική υποθαλάσσια διαδρομή της EXA Infrastructure η οποία πλέον αποκτά ισχυρή θέση στην ελληνική αγορά.

Αυτές οι νέες επεκτάσεις ενισχύουν περαιτέρω το αποτύπωμα του δικτύου της EXA συνδέοντας τα Χανιά τόσο με την Αθήνα όσο και με την Πρέβεζα, που αποτελούν τρεις αναδυόμενους κόμβους συνδεσιμότητας, προσφέροντας πρόσθετες επιλογές ποικιλομορφίας δρομολόγησης. Η απευθείας σύνδεση του δικτύου με την Αθήνα θα είναι έτοιμη για εξυπηρέτηση το πρώτο τρίμηνο του 2024, ενώ η δεύτερη φάση αναμένεται να είναι έτοιμη εντός του τρίτου τριμήνου.

Η EXA Infrastructure που πρόσφατα ανακοίνωσε μια στρατηγική συνεργασία με την ελληνική εταιρεία data center, Lancom ενισχύει σημαντικά την προσπάθεια για την εξέλιξη της Ελλάδας σε στρατηγικό κόμβο στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, όσον αφορά στη διακίνηση δεδομένων, και αναμένεται να προσελκύσει περαιτέρω επενδύσεις από τηλεπικοινωνιακούς παρόχους, σε συνδυασμό με την αύξηση των υποθαλάσσιων καλωδίων που συνδέονται με τη χώρα.

Η εταιρεία έχει αποκτήσει χωρητικότητα στο καλώδιο της Islalink που συνδέει την Ιταλία με την Πρέβεζα αγοράζοντας μια οπτική ίνα, έχει συνεργασία με τον αγωγό φυσικού αερίου TAP για την εμπορική αξιοποίηση του καλωδίου οπτικών ινών που υπάρχει στον αγωγό, ενώ σχεδιάζει και την επέκταση των υποδομών που χρησιμοποιεί στην περιοχή της Αττικής.

Η εταιρεία προχωρά στις επενδύσεις ανταποκρινόμενη στην αυξανόμενη κίνηση στο διαδίκτυο από τα νέα διεθνή υποθαλάσσια καλωδιακά συστήματα - συμπεριλαμβανομένων 11 νέων υποθαλάσσιων καλωδίων που ανακοινώθηκε ότι θα προσγειωθούν στο νησί της Κρήτης.

Από την πλευρά και η Lamda Hellix επεκτείνεται στην Ελλάδα με τη δημιουργία νέου Data Center στο Ηράκλειο της Κρήτης. Όπως αναφέρει η επέκταση σηματοδοτεί ένα ακόμη βήμα στη στρατηγική επέκτασης της Digital Realty στην Μεσόγειο, για την παροχή υπηρεσιών αυξημένης ανθεκτικότητας και διαφοροποίησης για τους πελάτες της στη Μεσόγειο. Πρόκειται για την κατασκευή του πρώτου data center του ομίλου στην Κρήτη, ενισχύοντας το ρόλο της ως κόμβος συνδεσιμότητας στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο.

Με έδρα το Ηράκλειο, το νέο data center θα είναι η πρώτη εγκατάσταση carrier-neutral στο νησί και αναμένεται να υποστηρίξει την ανάπτυξη έως και 6,5 MW εγκατεστημένου φορτίου ΙΤ, με την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης να έχει προγραμματιστεί το 2025.

Είχε προηγηθεί η ανακοίνωση της ελληνικής εταιρείας Lancom η οποία θα δημιουργήσει επίσης ένα ακόμα data center στην Κρήτη. Στο πλαίσιο του νέου επενδυτικού της σχεδίου, η Lancom έχει ξεκινήσει ήδη τις διαδικασίες για την κατασκευή του τέταρτου κέντρου δεδομένων της στην Κρήτη. Το Balkan Gate Crete, το οποίο θα αποτελέσει το πρώτο Tier III carrier neutral Data Center της περιοχής, αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2024.

Στόχος της στρατηγικής αυτής επένδυσης είναι να αποτελέσει έναν αποκλειστικά ουδέτερο κόμβο πάνω στον οποίο θα συνδέονται όλα τα υποθαλάσσια καλώδια οπτικών ινών που θα ποντιστούν στη Μεσόγειο και το Αιγαίο και θα προσαιγιαλώνονται στα υφιστάμενα και μελλοντικά Cable Landing Stations (CLS) του νησιού.

Με την ολοκλήρωσή του το Balkan Gate Crete θα διασυνδεθεί άμεσα με τα υπόλοιπα τρία ιδιόκτητα Data Center της εταιρείας, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό μια ολοκληρωμένη τηλεπικοινωνιακή διαδρομή κατά μήκος της χώρας, η οποία θα προσφέρει εγγυημένη, ασφαλή και ταχύτατη μεταφορά δεδομένων από τα Βαλκάνια στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Επίσης η Vodafone δημιούργησε ένα Tech Hub στο Ηράκλειο απασχολώντας digital engineers και άλλες ειδικότητες, ενώ start ups όπως η Fairlo (Στοκχόλμη) και η Sunlight (Cambridge) έχουν φτιάξει δικές τους Tech Hub και ομάδες έρευνας και ανάπτυξης στην περιοχή.

Υποβρύχια καλώδια

Η Ελλάδα μπαίνει στον «χάρτη» των υποβρυχίων καλωδίων οπτικών ινών που έρχονται από την Ασία και τη Μέση Ανατολή.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το σύστημα καλωδίων Blue και Raman, το οποίο υλοποιεί μία κοινοπραξία όπου συμμετέχουν η Google και η Sparkle, θα φέρνει κίνηση από την Μέση Ανατολή και την Ασία στην Ευρώπη και θα προσαιγιαλώνεται στην περιοχή των Χανίων.

Στην ανάδειξη της Κρήτης ως «στάση» των υποβρυχίων καλωδίων που υλοποιούνται στην νοτιοανατολική Μεσόγειο δεν είναι τυχαίο ότι η Grid Telecom έχει ανακοινώσει την κατασκευή νέου καλωδιακού σταθμού προσαιγιάλωσης οπτικών ινών (Cable Landing Station – CLS) στη νότια πλευρά της Κρήτης.

Ο νέος καλωδιακός σταθμός θα λειτουργεί ως σημείο υποδοχής διεθνών υποθαλάσσιων καλωδιακών συστημάτων οπτικών ινών που αναπτύσσονται στην ανατολική Μεσόγειο, συνδέοντας την Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων με πολλαπλούς προορισμούς προς την Ευρώπη και την Ασία.

Η Grid Telecom έχει προχωρήσει ήδη σε συμφωνία με την Telecom Egypt για νέα διασύνδεση Ελλάδας και Αιγύπτου μέσω διακλάδωσης υποβρύχιου τηλεπικοινωνιακού καλωδίου, που ποντίζεται αυτή την περίοδο στη νοτιανατολική Μεσόγειο, με σημείο προσαιγιάλωσης την Κρήτη.

Ο ρόλος της Vodafone

Στην κατασκευή, λειτουργία και μίσθωση ενός νέου, ουδέτερου σταθμού προσαιγιάλωσης υποθαλάσσιων καλωδίων οπτικών ινών στο Τυμπάκι της Κρήτης, με στόχο τη σύνδεση της Ελλάδας με μερικά από τα μεγαλύτερα διεθνή καλωδιακά συστήματα και την αναβάθμιση των δυνατοτήτων της χώρας στον παγκόσμιο ψηφιακό χάρτη, προχωρά η Vodafone Ελλάδας.

Πρόκειται για τον πρώτο σταθμό προσαιγιάλωσης υποθαλάσσιων καλωδίων στη νότια Κρήτη, ο οποίος προσφέρει μια νέα και ποικιλόμορφη τοποθεσία σε σχέση με τη βόρεια Κρήτη, όπου και συγκεντρώνονται τα περισσότερα υποβρύχια καλώδια. Ο σταθμός θα συνδεθεί με το Ηράκλειο μέσω της κατασκευής νέου αγωγού μήκους 30 χιλιομέτρων και νέων οπτικών ινών 280 μήκους χιλιομέτρων, καθιστώντας τον σταθμό του Τυμπακίου ως τον ιδανικό, κεντρικό κόμβο συνδεσιμότητας στην περιοχή.

Μέσω της επένδυσης της Vodafone Ελλάδας, θα αναδειχθεί η σημασία του ρόλου της Κρήτης, με βάση τη γεωγραφική της θέση, στην προσέλκυση επενδύσεων σε διεθνή υποβρύχια καλώδια που αναμένεται να προσαιγιαλωθούν σύντομα, όντας ήδη συνδεδεμένα με αρκετές τοποθεσίες ανά τον κόσμο. Ταυτόχρονα, θα δημιουργηθούν περαιτέρω ευκαιρίες για τους συνεργάτες της Vodafone και τους μεταπωλητές συνδεσιμότητας στην περιοχή, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για δεδομένα.

Στο πλαίσιο αυτό, η εταιρεία έχει φτάσει σε συμφωνία για την προσαιγιάλωση του υποθαλάσσιου καλωδιακού συστήματος 2Africa, το οποίο αποτελεί  μία από τις σημαντικότερες υποθαλάσσιες υποδομές οπτικών ινών για την παγκόσμια συνδεσιμότητα. Το σύστημα περιλαμβάνει 16 ζεύγη οπτικών ινών και παρέχει μεγαλύτερη χωρητικότητα (έως 180 Tbps) από τη συνολική συνδυασμένη χωρητικότητα όλων των υποθαλάσσιων καλωδίων που εξυπηρετούν την Αφρική σήμερα.

ΣΧΟΛΙΑ ΧΡΗΣΤΩΝ

blog comments powered by Disqus
v