Πώς θα γίνονται οι απευθείας αναθέσεις από το Δημόσιο

Με μια εκτενή και ιδιαίτερα αναλυτική εγκύκλιο, το υπουργείο Ανάπτυξης επιχειρεί να ξεδιαλύνει τους κανόνες -σ.σ. γιατί τα όρια είναι γνωστά- των απευθείας αναθέσεων στο Δημόσιο.

Η εγκύκλιος λειτουργεί ως εγχειρίδιο καλής εφαρμογής του άρθρου 118 του ν. 4412/2016, επιχειρώντας να βάλει τέλος σε παρερμηνείες και πρακτικές που τα προηγούμενα χρόνια είχαν δημιουργήσει αμφισβητήσεις, ελέγχους και νομικές εμπλοκές.

Στην καρδιά της εγκυκλίου βρίσκεται μια βασική υπενθύμιση ότι η απευθείας ανάθεση δεν είναι ο κανόνας αλλά η εξαίρεση, αν και επί της ουσίας κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ισχύει αφού γίνεται διαχρονικά «υπερεκμετάλλευση» αυτού του μέτρου.

Παρά το γεγονός ότι οι απευθείας αναθέσεις είναι μια διαδικασία που επιτρέπεται μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αποκλειστικά λόγω του χαμηλού οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης και όχι λόγω επείγοντος χαρακτήρα ή διοικητικής ευκολίας.

Το υπουργείο επαναλαμβάνει ότι οι απευθείας αναθέσεις επιτρέπονται μόνο όταν η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης δεν υπερβαίνει τις 30.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ για προμήθειες και υπηρεσίες. Το όριο ανεβαίνει στις 60.000 ευρώ για ορισμένες κατηγορίες υπηρεσιών και έργων ΤΠΕ, υπό αυστηρές προϋποθέσεις που συνδέονται με τη διαλειτουργικότητα και τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό της Κεντρικής Διοίκησης

Ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία της εγκυκλίου είναι η έμφαση στην έρευνα αγοράς. Ακόμη και για συμβάσεις μικρής αξίας, η αναθέτουσα αρχή υποχρεούται, όπως αναφέρεται στην εγκύκλιο, να τεκμηριώνει τον προϋπολογισμό της σύμβασης μέσω προηγούμενης έρευνας αγοράς.

Επίσης η εγκύκλιος δίνει στις αναθέτουσες αρχές σημαντική διακριτική ευχέρεια ως προς το ποιοι οικονομικοί φορείς θα προσκληθούν. Η πρόσκληση μπορεί να απευθύνεται σε έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους φορείς, χωρίς υποχρέωση ανοιχτής πρόσκλησης προς το σύνολο της αγοράς.

Ωστόσο, το Υπουργείο ξεκαθαρίζει ότι εάν η πρόσκληση απευθύνεται σε κάθε ενδιαφερόμενο, τότε η διαδικασία παύει να είναι απευθείας ανάθεση και μετατρέπεται σε ανοιχτό διαγωνισμό, με πλήρη εφαρμογή όλων των διαγωνιστικών κανόνων.

Το πενθήμερο που κρίνει τη νομιμότητα

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη χρονική ακολουθία της διαδικασίας. Από τη στιγμή που δημοσιεύεται στο ΚΗΜΔΗΣ η πρώτη πρόσκληση υποβολής προσφοράς, πρέπει να μεσολαβήσουν τουλάχιστον πέντε ημερολογιακές ημέρες πριν από την ανάρτηση της απόφασης ανάθεσης. Η μη τήρηση της προθεσμίας αυτής καθιστά τη σύμβαση αυτοδικαίως άκυρη.

Η πρόβλεψη αυτή λειτουργεί ως θεσμικό «φρένο» σε αναθέσεις-εξπρές και ενισχύει, σύμφωνα με το Υπουργείο, τη διαφάνεια, επιτρέποντας στην αγορά να παρακολουθεί τη διαδικασία μέσω του ΚΗΜΔΗΣ.

Επίσης η εγκύκλιος διαχωρίζει τα δικαιολογητικά που ζητούνται υποχρεωτικά, όπως ποινικό μητρώο και φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα, από εκείνα που μπορούν να ζητηθούν κατά τη διακριτική ευχέρεια της αναθέτουσας αρχής.

Ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία που αποσαφηνίζονται αφορά την επιλογή του αναδόχου. Η εγκύκλιος ξεκαθαρίζει ότι η αναθέτουσα αρχή δεν δεσμεύεται από τον οικονομικό φορέα στον οποίο απευθύνθηκε η αρχική πρόσκληση. Διατηρεί τη διακριτική ευχέρεια, εφόσον το κρίνει σκόπιμο και πριν από την ανάθεση, να απευθύνει πρόσκληση και σε άλλον οικονομικό φορέα και, μετά την αξιολόγηση των προσφορών, να καταλήξει σε διαφορετικό ανάδοχο.