Σύνοδος Κορυφής: H αχίλλειος πτέρνα της ΕΕ στη Γάζα

Ο μετασεισμοί του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς κλονίζουν όλη την Ευρώπη και αποκαλύπτουν τον πανικό της γηραιάς ηπείρου σχετικά με το πώς μπορεί να σταματήσει η επέκταση της σύγκρουσης στη Γάζα, καθώς οι ΗΠΑ βλέπουν να χάνουν τις προσπάθειες εξισορρόπησης των σχέσεων ανάμεσα στα αραβικά κράτη και το Ισραήλ, που επιχειρούσαν το προηγούμενο διάστημα με αιχμή τη Σαουδική Αραβία.

Στην Ευρώπη, τη Δευτέρα έγινε συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ ώστε να προετοιμάσουν τη συζήτηση που θα έχουν οι ευρωπαίοι ηγέτες στη σύνοδο κορυφής Πέμπτη και Παρασκευή στις Βρυξέλλες για το θέμα του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς, εν μέσω παραφωνιών τις προηγούμενες εβδομάδες.

Η εξωτερική πολιτική ήταν πάντα η αχίλλειος πτέρνα της ΕΕ, κάτι που αποκαλύφθηκε τη δεκαετία του 1990 όταν η περιοχή συλλογικά υστερούσε στα Βαλκάνια. Δεκαετίες αργότερα, ενώ η Ευρώπη παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ενωμένη κατά της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, δεν έχει βρει ακόμη μια κοινή απάντηση στην κρίση στη Μέση Ανατολή.

Όλα αυτά τη στιγμή που τα γεγονότα τα οποία διαδραματίζονται στην περιοχή επηρεάζουν ολόκληρη την Ευρώπη, με μια σειρά πόλεις να τίθενται σε συναγερμό για πιθανές τρομοκρατικές ενέργειες. Οι εβραϊκές κοινότητες είναι ευάλωτες, οι μουσουλμανικές αισθάνονται εκτεθειμένες. Και μάλιστα, όταν την ίδια ώρα, οι αντιπολεμικές διαδηλώσεις μαζικοποιούνται και απλώνονται σε πολλές πόλεις σε Ανατολή και Δύση, ζητώντας λύση στο παλαιστινιακό.

Στο διπλωματικό μέτωπο, οι Ευρωπαίοι αν και γνωρίζουν ότι η επιρροή τους είναι αρκετά περιορισμένη σε σχέση με εκείνη των ΗΠΑ, θέλουν να εμφανιστούν ενωμένοι σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο με μεγάλες απειλές για την παγκόσμια ειρήνη.

Οι ΗΠΑ και ο Τζο Μπάιντεν μετά το διάγγελμα στον αμερικανικό λαό ότι θα στηρίξει τη χρηματοδότηση του Ισραήλ, φιλοξένησε στην Ουάσιγκτον την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον Σαρλ Μισέλ, την περασμένη εβδομάδα.

Τόσο ο πρόεδρος των ΗΠΑ όσο και η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εμφανίστηκαν με ενιαίο μέτωπο στον Λευκό Οίκο, υπερασπιζόμενοι "το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα", αλλά αυτό όπως δήλωσαν πρέπει να γίνεται "με σεβασμό στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο".

Close allies. Close friends.
🇪🇺🇺🇸 pic.twitter.com/WyHxJ2vhOe

— Charles Michel (@CharlesMichel) October 20, 2023

Διχασμός

Ωστόσο, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ - έναν από τους στενότερους συμμάχους του Ισραήλ - η Ευρώπη παλινωδεί. Εγκλωβισμένη σε εσωτερικές παραφωνίες πασχίζει να βρει μια ενιαία θέση για τη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς, γεγονός που δημιουργεί συνθήκες οι οποίες δεν βοηθούν να υπάρξει στην πράξη ένα σφριγηλό ενιαίο μέτωπο με τις ΗΠΑ, πίσω από τη βιτρίνα των λεκτικών ανακοινώσεων.

Χαρακτηριστικά είναι σχόλια διεθνών media, όπως Bloomberg και Politico που λένε ότι οι δύο υψηλόβαθμες προσωπικότητες του ευρωπαϊκού μπλοκ ταξίδεψαν μέχρι τον Λευκό Οίκο για να κάνουν «επίδειξη ενότητας» με τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και επέστρεψαν με όχι κάτι παραπάνω από μια «αναμνηστική φωτογραφία», αφού οι «τσακωμοί μεταξύ του ζευγαριού τράβηξαν το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής».

Ακόμη ένα χαρακτηριστικό της φαγωμάρας εκδηλώθηκε στην αρχή της έντασης στη Γάζα, όταν ο επίτροπος για τη διεύρυνση του μπλοκ, Όλιβερ Βάρχελι, δημοσίευσε στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης X ότι η ΕΕ αναστέλλει όλες τις πληρωμές στο πρόγραμμα αναπτυξιακής βοήθειας ύψους 691 εκατ. ευρώ για την Παλαιστίνη και σχεδόν αμέσως ένας δεύτερος επίτροπος της ΕΕ, ο Γιάνες Λέναρτσιτς, δήλωσε το αντίθετο, ότι η ανθρωπιστική βοήθεια θα συνεχιστεί «όσο χρειαστεί».

Η ΕΕ εξακολουθεί να πασχίζει να βρει κοινά πατήματα από την μπερδεμένη απάντηση της φον ντερ Λάιεν κατά την επίσκεψη στο Τελ Αβίβ, πριν από δυο εβδομάδες, όταν σε δήλωσή της δεν αναφέρθηκε καν στο ζήτημα της «ανθρωπιστικής βοήθειας», παρά μόνο στο δικαίωμα «αυτοάμυνας του Ισραήλ», προκαλώντας την αντίδραση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, αλλά και του επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ.

Ο τελευταίος ως ύπατος εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων και Πολιτικής Ασφάλειας που έχει την ευθύνη για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ — ήρθε σε αντίθεση με την πρόεδρο της Κομισιόν, λαμβάνοντας περισσότερο επικριτική στάση απέναντι στις ισραηλινές ενέργειες, σημειώνει το Bloomberg.

Η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν δέχθηκε έντονη κριτική επειδή δεν ζήτησε αυτοσυγκράτηση από το Ισραήλ, την ώρα που βομβαρδίζει αδιαλείπτως τη Γάζα προκαλώντας νέα εκατόμβη θυμάτων. Αντίθετα, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ εκείνες τις ημέρες τόνισαν την ανάγκη για αυτοσυγκράτηση και ζήτησαν να επιτραπεί η είσοδος τροφίμων, νερού και φαρμάκων στη Γάζα, καταδικάζοντας ταυτόχρονα την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ.

•All payments immediately suspended.
•All projects put under review.
•All new budget proposals, incl. for 2023 postponed until further notice.
•Comprehensive assessment of the whole portfolio.

— Oliver Varhelyi (@OliverVarhelyi) October 9, 2023

Λίγα 24ωρα μετά, τελικά, μετά από αρκετές επικρίσεις κατά της Φον ντερ Λάιεν, σε δήλωση που εκδόθηκε το βράδυ της Κυριακής 16 Οκτωβρίου, οι 27 ηγέτες των κρατών μελών της ΕΕ καταδίκασαν «με τον πιο έντονο τρόπο τη Χαμάς και τις βάναυσες τρομοκρατικές επιθέσεις της σε ολόκληρο το Ισραήλ». Αλλά η δήλωση αναφέρθηκε επίσης στην κατάσταση στη Γάζα, τονίζοντας τη σημασία της «παροχής επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας» και την ανάγκη να στηριχθούν οι πολίτες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη στον θύλακα.

Η δήλωση εκδόθηκε από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ μετά από διαβουλεύσεις με τους ηγέτες της ΕΕ εκείνο το Σαββατοκύριακο.

Ενδεικτικό είναι ότι πέρασαν σχεδόν δύο εβδομάδες από την έναρξη της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, προκειμένου η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να επικοινωνήσει τη Δευτέρα με τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς.

These are very difficult times for the Palestinian people who have been betrayed by Hamas, I told President Abbas on the phone.

I conveyed to him and to the families of those who have lost innocent lives my deepest condolences.

— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) October 23, 2023

Μέσα σε αυτό το μπλεγμένο κουβάρι αρκετά κράτη-μέλη έχουν επικεντρωθεί -με κάποιες κινήσεις δημόσια- στο ζήτημα της προσοχής που πρέπει να υπάρχει σχετικά με την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, η οποία θα μπορούσε να επιδεινωθεί εν μέσω ενδείξεων ότι επίκειται η χερσαία επίθεση του Ισραήλ.

Αλλά ταυτόχρονα ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν να καλεί σε αναβίωση του συνασπισμού κατά του ISIS για να πολεμήσει τη Χαμάς. Την ίδια ώρα, που στην απένταντι πλευρά του Ατλαντικού ο Μπαράκ Ομπάμα, προειδοποιεί ότι μπορεί να γυρίσει «μπούμερανγκ» η στρατηγική Νετανιάχου.

Οπως γράφει σε άρθρο του, "οποιαδήποτε ισραηλινή στρατιωτική στρατηγική αγνοεί το ανθρώπινο κόστος του πολέμου ενδέχεται να σκληρύνει ακόμη περισσότερο τη στάση των Παλαιστινίων για γενιές" και τάσσεται υπέρ ίδρυσης παλαιστινιακού κράτους. Χωρίς να είναι ξεκάθαρο αν ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ είχε κάποια συνεννόηση με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν προτού δημοσιεύσει το άρθρο αυτό.

Ο Παλαιστίνιος πρωθυπουργός Μοχάμεντ Στάγεχ, από τη μεριά του πάντως, καταδίκασε τις απόψεις που δίνουν «στο Ισραήλ άδεια να σκοτώνει», αφού η Ουάσινγκτον και ευρωπαϊκές χώρες, επικαλούμενες το «δικαίωμά του στην αυτοάμυνα», επιφυλάχθηκαν να ζητήσουν τερματισμό των πληγμάτων στη Γάζα.

«Αυτά που ακούμε από το στόμα των ηγετών της κατοχής σχετικά με τις ετοιμασίες για χερσαία εισβολή σημαίνουν περισσότερα εγκλήματα, θηριωδίες και αναγκαστικές εκτοπίσεις», δήλωσε ο Στάγεχ κατά την έναρξη συνεδρίασης της παλαιστινιακής κυβέρνησης στη Ραμάλα, στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη τη Δευτέρα, στέλνοντας μήνυμα στην ΕΕ να μην ακολουθεί Ισραήλ και Ουάσινγκτον.

Δυο ημέρες πριν κατά τη «Σύνοδο για την Ειρήνη» που πραγματοποιήθηκε στην Αίγυπτο, πέρα από τις κοινές εκκλήσεις για είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας, στην οποία το Ισραήλ έχει επιβάλει πλήρη αποκλεισμό, οι εκπρόσωποι δυτικών και αραβικών χωρών δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σε τελικό ανακοινωθέν.

Υπό αυτές τις περίπλοκες συνθήκες στη Μέση Ανατολή που όλοι κρατούν την αναπνοή τους, Πέμπτη και Παρασκευή στη σύνοδο κορυφής, οι ηγέτες της ΕΕ σχεδιάζουν, επίσης, να επιβεβαιώσουν τη μακροχρόνια υποστήριξη στην Ουκρανία, να ευθυγραμμίσουν τις στρατηγικές για την αντιμετώπιση της Κίνας και να υπογραμμίζουν την πρόοδο για συμφωνίες για τα κρίσιμα ορυκτά και τους δασμούς χάλυβα της εποχής Τραμπ.