Πώς διαβάζει το ΔΝΤ το μπρα ντε φερ ΗΠΑ-Κίνας

Στη φετινή ετήσια συνάντηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ουάσιγκτον κυριαρχούν οι εξελίξεις στο μέτωπο ΗΠΑ-Κίνας. Όλοι οι αξιωματούχοι παρακολουθούν στενά τις αυξανόμενες εντάσεις γύρω από το εμπόριο, τις επενδύσεις και τις εφοδιαστικές αλυσίδες -ειδικά γύρω από κρίσιμα μέταλλα και σπάνιες γαίες. Οι συζητήσεις, επίσημες και μη, επικεντρώνονται στις πιθανές επιπτώσεις που θα φέρει μια μη συμφωνία στην παγκόσμια ανάπτυξη και σταθερότητα.

Οι σπάνιες γαίες στο επίκεντρο

Η Κίνα ανακοίνωσε πρόσφατα ευρείες περιοριστικές πολιτικές για τις εξαγωγές σπάνιων γαιών, κρίσιμων για την κατασκευή προηγμένων μαγνητών που χρησιμοποιούνται σε smartphones, ηλεκτρικές σκούπες, ανεμογεννήτριες και μαχητικά αεροσκάφη.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντέδρασαν με συνδυασμό απειλών και μέτρων εμπορίου, συμπεριλαμβανομένων και δασμών με 100% στις κινεζικές εισαγωγές και περιορισμούς στις εξαγωγές κρίσιμου λογισμικού που χρειάζονται οι κινεζικές βιομηχανίες, αλλά στη συνέχεια έριξαν τους τόνους.

Αναλυτές στην Ουάσιγκτον, με τους οποίους συνομίλησε το Euro2day.gr, σημειώνουν ότι η σύγκρουση δεν αφορά μόνο το εμπόριο αλλά τη στρατηγική επιρροή: κάθε χώρα είναι έτοιμη να υποστεί οικονομικό κόστος προκειμένου να επιφέρει μεγαλύτερη ζημία στον αντίπαλο.

Κίνδυνοι για την Παγκόσμια Οικονομία

Το ΔΝΤ έχει τονίσει τις ευρύτερες συνέπειες αυτών των εντάσεων. Στην τελευταία Έκθεση Παγκόσμιας Οικονομίας, προβλέπει ανάπτυξη 2,6% το 2025, μειωμένη από 3,6% το 2024, με μια μέτρια ανάκαμψη στο 3,3% το 2026. Οι παράγοντες που επιβραδύνουν την ανάπτυξη περιλαμβάνουν αρνητικά σοκ στην προσφορά, δασμούς και τις οικονομικές επιπτώσεις από τις εμπορικές διαμάχες μεταξύ μεγάλων δυνάμεων.

Το ΔΝΤ προειδοποίησε επίσης για την αύξηση του δημόσιου χρέους παγκοσμίως, που μπορεί να ξεπεράσει το 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ έως το 2029 -το υψηλότερο επίπεδο από το 1948. Σε ένα αρνητικό σενάριο, το χρέος μπορεί να φτάσει στο 123%, προσεγγίζοντας το μεταπολεμικό ρεκόρ του 132%. Το Ταμείο καλεί τις χώρες να ενισχύσουν τα δημοσιονομικά αποθέματα, να μειώσουν τα ελλείμματα και να επενδύσουν στρατηγικά στην εκπαίδευση, στις υποδομές και στο ανθρώπινο κεφάλαιο.

Η οικονομική επιρροή της Κίνας

Η σύγκρουση γύρω από τις σπάνιες γαίες εντάσσεται σε μια μεγαλύτερη στρατηγική οικονομικής επιρροής υπό την ηγεσία του Σι. Οι αναλυτές εντοπίζουν τρεις κύριες πηγές επιρροής:

Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI): Πρόγραμμα υποδομών αξίας 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που χρηματοδοτεί λιμάνια, σιδηροδρομικές γραμμές και ενεργειακά έργα σε πάνω από 150 χώρες, δημιουργώντας εξάρτηση από κινεζικές εμπορικές οδούς και χρηματοοικονομικούς όρους.

Κυριαρχία στην Εφοδιαστική Αλυσίδα: Η Κίνα παράγει το 61% των σπάνιων γαιών και διυλίζει το 92%, ενώ ηγείται στην παραγωγή μπαταριών, ηλιακών πάνελ και ανεμογεννητριών. Πολλές εταιρείες είναι κρατικές ή ακολουθούν οδηγίες του κράτους, δίνοντας στην Πεκίνο τη δυνατότητα να επηρεάζει τιμές, πρόσβαση στην αγορά και βιομηχανική δυναμικότητα.

Στρατηγικές Επενδύσεις: Η Κίνα ανταμείβει φιλικές χώρες με επενδύσεις σε βασικούς τομείς, ενώ παρακάμπτει αντιτιθέμενες χώρες. Αυτές οι επενδύσεις μπορούν να διαμορφώσουν εθνικές πολιτικές, μειώνοντας την αντίσταση σε κινεζικές εξαγωγές ή ρυθμιστικά μέτρα.

Συχνά η Κίνα παρουσιάζει τους περιορισμούς της ως γραφειοκρατικούς ή τεχνικούς, όπως η άδεια εξαγωγής σπάνιων γαιών τον Απρίλιο, ή προηγούμενους δασμούς με δικαιολογία την προστασία της αγοράς. Κάτι που αξιωματούχοι του ΔΝΤ θεωρούν ότι δρουν πολιτικά και εκβιαστικά.

Αντιδράσεις και στρατηγική της Δύσης

Οι ΗΠΑ, η ΕΕ και άλλες χώρες ψάχνουν τρόπους να μειώσουν την εξάρτηση από τις κινεζικές σπάνιες γαίες. Οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν ανακύκλωση μαγνητών, ανάπτυξη εναλλακτικών προμηθευτών και επενδύσεις στην εγχώρια παραγωγή.

Η ΕΕ, για παράδειγμα, στοχεύει να καλύψει το 25% των αναγκών της σε κρίσιμα μέταλλα μέσω ανακύκλωσης μέχρι το 2030.

Οι διεθνείς αναλυτές τονίζουν ότι η εξάρτηση από την Κίνα για υποδομές ανανεώσιμης ενέργειας και ηλεκτρικά οχήματα δημιουργεί στρατηγικές αδυναμίες. Υποστηρίζουν ότι ο τρέχων περιορισμός στις σπάνιες γαίες μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ανάπτυξη ανθεκτικών εφοδιαστικών αλυσίδων, αν και η διαδικασία θα απαιτήσει χρόνια και σημαντικές επενδύσεις.

Το ΔΝΤ αναφέρει ότι οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να «αγχώνονται» από τα εκβιαστικά μέτρα: η κινεζική οικονομία, αν και ισχυρή, παραμένει εύθραυστη. Μια σταθερή και μετρημένη αντίδραση μπορεί να αποτρέψει υπερβολές και να διατηρήσει τη μακροπρόθεσμη οικονομική αυτονομία.

Και τώρα τι;

Οι περιορισμοί στις σπάνιες γαίες της Κίνας, σε συνδυασμό με τις αμερικανικές αντιδράσεις και τις πιέσεις στην παγκόσμια οικονομία, αποκαλύπτουν μια νέα πραγματικότητα: η οικονομική αλληλεξάρτηση δεν είναι πλέον αποκλειστικά σταθεροποιητική.

Οι φετινές συναντήσεις του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον υπενθυμίζουν ότι η παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα και ανάπτυξη εξαρτώνται στενά από τον τρόπο που οι μεγάλες δυνάμεις διαχειρίζονται τις εμπορικές διαμάχες και τον έλεγχο κρίσιμων πόρων. Το πώς θα διαχειριστούν οι ΗΠΑ και η Κίνα αυτή τη σύγκρουση θα διαμορφώσει την παγκόσμια οικονομία για τα επόμενα χρόνια.