Σύνοδος Κορυφής: Οι κόντρες και τα σενάρια για τα ρωσικά assets

Βρυξέλλες, ανταπόκριση

Η διήμερη Σύνοδος Κορυφής των Ηγετών της ΕΕ συνιστά, ίσως, την τελευταία ευκαιρία για την Ένωση να μπει στο παιχνίδι των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Ουκρανικού.

Ασφαλείς διπλωματικές πηγές από την Ουάσιγκτον σημείωσαν στο Euro2day.gr ότι οι συνομιλίες μεταξύ Ουάσιγκτον-Μόσχας-Κιέβου έχουν προχωρήσει καθώς «η βασική επιδίωξη του Ντόναλντ Τραμπ είναι να στείλει μήνυμα ειρήνης (και δικής του προσωπικής νίκης) στο πρωτοχρονιάτικό του μήνυμα».

Ο μόνος τρόπος να πιέσει η ΕΕ για να προωθήσει τις θέσεις της είναι μέσω των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, που ως επί το πλείστον βρίσκονται στο Euroclear.

Αναμένονται «μάχες» μεταξύ των ηγετών στη Σύνοδο Κορυφής για το θέμα, που έχει εξελιχθεί σε «πολιτικά εκρηκτικό» ζήτημα.

Οι ηγέτες καλούνται να αποφασίσουν εάν η ΕΕ μπορεί να δεσμεύσει πάνω από 200 δισ. ευρώ ρωσικών αποθεματικών της κεντρικής τράπεζας.

Η πρόταση που υπάρχει στο τραπέζι, επισήμως τουλάχιστον, είναι η ΕΕ να χρησιμοποιήσει τα ποσά προκειμένου να χορηγήσει «δάνειο αποζημίωσης» στην Ουκρανία, καλύπτοντας τις χρηματοοικονομικές της ανάγκες.

Σημειώνεται ότι τα υφιστάμενα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία πλησιάζουν τα όριά τους και η πίεση αυξάνεται για το πώς θα στηρίξει η Ένωση την Ουκρανία μετά το 2025. Η Κομισιόν προσπαθεί να υπερπηδήσει τα νομικά κενά που δημιουργεί μια τέτοια κίνηση, όμως η συζήτηση αυτή έχει ήδη φέρει στην επιφάνεια, ακόμα μια φορά, τις βαθιές εσωτερικές διαιρέσεις ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Ποιοι αντιδρούν και γιατί

Το Βέλγιο έχει αναδειχθεί στον μεγαλύτερο πολέμιο. Φιλοξενώντας το Euroclear, όπου φυλάσσεται το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών assets, φοβάται τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την αντίδραση της Ρωσίας. Γι’ αυτό απαιτεί ισχυρές δεσμεύσεις ότι το όποιο οικονομικό βάρος θα επωμιστούν όλα τα κράτη-μέλη της Ευρώπης.

Στους διαδρόμους των Βρυξελλών, μάλιστα, ψιθυρίζεται ότι η αδιαλλαξία αυτή «κόστισε» στο Βέλγιο την προεδρία του Eurogroup, την οποία πήρε ο μόνος άλλος υποψήφιος, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών.

Η Ιταλία έχει επίσης εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις, τονίζοντας ότι οποιοσδήποτε μηχανισμός που αφορά ρωσικά assets πρέπει να βασίζεται σε ακλόνητη νομική βάση και να μη μεταφέρει κινδύνους στους εθνικούς φορολογούμενους. Η στάση της Ρώμης ενισχύεται από εσωτερικές πολιτικές ευαισθησίες και τον φόβο δημιουργίας δεδικασμένου (the law of precedence) που θα μπορούσε στο μέλλον να στραφεί κατά ευρωπαϊκών συμφερόντων. Το επιχείρημα της Ιταλίας είναι εξαιρετικά σοβαρό, αναφέρουν διπλωματικές πηγές, οι οποίες τονίζουν ότι κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί εάν η Ρωσία ανακτήσει τη θέση της στη διεθνή σκηνή.

Η Μάλτα και η Βουλγαρία συντάσσονται με αυτές τις ανησυχίες, στηρίζοντας πολιτικά την Ουκρανία αλλά προκρίνοντας εναλλακτικά εργαλεία, όπως κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό (σ.σ. το plan B των Βρυξελλών), αντί για σχήματα που βασίζονται σε δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία. Το πρόβλημα όμως εδώ εντοπίζεται σε Ουγγαρία και Σλοβακία, που διαχρονικά διατηρούν πιο φιλορωσική στάση και αρνούνται να δεχτούν την ανάληψη χρέους από την ΕΕ υπέρ του Κιέβου.

Το αποτέλεσμα είναι ένα γνώριμο παράδοξο: ευρεία ρητορική συναίνεση υπέρ της στήριξης της Ουκρανίας, αλλά περιορισμένα περιθώρια για συμφωνία.

Ας μην ξεχνάμε ότι πίσω από αυτές τις χώρες που εκφράστηκαν δημόσια «κρύβονται» και άλλες, με τις ίδιες ανησυχίες.

Η στάση του Λευκού Οίκου

Ένα ακόμη επίπεδο πολυπλοκότητας προσθέτει η αμφίσημη στάση των Ηνωμένων Πολιτειών και ειδικότερα του Ντόναλντ Τραμπ, που έχει «αφήσει» την ΕΕ με την πλάτη στον τοίχο.

Δημοσίως, η Ουάσιγκτον στηρίζει την αρχή ότι η Ρωσία πρέπει τελικά να πληρώσει για τη ζημιά που προκάλεσε ο πόλεμος και στο παρελθόν έχει ενθαρρύνει τους συμμάχους να εξετάσουν δημιουργικές χρηματοδοτικές λύσεις.

Κατ’ ιδίαν, ωστόσο, Ευρωπαίοι διπλωμάτες αναφέρουν ότι οι ΗΠΑ έχουν παροτρύνει αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να μην προχωρήσουν στη χρήση των παγωμένων ρωσικών assets, προειδοποιώντας ότι τέτοιες κινήσεις θα μπορούσαν να περιπλέξουν τις διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα.

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, το επιχείρημα της Ουάσιγκτον είναι ότι τα assets πρέπει να διατηρηθούν ως στρατηγικός μοχλός πίεσης για μια μελλοντική συμφωνία, αντί να δεσμευθούν σε μακροπρόθεσμες ευρωπαϊκές χρηματοδοτικές δομές. Υπενθυμίζεται ότι στο πρώτο draft του ειρηνευτικού σχεδίου των ΗΠΑ μέρος από τα κεφάλαια αυτά προβλέπονταν να επενδυθεί «σε αμερικανικής ηγεσίας προσπάθειες ανοικοδόμησης και επενδύσεων στην Ουκρανία».

Και αυτό γιατί οι συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός προχωρούν -αλλά η Ευρώπη φοβάται ότι μένει εκτός, παρότι θα κληθεί να «πληρώσει» τις συνέπειες των όποιων αποφάσεων.

Η χρηματοδότηση της Ουκρανίας και η ευρύτερη ατζέντα

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναμένεται να απευθυνθεί στη Σύνοδο για ακόμα μια φορά και να κάνει έκκληση για χρηματική βοήθεια. Δεν αναμένεται όμως να ανοίξει τα χαρτιά του για το τι συζητάει με τον Αμερικανό ομόλογό του.

Αν και οι ηγέτες πιθανότατα θα επαναβεβαιώσουν τη πολιτική τους στήριξη, ελάχιστοι αναμένουν οριστικές αποφάσεις για τους μηχανισμούς χρηματοδότησης σε αυτή τη φάση.

Πέραν της Ουκρανίας, οι ηγέτες θα ξεκινήσουν μια πρώτη στρατηγική συζήτηση για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2028-2034, μια αντιπαράθεση που ήδη σκιάζεται από τα όρια της δημοσιονομικής αντοχής. Άμυνα, ανταγωνιστικότητα, μετανάστευση, κλιματική πολιτική και διεύρυνση διεκδικούν τους ίδιους περιορισμένους πόρους, με το άλυτο ζήτημα των ρωσικών assets να βαραίνει τις προσδοκίες για το τι είναι οικονομικά εφικτό.

Στην ατζέντα περιλαμβάνονται επίσης η ευρωπαϊκή άμυνα, οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και οι μεταναστευτικές πιέσεις στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης, μετά και τη Σύνοδο ΕΕ - Δυτικών Βαλκανίων που προηγήθηκε.

Προς το παρόν, διπλωμάτες περιγράφουν τη Σύνοδο ως προπαρασκευαστική, όχι αποφασιστική. Ωστόσο, στο ζήτημα των παγωμένων ρωσικών assets, η κατεύθυνση είναι σαφής: το θέμα έχει μετακινηθεί από τους τεχνοκράτες στους πολιτικούς -και ο τρόπος με τον οποίο θα το διαχειριστεί η ΕΕ θα καθορίσει όχι μόνο την πολιτική της απέναντι στην Ουκρανία αλλά και τον ρόλο της σε οποιαδήποτε μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία.