Με φόρο αδράνειας στα ακίνητα δεν λύνεται το στεγαστικό 

Το κόστος στέγασης ξεπερνούσε το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για το 10,6% των νοικοκυριών που ζούσαν στις πόλεις και το 7% των νοικοκυριών σε αγροτικές περιοχές στις χώρες της  ΕΕ το 2023, σύμφωνα με περσινή έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. 

Το 31% των Ελλήνων που ζούσαν στις πόλεις δαπανούσαν πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για στέγαση έναντι μόλις 6% των Σλοβάκων. Με δεδομένη την έκταση των αδήλωτων εισοδημάτων στην Ελλάδα, το πραγματικό ποσοστό πρέπει να είναι μικρότερο από 31% αλλά υψηλό. 

Η μέση αύξηση των τιμών για σπίτια ήταν 48,1%  στην ΕΕ μεταξύ 2015 και 2023. Η Ουγγαρία με αύξηση 173%, η Λιθουανία με 114%, η Τσεχία με 112% περίπου και η Πορτογαλία με 106%  ξεχώριζαν. Στοιχεία για την Ελλάδα δεν ήταν διαθέσιμα. 

Η έκθεση απέδιδε την άνοδο των τιμών των οικιστικών ακινήτων στην αύξηση των υλικών κατασκευής, τα επιτόκια, τον περιορισμό της προσφοράς λόγω μείωσης της κατασκευαστικής δραστηριότητας και την αγορά ακινήτων ως επένδυση για εισόδημα. 

Την αύξηση των ενοικίων απέδιδε εν μέρει στις βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου airbnb που έβγαλαν από την αγορά πολλά διαμερίσματα και μονοκατοικίες. 

Στην Ελλάδα, το στεγαστικό πρόβλημα δεν έχει φθάσει ακόμη στα όρια της κρίσης που παρατηρείται σε άλλες χώρες της. Όμως, οι συγκλίνουσες εκτιμήσεις ανθρώπων από την κτηματαγορά, τις κατασκευές και του χρηματοοικονομικού χώρου είναι πως κινείται προς την ίδια κατεύθυνση. 

Όλοι συμφωνούν ότι η κύρια αιτία είναι η ανισορροπία ζήτησης και προσφοράς. Συμφωνούν επίσης ότι τα προγράμματα «Σπίτι μου» τα οποία είχαν τον ευγενή στόχο να βοηθήσουν νέους ανθρώπους να αποκτήσουν σπίτι,  έχουν επιδεινώσει την κατάσταση, ενισχύοντας την ζήτηση και ανεβάζοντας τις τιμές. 

Βοηθούν μεν μερικές χιλιάδες νοικοκυριά να αποκτήσουν σπίτι αλλά έχουν φέρει σε δύσκολη θέση πολύ περισσότερους δυνητικούς αγοραστές λόγω της ανόδου των τιμών. 

Αρκετοί πιστεύουν ότι το νέο μέτρο της επιστροφής ενός ενοικίου έως 800 ευρώ τον Νοέμβριο θα έχει παρόμοιο αποτέλεσμα με τα τωρινά δεδομένα. Η κυβέρνηση ελπίζει σε ειλικρινέστερες δηλώσεις ενοικίων από εκείνες που βγάζουν το μέσο ενοίκιο στα 255 ευρώ μηνιαίως σύμφωνα με τον ΥΠΕΘΟ κ. Κυριάκο Πιερρακάκη.

Προφανώς, η λύση βρίσκεται στην πλευρά της προσφοράς. Κι εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. 

Φυσικά, υπάρχουν οι δραστικές λύσεις, όπως της Ισπανίας από την πλευρά της ζήτησης και της προσφοράς. Η κυβέρνηση της τελευταίας τερμάτισε το πρόγραμμα Golden Visa για αγορά ακινήτων από πολίτες εκτός ΕΕ. Επιπλέον, ζήτησε από την airbnb να αφαιρέσει πάνω από 55.000 αγγελίες σπιτιών για βραχυχρόνια μίσθωση σε συγκεκριμένες πόλεις και περιοχές υπό την πίεση μαζικών διαδηλώσεων. 

Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση ακολουθεί διαφορετικό δρόμο. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε πρόσφατα ότι «πρέπει να βρούμε τον τρόπο τα κλειστά σπίτια να βγουν στην αγορά για να αξιοποιηθεί το δυναμικό των κατοικιών που υπάρχει στη χώρα». Επίσης,  και πρόσθεσε πως «η κυβέρνηση πρόκειται να εξαγγείλει νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, ενώ ετοιμάζει πακέτο κινήτρων και αντικινήτρων προκειμένου οι ιδιοκτήτες κλειστών σπιτιών να τα διαθέσουν προς ενοικίαση».

Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση σκέφτεται αφενός να προσφέρει χρηματοδοτικά κίνητρα σε ιδιοκτήτες ακινήτων για να τα επιδιορθώσουν και να τα ενοικιάσουν και αφετέρου να φορολογήσει βαρύτερα όσους τα κρατήσουν κλειστά ως αντικίνητρο. Είναι ο φόρος αδράνειας όπως τον έχουν ήδη ονομάσει.

Η προσφορά χρηματοδοτικών κινήτρων για να επιδιορθωθούν ακίνητα και να πέσουν στην αγορά για ενοικίαση είναι εύλογη και κατανοητή. Όμως, πριν από αυτό, η πολιτεία θα πρέπει να φροντίσει ώστε οι ιδιοκτήτες να μην αισθάνονται ότι μπορούν να γίνουν όμηροι κακών ενοικιαστών που ποντάρουν στις καθυστερημένες εκδόσεις αποφάσεων από την Δικαιοσύνη.

Το ίδιο ισχύει για άλλα θέματα όπως η ταχεία διεκπεραίωση των μετεγγραφών ακινήτων, πολεοδομικών παραβάσεων κ.τ.λ. Ας μην ξεχνάμε ότι οι servicers έχουν χιλιάδες ακίνητα με θέματα που δεν βγαίνουν στην αγορά γι' αυτούς τούς λόγους.

Από την άλλη πλευρά είναι αδιανόητο να τιμωρήσει η κυβέρνηση με αύξηση της φορολογίας όσους έχουν κλειστά ακίνητα. Κατ' αρχάς γεννάται το φιλοσοφικό ερώτημα με ποιο δικαίωμα το κράτος επιβάλλει σε ιδιοκτήτες να κάνουν κάτι παρά την θέλησή τους επειδή το ίδιο απέτυχε εκεί με την πολιτική του.

Είναι βέβαιο ότι αρκετοί ιδιοκτήτες θα αναζητήσουν διέξοδο σε εικονικές μισθώσεις π.χ. προς τα παιδιά τους για να αποφύγουν την έξτρα φορολογία αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη το επιχειρήσει.  Εκτός φυσικά από τον εκνευρισμό που θα τους προκαλέσει.  

Επιπλέον, όποιο κι αν είναι το επιπλέον χρηματοδοτικό κίνητρο, είναι αμφίβολο αν όλοι οι ιδιοκτήτες κλειστών ακινήτων θα ήθελαν να αναλάβουν το ρίσκο μιας επιδιόρθωσης. Με το κόστος ανακατασκευής, επιδιόρθωσης στα ύψη και την έλλειψη εξειδικευμένων εργατών στην οικοδομή, πολλοί δεν θα ήθελαν/μπορούσαν να πάρουν το ρίσκο.

Δεν πρόκειται λοιπόν να λύσει το πρόβλημα της στέγασης η κυβέρνηση με τον φόρο αδράνειας που οραματίζονται στελέχη της σε συνδυασμό με άλλα μέτρα. Η τακτική του καρότου και του μαστίγιου για τους ιδιοκτήτες κλειστών ακινήτων δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Το μόνο που θα απομείνει θα είναι η δυσαρέσκεια των ιδιοκτητών τους.