Κίνδυνος διάρρηξης των δεσμών ΗΠΑ-Ιράκ

Νεκρός ο Ιρανός στρατηγός Κεσέμ Σουλεϊμανί μπορεί να φτάνει πιο κοντά στο να πετύχει έναν από τους κύριους στόχους του: τη φυγή των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ.

Στις 5 Δεκεμβρίου, το κοινοβούλιο της χώρας συγκλήθηκε σε μια ειδική συνεδρίαση, στη σκιά της αεροπορικής επίθεσης που σκότωσε τον Σουλεϊμανί και άλλους υψηλόβαθμους Ιρακινούς πολιτοφύλακες, προκειμένου να επιταχύνει το αναμενόμενο αίτημα της κυβέρνησης να αποχωρήσουν οι αμερικανικές δυνάμεις από το Ιράκ.

Με ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα απαίτησε από την ιρακινή κυβέρνηση να ακυρώσει το αίτημα για βοήθεια στη μάχη κατά του ISIS από τη συμμαχία της οποίας ηγούνται οι ΗΠΑ, να εκδιώξει όλους τους ξένους στρατιώτες από το ιρακινό έδαφος και τον εναέριο χώρο, να διατηρήσει όλο τον οπλισμό σε κυβερνητικά χέρια, να διεξαγάγει έρευνα για το χτύπημα που σκότωσε τον Σουλεϊμανί και να καταθέσει διαμαρτυρία στον ΟΗΕ για τη φερόμενη καταπάτηση της ιρακινής κυριαρχίας από τις ΗΠΑ.

Το κοινοβουλευτικό ψήφισμα είναι απλά ένα από τα πολλά στοιχεία που υπονοούν ότι οι ιρακινές αρχές εντέλει θα ζητήσουν από τις ΗΠΑ να φύγουν από τη χώρα. Όπως είναι φυσικό, η Βαγδάτη εξετάζει τα υπέρ και τα κατά της συνέχισης της συνεργασίας με την υπερδύναμη, αλλά ένα αποτέλεσμα δείχνει μακράν πιο πιθανό από τα υπόλοιπα: το Ιράκ θα προχωρήσει με το αίτημα για αποχώρηση ή θα στηρίξει μια αμερικανική απόφαση για κάτι τέτοιο, κάτι που θα οδηγήσει σε αναθεώρηση στους δεσμούς των δύο χωρών και θα υποβαθμίσει τη συνεργασία τους σε θέματα ασφαλείας.

Γιατί το Ιράκ θα θέλει να φύγουν οι ΗΠΑ

Οι δυνάμεις των ΗΠΑ είναι σήμερα στο Ιράκ με βάση μια σχετικά άτυπη συμφωνία μεταξύ ιρακινής και αμερικανικής κυβέρνησης, που ακολούθησε το αίτημα της Βαγδάτης το 2014 για στρατιωτική βοήθεια και συνεργασία σε θέματα ασφαλείας προκειμένου να καταφέρει να νικήσει τον ISIS. Δεδομένου αυτού του γεγονότος, η συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών δεν έχει τυπικό στάτους, αλλά αποτελεί περισσότερο μια πρόσκληση που η Βαγδάτη μπορεί, αν το επιθυμεί, να ανακαλέσει.

Ενας βασικός λόγος που το Ιράκ μπορεί να θέλει να φύγουν οι ΗΠΑ είναι ότι ο αρχικός σκοπός της πρόσκλησης, η απειλή του ISIS, έχει ξεθωριάσει, δεδομένου ότι η ομάδα έχει χάσει την επιρροή της (καθώς και τα εδάφη της) τα τελευταία χρόνια. 

Αυτή τη στιγμή, η Βαγδάτη απεχθάνεται τον τρόπο που οι ΗΠΑ την έχουν σύρει στην καμπάνια «μέγιστης πίεσης» κατά του Ιράν. Επιπλέον, φοβάται ότι η αμερικανική καμπάνια την έχει κάνει ευάλωτη σε παράπλευρες ζημιές από μεγαλύτερες συγκρούσεις μεταξύ φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών και αμερικανικών δυνάμεων. 

Στην πραγματικότητα, το αεροπορικό χτύπημα που σκότωσε τον Σουλεϊμανί έδειξε τόσο ξεκάθαρα την απειλή της αντι-ιρανικής εκστρατείας των ΗΠΑ για τη χώρα, που ακόμα και πολιτικοί που ευθυγραμμίζονται με τις ΗΠΑ έχουν αρχίσει να αρθρώνουν περισσότερο ανεξάρτητες θέσεις.

Η συνεδρίαση της 5ης Ιανουαρίου ξεκίνησε με μια ασυνήθιστη καταδίκη των αμερικανικών κινήσεων από τον πρωθυπουργό Adel Abdul-Mahdi, που εξέφρασε την οργή του για την παραβίαση της ιρακινής κυριαρχίας (ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός εν τω μεταξύ αποκάλυψε στις 5 Ιανουαρίου ότι ο Σουλεϊμανί είχε ταξιδέψει στη Βαγδάτη τη νύχτα που σκοτώθηκε, προκειμένου να μεταφέρει ένα μήνυμα στο Ιράκ που αφορούσε διαμεσολαβητικές συζητήσεις μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, υπογραμμίζοντας πως το Ιράκ πιστεύει πως οι ΗΠΑ ίσως τις χειραγώγησαν με το χτύπημα στον Σουλεϊμανί).

Γιατί το Ιράκ θα ήθελε να μείνουν οι ΗΠΑ

Παρά το κύμα οργής των Ιρακινών κατά των Αμερικανών υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η Βαγδάτη θα προτιμούσε να συνεχιστεί η εμπλοκή της Ουάσιγκτον. Το φιλοϊρανικό στρατόπεδο στο Ιράκ απειλεί να ψηφίσει κατά της παρουσίας των ΗΠΑ στη χώρα από τις τελευταίες εκλογές του 2018, αλλά η δολοφονία Σουλεϊμανί το έχει ενισχύσει, μια εξέλιξη που ανησυχεί τη Βαγδάτη, καθώς προσπαθεί να διατηρήσει ένα ίχνος ανεξαρτησίας στην εξωτερική πολιτική και να χαλιναγωγήσει τις φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές που σπάνια υπακούουν στις εντολές της ιρακινής κυβέρνησης. Χωρίς ερώτημα, η ισορροπία θα είναι δυσκολότερο να διατηρηθεί αν αποχωρήσουν οι ΗΠΑ και χάσουν κάποια από την άμεση επιρροή τους, παραχωρώντας έδαφος σε πολιτικούς και πολιτοφυλακές που υποστηρίζει το Ιράν.

Εντέλει η ιρακινή κυβέρνηση είναι διχασμένη για το θέμα, καθώς πολλοί βουλευτές θέλουν να διατηρηθεί η στήριξη των ΗΠΑ. Με μόλις 172 εκ των 329 βουλευτών παρόντες στην ψηφοφορία, το ψήφισμα της 5ης Ιανουαρίου μετά βίας κάλυψε την απαίτηση απαρτίας, καθώς ουσιαστικά κανένας Κούρδος ή Αραβας Σουνίτης βουλευτής δεν μετείχε στη συνεδρίαση.

Κινούμενοι προς τα μπρος, περαιτέρω πολιτικά ρήγματα στη Βαγδάτη είναι μια ξεκάθαρη πιθανότητα, ειδικά μεταξύ των Κούρδων (στενότερων συμμάχων των ΗΠΑ στην ιρακινή κυβέρνηση) και των υπόλοιπων μελών της κατά κύριο λόγο αραβικής κυβέρνησης.

Δεδομένων τέτοιων θεμάτων, μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ ΗΠΑ και Ιράκ δεν θα μεταφραστεί αυτόματα σε μεγαλύτερη εγγύτητα μεταξύ Βαγδάτης και Τεχεράνης. Στο κάτω κάτω, πολλοί Ιρακινοί απεχθάνονται το θράσος των πολιτοφυλακών που συνδέονται με το Ιράν, την τάση να λειτουργούν εκτός ελέγχου της ιρακινής κυβέρνησης και τη βία που ασκούν σε πολίτες. Το χάσμα, όμως, θα ανοίξει ένα κενό που άλλες δυνάμεις, περιλαμβανομένου του Ιράν, όπως είναι φυσικό, και διεθνείς παράγοντες, όπως η Ρωσία και η Κίνα θα θέλουν να καλύψουν.

Τι έρχεται

Παρά τις παραπάνω ανησυχίες, η ιρακινή κυβέρνηση πιθανότατα θα προχωρήσει εντέλει στο αίτημα αποχώρησης των ΗΠΑ. Διαδικαστικά, η κυβέρνηση μπορεί να χρησιμοποιήσει το ψήφισμα της 5ης Ιανουαρίου για να πιέσει την αμερικανική κυβέρνηση ή να υποβάλει νομοσχέδιο στο κοινοβούλιο που θα καλύπτει κάποια από τα αιτήματα που θέτει το ψήφισμα. Πέρα από το σχετικά θολό νομικό θέμα του εάν ένας υπηρεσιακός πρωθυπουργός έχει την εξουσία να πάρει τέτοια απόφαση, είναι ξεκάθαρο ότι το εκτελεστικό σκέλος και όχι το κοινοβουλευτικό έχει την εξουσία να εκδιώξει τις ΗΠΑ. Επιπλέον το Ανώτατο Δικαστήριο θα πρέπει επίσης να αποφανθεί ενός τέτοιου νομοσχεδίου, δεδομένου ότι το περιεχόμενό του επηρεάζει την εθνική ασφάλεια της χώρας.

Υπάρχει και το ερώτημα της μάχης κατά του ISIS, του κοινού εχθρού της Ουάσιγκτον, των πολιτοφυλακών που ελέγχει το Ιράν και του ιρακινού στρατού. Μια αποχώρηση των ΗΠΑ θα μπορούσε να βοηθήσει στην τόνωση των τζιχαντιστών που αντέχουν, αλλά είναι σε μεγάλο βαθμό περιορισμένοι. Η απειλή των πολιτοφυλακών που σχετίζονται με το Ιράν για τις ΗΠΑ, ειδικότερα, είναι τώρα τόσο μεγάλη που οι αμερικανικές δυνάμεις στην περιοχή ανακοίνωσαν παύση της μάχης κατά του ISIS για να επικεντρωθούν στην άμυνα απέναντι στους «αντιπροσώπους» της Τεχεράνης.

Αν το Ιράκ, πράγματι, δείξει την πόρτα της εξόδου στις ΗΠΑ, τότε το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξει μια περίοδος διαπραγματεύσεων μεταξύ των δυο κυβερνήσεων για το πώς θα γίνει η αποχώρηση, αντί η Ουάσιγκτον να επιδιώξει να παραμείνει παρά τη βούληση της Βαγδάτης. Για πολλούς, το τελευταίο θα έβαζε τις ΗΠΑ σε ρόλο κατακτητή, δημιουργώντας την ανάγκη για ακόμα περισσότερους στρατιώτες προκειμένου να προστατευτεί η αποστολή εν μέσω, σχεδόν σίγουρα, αυξανόμενων επιθέσεων κατά των αμερικανικών δυνάμεων και των εγκαταστάσεών του.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, οι ΗΠΑ και ειδικά ο Λευκός Οίκος θα μπορούσαν να αντιδράσουν σε ένα ιρακινό αίτημα αποχώρησης υιοθετώντας μια τιμωρητική στάση έναντι της Βαγδάτης, παίρνοντας για παράδειγμα πιο σκληρή στάση. Τον Φεβρουάριο, για παράδειγμα, το Ιράκ πιθανότατα θα ζητήσει εξαίρεση από την Ουάσιγκτον προκειμένου να μπορεί να συνεχίσει να εισάγει ιρανικό φυσικό αέριο, το οποίο χρειάζεται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Μια τέτοια κίνηση θα διεύρυνε το χάσμα των δυο πλευρών, οδηγώντας μακροπρόθεσμα τη Βαγδάτη στην αγκαλιά της Τεχεράνης, παρά τα οικονομικά τείχη που υψώθηκαν μέσω των κυρώσεων.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ εν τω μεταξύ διακινεί την ιδέα της επιβολής κυρώσεων κατά του Ιράκ, αν και είναι απίθανο οι ΗΠΑ να κάνουν κάτι που θα περιορίσει σημαντικά την ιρακινή παραγωγή πετρελαίου. Αλλωστε με 4,7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, ο όγκος που παράγει το Ιράκ είναι απλά πολύ μεγάλος για να καλυφθεί από τη Σαουδική Αραβία, και το αυξημένο κόστος αργού θα οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές καυσίμων στις ΗΠΑ, μειώνοντας τα ποσοστά αποδοχής του προέδρου.

Πριν σκοτωθεί από το αεροπορικό χτύπημα, ο Σουλεϊμανί και άλλοι ηγέτες φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών ήταν πρόσωπα που προκαλούσαν πόλωση, εμπνέοντας λατρεία αλλά και απέχθεια. Εν μέσω, όμως, της προσπάθειας της Βαγδάτης να κινηθεί σε μια λεπτή ισορροπία μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης, η δολοφονία του υψηλόβαθμου Ιρανού μπορεί να γείρει την πλάστιγγα, δίνοντας την υπεροχή στην Ισλαμική Δημοκρατία στο Ιράκ σε βάρος των ΗΠΑ.