Ποιοι βγαίνουν κερδισμένοι από τον πόλεμο στην Ουκρανία

Η στρατιωτική σύρραξη μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας έχει οδηγήσει σε πρωτοφανείς ανακατατάξεις στην παγκόσμια τάξη που επικρατούσε τα τελευταία 30 χρόνια. Έχει επιφέρει κολοσσιαίες απώλειες και κινδύνους και για τις δυο χώρες.

Υπάρχει μια μεγάλη πιθανότητα οι εχθροπραξίες να συνεχιστούν για πολύ καιρό. Προφανώς, τα εμπλεκόμενα μέρη προετοιμάζονται για μια αποφασιστική νέα μάχη. Το αποτέλεσμά της δεν είναι προκαθορισμένο και είναι πού νωρίς για να γίνει μια «σούμα» των αποτελεσμάτων. Ωστόσο, μπορούμε να μιλάμε από τώρα για κάποιες επιπτώσεις για ξένες χώρες.

O Ivan Timofeev, διευθυντής προγραμμάτων του Ρωσικού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων (RIAC), σε ανάλυσή του περιγράφει την πιθανή πορεία για ορισμένα κράτη της Ευρασίας που βρίσκονται κοντά στα σύνορα της Ρωσίας.

Όπως αναφέρει, η Τουρκία φαίνεται πως είναι ένας από τους βασικούς ωφελημένους του πολέμου. Η Άγκυρα ελίσσεται με επιδεξιότητα και ωφελείται από όλους. Η τουρκική διπλωματία αντιτίθεται στη ρωσική στρατιωτική επιχείρηση, καταδικάζει τις ρωσικές ενέργειες και δείχνει αλληλεγγύη προς τους συμμάχους του ΝΑΤΟ.

Σε σχέση με τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους, η θέση της χώρας έχει ενισχυθεί. Πριν την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης, η Τουρκία είχε έρθει στο προσκήνιο για διάφορους λόγους. Μεταξύ αυτών ήταν οι αγορές ρωσικών όπλων και οι σχετικές κυρώσεις από τις ΗΠΑ, οι εντάσεις με την ΕΕ αναφορικά με τις έρευνες για υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο, η επιφυλακτική στάση ως προς τον ρόλο της Τουρκίας στη Συρία και στη Λιβύη, και το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με φόντο τα γεγονότα στην Ουκρανία, όλες αυτές οι ανησυχίες «ξεθώριασαν».

Φαίνεται πως η Άγκυρα προμηθεύει ενεργά την Ουκρανία με όπλα, συμπεριλαμβανομένων των UAVs Bayraktar. Ο ρόλος τους οπωσδήποτε δεν είναι τόσο σημαντικός όσο αυτός που είχαν στη σύρραξη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, όμως για το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα της Τουρκίας, η σύρραξη επεκτείνει την αγορά και τις ευκαιρίες για να επιδείξει στην πράξη τον εξοπλισμό της.

Την ίδια ώρα, η Άγκυρα διατηρεί εποικοδομητικές σχέσεις με τη Μόσχα. Ο Recep Tayyip Erdogan αρνήθηκε να εφαρμόσει κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Τουρκικές εταιρείες προετοιμάζονται να καταλάβουν μια ευρεία γκάμα τομέων που έμειναν κενοί μετά την απόσυρση των δυτικών εταιρειών από τη ρωσική αγορά. δημιουργούνται εταιρείες που είναι επικεντρωμένες άμεσα στην αλληλεπίδραση με τον βόρειο γείτονα της χώρας.

Η Τουρκία μετατρέπεται σε μοναδικό κόμβο. Ο ρόλος της ως οικονομικού μεσολαβητή στις σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης αυξάνεται σε τεράστιο βαθμό. Ο ρόλος του ενδιάμεσου «υπόσχεται» τεράστια κέρδη. Φυσικά, κάποιες από τις συναλλαγές θα είναι «σκοτεινές» και θα προκαλέσουν τη δυσαρέσκεια των συμμάχων. Ωστόσο, αυτό είναι απίθανο να μειώσει την όρεξη. Την ίδια ώρα, η Τουρκία έχει επιδείξει ευελιξία στις χρηματοπιστωτικές σχέσεις με τη Μόσχα. Οι βασικοί όροι για επιτυχημένες συναλλαγές στις νέες συνθήκες έχουν ήδη δημιουργηθεί, η Τουρκία αποδέχεται τις κάρτες Mir (τη ρωσική εκδοχή των καρτών Visa ή MasterCard) και, πιθανότατα, οι διμερείς χρηματοπιστωτικές συναλλαγές και το εμπόριο δεν θα είναι πρόβλημα.

Την ίδια ώρα, η Άγκυρα προσπαθεί να παίξει ρόλο μεσολαβητή στον τερματισμό της σύρραξης. Μέχρι στιγμής, οι προσπάθειες αυτές δεν ήταν επιτυχημένες. Αλλά δεν υπάρχει ούτε ένας «παίκτης» της Δύσης, παρά το ότι ορισμένοι είναι επισήμως ουδέτεροι (Ελβετία, Φινλανδία, Σουηδία), που να μπορεί να αναλάβει ή και να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο εγχείρημα σήμερα. Η Τουρκία, από την άλλη πλευρά, διαθέτει επαρκή πολιτική βαρύτητα, είναι μέρος της δυτικής κοινότητας ασφάλειας και την ίδια ώρα παίζει ανεξάρτητο ρόλο. Η ουκρανική κρίση έχει ενισχύσει το status της Άγκυρας.

Το Αζερμπαϊτζάν είναι ένας άλλος παίκτης που κερδίζει. Το Μπακού διατηρεί σχέσεις συνεργασίας με τη Μόσχα, αλλά δεν έχει υπερβολικές υποχρεώσεις. Η τρέχουσα κρίση έχει αυξήσει απότομα τη ζήτηση για αζέρικο πετρέλαιο. Η χώρα θα λάβει σημαντικά έσοδα. Την ίδια ώρα, το Αζερμπαϊτζάν παραμένει εταίρος των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της ΕΕ και άλλων παικτών της Δύσης. Η ουκρανική κρίση θα μπορούσε επίσης να στρέψει την προσοχή της Ρωσίας από το ζήτημα του Καραμπάχ. Το Αζερμπαϊτζάν είναι απίθανο να καταχραστεί μια τέτοια στροφή, όμως τόσο το Μπακού όσο και η Άγκυρα παρακολουθούν στενά την κατάσταση.

«Μπόνους» από την σύρραξη παίρνει και η Αρμενία, σύμφωνα με τον Timofeev. Δεκάδες χιλιάδες Ρώσοι μετακομίζουν στην Γερεβάν. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, και για δραστήριους επιχειρηματίες του κλάδου IT. Η Αρμενία έχει γίνει ένα βολικό hub για αυτούς, προσφέροντας ένα άνετο πολιτιστικό περιβάλλον, τη δυνατότητα για μακροχρόνια παραμονή χωρίς visa, σχετικά βολικές διαδικασίες για την απόκτηση άδειας παραμονής και διαθεσιμότητα χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Η Γερεβάν έχει γίνει η βέλτιστη λύση για μικρούς και μεσαίους επιχειρηματίες που εργάζονται για να εξάγουν τις υπηρεσίες τους. Η χώρα δέχεται εισροές ανθρώπινου κεφαλαίου και μαζί με αυτό και πιθανά οικονομικά οφέλη. Την ίδια ώρα, η Αρμενία παραμένει μια ευάλωτη χώρα. Η υπερβολική διεθνής αναταραχή και οι έντονες διακυμάνσεις στις τιμές των εμπορευμάτων δεν είναι προς το συμφέρον της. 

Μέρος των μεταναστευτικών ροών από τη Ρωσία έχει κατευθυνθεί και στη Γεωργία. Η Τιφλίδα έχει αποστασιοποιηθεί από τον πόλεμο κυρώσεων. καθώς δεν θέλει να υποστεί απώλειες στη ρωσική αγορά. Η χώρα παραμένει προσανατολισμένη προς τη Δύση, αλλά είναι ξεκάθαρο πως δεν θέλει να δυναμιτίσει τις σχέσεις με τη Μόσχα. Βασικό συμφέρον της Γεωργίας είναι να αποτρέψει το ενδεχόμενο να ανοίξουν και πάλι εδαφικές συγκρούσεις εν μέσω των εξελίξεων στην Ουκρανία. Η ισορροπία ζημιάς-κέρδους για τη Γεωργία δεν είναι ακόμα προφανής.

Το Καζακστάν επίσης παίζει ρόλο ως κόμβος για τις ρωσικές επιχειρήσεις. Και εδώ είναι δυνατόν να υπάρξει μια σημαντική εισροή ανθρώπινου κεφαλαίου από τη Ρωσία. Το Καζακστάν είναι μια μεγάλη αγορά. Έχουν και εδώ γίνει πολλά για να αναπτυχθούν οι χρηματοπιστωτικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένης της ίδρυσης του Astana International Financial Centre. Το Καζακστάν έχει μεγάλα σύνορα με τη Ρωσική Ομοσπονδία, κάτι που δημιουργεί ευκαιρίες για την επανεξαγωγή αγαθών στη Ρωσία. Οι αρχές της χώρας έχουν πει πως δεν θα παρακάμψουν τις κυρώσεις της Δύσης. Αλλά μπορεί κάλλιστα να καλύψουν τα κενά που αφήνουν οι δυτικές εταιρείες λόγω των εταιρικών μποϋκοτάζ. Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες ακόμα για την προμήθεια των προϊόντων τους στη Ρωσία μέσω του Καζακστάν χωρίς να παραβιάζονται τα καθεστώτα των κυρώσεων. Η αξιοποίηση των ευκαιριών αυτών θα ωφελήσει τη χώρα. Όπως και το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν ωφελείται από τις αυξανόμενες τιμές ενέργειας.

Η Αρμενία, η Γεωργία και το Καζακστάν μπορούν να θεωρηθούν ως οι κύριοι ωφελούμενοι της μετανάστευσης από τη Ρωσία. Την ίδια ώρα, το ερώτημα της σταθερότητας μιας τέτοιας εισροής παραμένει ανοικτό. Η ρωσική κυβέρνηση έχει στείλει δυο σημαντικά σήματα, υποστηρίζει ο αναλυτής. Το πρώτο είναι πως η χώρα δεν σχεδιάζει να μετατραπεί σε καταπιεστικό κράτος με επιστρατεύσεις και με μια κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία, στην οποία δεν θα υπάρχει θέση για την αγορά. Το δεύτερο είναι η δημιουργία συνθηκών για την απελευθέρωση της αγοράς.

Μετά το σοκ των πρώτων ημερών του πολέμου, αυτά τα σήματα θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν μια αντιστροφή της ροής ανθρώπινου κεφαλαίου, προς τη Ρωσία. Η πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες για τις διεθνείς συναλλαγές παραμένει πρόκληση. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου αυτό το πρόβλημα θα λυθεί. Έχοντας δημιουργήσει «εναλλακτικούς διαδρόμους» σε γειτονικές χώρες, μπορεί κάλλιστα να επιστρέψει η επιχειρηματική δραστηριότητα στη Ρωσία.

Το Τουρκμενιστάν είναι πιθανόν να έχει απτά οφέλη από τις αυξανόμενες τιμές αερίου. Η Κιργιζία και το Τατζικιστάν, αντιθέτως, μπορεί να χάσουν λόγω της μείωσης της εισροής εμβασμάτων από τη Ρωσία λόγω της συρρίκνωσης της αγοράς. Το Ουζμπεκιστάν είναι πιο σταθερό από αυτήν την άποψη λόγω της μεγαλύτερης κλίμακας της της οικονομίας της χώρας.  

Η Λευκορωσία θα νοιώσει την επίπτωση των κυρώσεων της Δύσης. Εν μέρει θα αντισταθμιστούν από την εμβάθυνση των εμπορικών δεσμών με τη Ρωσία, αλλά λόγω της συρρίκνωσης της ρωσικής αγοράς, η επίπτωση μιας τέτοιας συνεργασίας μπορεί να είναι μικρότερη από το αναμενόμενο. Επιπλέον, η δομή των σχέσεων μεταξύ της Λευκορωσίας και της ΕΕ διαφέρει από τις αντίστοιχες σχέσεις με τη Ρωσία.

Σύμφωνα με τον Timofeev, η Δημοκρατία της Μολδαβίας είναι ένας από τους χαμένους της κρίσης αυτής. Η χώρα έχει υποδεχθεί μεγάλο αριθμό προσφύγων από την Ουκρανία. Οι Βρυξέλλες θα δώσουν οικονομική βοήθεια στη Μολδαβία για το προσφυγικό. Αλλά το βάρος που θα επωμιστεί η οικονομία της χώρας μπορεί και πάλι να είναι σημαντικό. Επιπλέον, η Μολδαβία αντιμετωπίζει μια σημαντική αύξηση στις τιμές των καυσίμων, που θα επηρεάσουν αναπόφευκτα την οικονομική ανάπτυξη.

Τέλος, η ανάλυση καταπιάνεται με δυο άλλες χώρες, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα. Η Τεχεράνη έχει ένα μοναδικό παράθυρο ευκαιρίας. Ο κίνδυνος ελλείψεων πετρελαίου στην παγκόσμια αγορά μπορεί να αναγκάσει τις ΗΠΑ να κάνουν κάποιες υποχωρήσεις στο καθεστώς των κυρώσεων. Το Ιράν μπορεί να τηρήσει μια αρχικά σκληρή στάση και στη συνέχεια να μειώσει τις απαιτήσεις του για να επιτευχθεί συμβιβασμός που θα είναι αποδεκτός στην Ουάσινγκτον.

Το μεγάλο ερώτημα είναι για πόσο καιρό θα χαλαρώσουν οι ΗΠΑ την πίεσή τους στο Ιράν, εάν τη χαλαρώσουν. Ωστόσο, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός πως υπάρχει μια τέτοια πιθανότητα.

Ως προς τη Βόρεια Κορέα, ωφελείται τουλάχιστον από το γεγονός πως τις απώλειες τις υφίστανται οι βασικοί της αντίπαλοι –οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, κλπ. Οι απώλειές τους δεν είναι θανάσιμες και δεν μετατρέπονται αυτόματα σε κέρδη για την Πιονγκγιάνγκ. Αλλά η Δύση φαίνεται τώρα να είναι ένας πολύ πιο επικίνδυνος αντίπαλος και έχει γίνει ο βασικός «παγκόσμιος αντίπαλος» της, επισκιάζοντας τη Β. Κορέα.

Είναι πιθανό πως στις σχέσεις με τη Ρωσία, η Βόρεια Κορέα θα προσπαθήσει να πετύχει τακτικά πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα, η δυτική πίεση μπορεί να ενθαρρύνει τη Μόσχα να κάνει τα «στραβά μάτια» στις πετρελαϊκές προμήθειες προς την γείτονα, στην απασχόληση Κορεατών εργαζομένων, στην εισροή κερδών από ξένο συνάλλαγμα, στην πρόσβαση σε προϊόντα μεταποίησης, κλπ.  Η Ρωσία είναι απίθανο να εμπλακεί πλήρως σε μια τέτοια συνεργασία. Ωστόσο, είναι συν-συγγραφέας των περιοριστικών μέτρων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ως αντίδραση στο πυρηνικό πρόγραμμα της Πιονγκγιάνγκ. Αλλά είναι πολύ πιθανό να υπάρξει κάποια ανοχή από τη ρωσική πολιτική. Ανοχή πιθανόν να υπάρξει και από την κινεζική πολιτική.

Για τους περισσότερους γείτονες της Ρωσίας ο πόλεμος μεταξύ της Μόσχας και του Κιέβου ανοίγει σπουδαίες ευκαιρίες. Ο χρόνος θα δείξει πώς ακριβώς θα τις αξιοποιήσουν. Ωστόσο, όλοι οι γείτονες θα πρέπει να έχουν κατά νου το σενάριο μιας κλιμάκωσης σε επίπεδο στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ.

Μια τέτοια σύγκρουση θα εξουδετέρωνε πολλά από τα οφέλη που αναφέρθηκαν παραπάνω, καταλήγει ο Timofeev.