Τα βαρίδια που φορτώνουν οι λαϊκιστές στην οικονομία

Είμαι ο Joel Suss, data journalist των FT και αντικαταστάτης του Martin [Sandbu] και του Tej [Parikh] αυτήν την εβδομάδα.

Συνήθως καλύπτω κεντρικές τράπεζες και αυτό είναι ένα newsletter για τα οικονομικά του πλανήτη– αμφότερα θέματα που αυτή τη στιγμή επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις λαϊκιστικές πολιτικές.

Αρκεί να κοιτάξουμε την αδιάκοπη, κλιμακούμενη εκστρατεία του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να κυριαρχήσει στη Federal Reserve, με ξεκάθαρο στόχο η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ να θέσει σε προτεραιότητα τη διαχείριση του κρατικού χρέους.

Γι’ αυτό θέλω να εξετάσω τη λαϊκιστική στιγμή στην οποία βρισκόμαστε. Θα εξετάσω τι μας λέει η ιστορία για την οικονομική ανάπτυξη σε τέτοιο περιβάλλον και πού θα πρέπει να επικεντρωθούν οι χώρες που δεν έχουν ακόμα υποκύψει σε αυτόν ώστε να ανακόψουν το αυξανόμενο κύμα.

Επειδή υπάρχει αυξανόμενο κύμα. Σύμφωνα με μια ολοκληρωμένη καταγραφή των λαϊκιστών κρατικών ηγετών που χρονολογείται από το 1900, περίπου το ένα τέταρτο των χωρών (από ένα σταθερό δείγμα 60 χωρών) πλέον διοικούνται είτε από δεξιούς, είτε από αριστερούς λαϊκιστές.

Οι συγγραφείς χρησιμοποιούν έναν πρότυπο και ευρύ ορισμό του λαϊκισμού –ένα στιλ πολιτικής που επικεντρώνεται στον «λαό» έναντι του «κατεστημένου» ή της «ελίτ». Φυσικά, οι ορισμοί ποικίλουν ανάλογα με την έρευνα, και ως εκ τούτου και το τελικό αποτέλεσμα. Αλλά η ανοδική τάση είναι συνεπής και ξεκάθαρη σε όλες τις ανταγωνιστικές μεθοδολογίες.

Βεβαίως, τα λαϊκιστικά κόμματα «καταδιώκουν» τις κυβερνήσεις σε πολλές άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Γαλλία. Οι ηγέτες του «κατεστημένου» έχουν φρικάρει τελείως, με αποτέλεσμα να προσαρμόζουν τις πολιτικές και τη ρητορική τους –σκεφτείτε τις σκληρές κουβέντες του Εργατικού πρωθυπουργού σερ Κιρ Στάρμερ για τη μετανάστευση, που μεταξύ άλλων δήλωσε πως το Ηνωμένο Βασίλειο κινδυνεύει να γίνει ένα «νησί για ξένους». Ακόμα και όταν οι λαϊκιστές δεν βρίσκονται στην κυβέρνηση, ασκούν σημαντική εξουσία.

Και οι οικονομικές συνέπειες; Η στήλη Free Lunch on Sunday υπερηφανεύεται για τις αντιφατικές της απόψεις, δυστυχώς όμως σε αυτό το θέμα τα στοιχεία είναι αυτά που θα περιμένατε: ο λαϊκισμός οδηγεί σε πραγματικά κακά οικονομικά.

Η προαναφερθείσα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο American Economic Review το 2023 από τρεις οικονομολόγους του Ινστιτούτου του Κιέλου, αναλύει το πώς επηρεάζονται οι οικονομίες από τους λαϊκιστές που βρίσκονται στην εξουσία. Διαπιστώνει ότι μετά από 15 χρόνια λαϊκιστικής ηγεσίας, το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ μειώνεται κατά περισσότερο από 10% σε σύγκριση με ένα λογικό, μη λαϊκιστικό αντίθετο σενάριο.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν έχει σημασία αν πρόκειται για αριστερά ή δεξιά, στην Ευρώπη ή τη Νότια Αμερική — οι οικονομίες των οποίων ηγούνται λαϊκιστές υποφέρουν σε όλους τους τομείς.

Γιατί προκαλεί τόση ζημιά ο λαϊκισμός; Λόγω του εμπορικού προστατευτισμού, του μη βιώσιμου δημοσιονομικού χρέους και της διάβρωσης της δικαστικής εξουσίας, μεταξύ άλλων. Όλα αυτά ισχύουν για τις ΗΠΑ υπό τον Τραμπ το 2025.

Τα οικονομικά κόστη δεν τείνουν να προκαλέσουν την απομάκρυνση του λαϊκισμού από τους ψηφοφόρους. Αντίθετα, οι λαϊκιστές ηγέτες είναι σημαντικά πιθανότερο να εκλεγούν για δύο ή περισσότερες θητείες και συνήθως παραμένουν στην εξουσία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τους μη λαϊκιστές ομολόγους τους (οκτώ χρόνια έναντι τεσσάρων, κατά μέσο όρο).

Ο λαϊκισμός τείνει επίσης να είναι επαναλαμβανόμενος, σημειώνουν οι συγγραφείς: όταν μια χώρα έχει βιώσει μια περίοδο λαϊκισμού, είναι πιο πιθανό να βιώσει και άλλη.

Επομένως, η πιθανότητα περαιτέρω εδραίωσης του λαϊκισμού στις ΗΠΑ φαίνεται υψηλή, αν λάβουμε υπόψη μόνο αυτά τα μοτίβα. Δεδομένης της πρώιμης τάσης του Τραμπ να ξεπερνά τα όρια της εκτελεστικής εξουσίας — για παράδειγμα, στέλνοντας στρατιώτες στο Λος Άντζελες και την Ουάσιγκτον — και των συχνών του σκέψεων για υποψηφιότητα στις εκλογές του 2028, οι πιθανότητες μπορεί να είναι ακόμη υψηλότερες.

Για τους ηγέτες του κυρίαρχου ρεύματος, το ερώτημα του πώς να αναχαιτίσουν το αυξανόμενο κύμα είναι υπαρξιακό. Και μπορεί να μην υπάρχει πολύς χρόνος. Το Reform UK του Νάιτζελ Φάρατζ, για παράδειγμα, προηγείται στις δημοσκοπήσεις από τον Απρίλιο.

Υπάρχουν μυριάδες εξηγήσεις για την άνοδο του λαϊκισμού που μεταφράζονται σε πολιτικές συνταγές.

Πρώτον: Μην εφαρμόζετε μέτρα λιτότητας. Μια σημαντική μελέτη του 2019 έδειξε ότι οι προκληθείσες λόγω λιτότητας μεταρρυθμίσεις που επιβλήθηκαν από την κυβέρνηση συνασπισμού του Ηνωμένου Βασιλείου είχαν ως αποτέλεσμα το Brexit (ή, τουλάχιστον, η έκθεση ενός ατόμου στις μεταρρυθμίσεις του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας της δεκαετίας του 2010 συσχετίζεται στενά με τις τάσεις ψήφου υπέρ της αποχώρησης).

Δεύτερον: Αποφύγετε τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις. Η σχετική μεταβολή της ανεργίας σε μια περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου πριν και μετά το 2008 ήταν ένας ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για την υποστήριξή της στο Brexit.

Μια εξήγηση του σύγχρονου λαϊκισμού αφηγείται την ιστορία της τοπικής οικονομικής παρακμής και των «παραμελημένων» περιοχών. Πράγματι, η δική μου ανάλυση διαπιστώνει ότι στις ΗΠΑ ένας ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για την αλλαγή στάσης υπέρ του Τραμπ μεταξύ 2020 και 2024 ήταν η σχετική αδυναμία της αύξησης του πραγματικού εισοδήματος από το 2020.

Οι πόλεις με βραδύτερη ανάπτυξη παρουσίασαν μεγαλύτερη στροφή προς τον Τραμπ. (από την άλλη πλευρά, δεν βρίσκω καμία συσχέτιση μεταξύ της στροφής προς τον Τραμπ και του πληθωρισμού — ο οποίος προωθήθηκε ευρέως ως βασικός παράγοντας στις αναλύσεις μετά τις εκλογές).

Ο οικονομικός γεωγράφος Andrés Rodríguez-Pose έχει υποστηρίξει ότι οι «ευαίσθητες στον τόπο» πολιτικές μπορούν να αντιστρέψουν αυτό που ονομάζει «ψυχολογία της παρακμής». Εν ολίγοις, πρόκειται για μέτρα προσαρμοσμένα σε υποεθνικές περιοχές, όπως στοχευμένες επενδύσεις σε τοπικές κοινότητες.

Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι οι εκταμιεύσεις του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης μείωσαν σημαντικά το ποσοστό των ψήφων των δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων. Μια άλλη μελέτη για τους ιταλικούς δήμους δείχνει ένα παρόμοιο αποτέλεσμα: η αύξηση των κονδυλίων οδήγησε σε μεγάλη πτώση του λαϊκισμού.

Ωστόσο, οι πολιτικές που βασίζονται στην τοποθεσία αντιμετωπίζουν επίσης εγγενείς δυσκολίες. «Κάθε τοπικό πλαίσιο απαιτεί μια διαφορετική λύση», λέει ο οικονομολόγος Thiemo Fetzer. Οι κεντρικές κυβερνήσεις τείνουν να είναι κακές στην αξιολόγηση των ιδιαίτερων αναγκών των περιφερειών.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής που επιθυμούν να σταματήσουν τον λαϊκισμό πρέπει επίσης να μάθουν από τα λάθη του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Τα χαρακτηριστικά νομοσχέδια δαπανών του οδήγησαν σε σημαντική αύξηση των κονδυλίων που διατέθηκαν σε αποξενωμένες περιοχές των Ρεπουμπλικάνων, αλλά τα έργα αυτά ίσως δεν επικοινωνήθηκαν καλά, ούτε ήταν αρκετά ορατά.

Αυτό θα ήταν το τελευταίο μέτωπο ενός αντιλαϊκιστικού στρατηγικού σχεδίου: η επικοινωνία. Είναι υποτιμημένη και αξιοποιείται λιγότερο ως εργαλείο μεταξύ των mainstream πολιτικών, παρόλο που είναι κεντρικής σημασίας για τους λαϊκιστές.

Ένα ισχυρό μήνυμα από έναν χαρισματικό και πειστικό μετριοπαθή θα μπορούσε να διαταράξει το τραγούδι της σειρήνας του λαϊκισμού.

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation