Προβόπουλος: Οι θυσίες πλέον αποδίδουν καρπούς

Διάλεξη στο Φόρουμ Νομισματικών και Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων (OMFIF) στο Λονδίνο έδωσε σήμερα ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γεώργιος Προβόπουλος, στο πλαίσιο του προγράμματος ομιλιών Golden Series. Τη διάλεξη παρακολούθησαν 140 ανώτερα στελέχη διεθνών επενδυτικών οίκων, χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και κυβερνητικών φορέων.

Ο κύριος Προβόπουλος στάθηκε στην πορεία αναδιάρθρωσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Όπως είπε αυτή ήταν τεράστια. "Καθώς εντάθηκε η κρίση, η Τράπεζα της Ελλάδος έλαβε μέτρα προκειμένου να διαφυλάξει τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος. Οι προσπάθειές μας επικεντρώθηκαν σε δύο μέτωπα:

• στο να διαφυλαχθεί η ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος και

• να αποκατασταθεί η κεφαλαιακή επάρκεια".

"Τώρα", είπε ο διοικητής της ΤτΕ, "εφαρμόζουμε τη δεύτερη φάση της στρατηγικής μας. Η φάση αυτή περιλαμβάνει ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο λειτουργίας των τραπεζών, που θα τους επιτρέπει να αποπληρώσουν τις κρατικές ενισχύσεις και να χρηματοδοτήσουν την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Αφού απέκτησαν τα υγιή χαρτοφυλάκια όσων ιδρυμάτων εξυγιάνθηκαν ή συγχωνεύθηκαν, οι τράπεζες αξιοποιούν τώρα συνέργειες και οικονομίες κλίμακας, εξαλείφοντας έτσι περαιτέρω το πλεονάζον δυναμικό και αυξάνοντας την αποτελεσματικότητά τους.

Επιπλέον, στρέφουν και πάλι την προσοχή τους στις κύριες δραστηριότητές τους, εκποιώντας στοιχεία ενεργητικού που δεν συνδέονται με την κύρια δραστηριότητά τους [απεμπλέκονται από μη αμιγώς τραπεζικές εργασίες] και εξορθολογίζοντας τα δίκτυα και τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό".

Επιπλέον μαξιλάρι 5 δισ. ευρώ από τις συνέργειες

Ο κ. Προβόπουλος τόνισε ότι πέρυσι, ξαναδεσμεύσαμε την BlackRock να επικαιροποιήσει τις προβλέψεις για τις πιστωτικές απώλειες των χαρτοφυλακίων δανείων των τραπεζών μέχρι το 2016 και να μελετήσει την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών των τραπεζών στη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η αποδοτική χρήση των κεφαλαίων του ΤΧΣ κατά τη διάρκεια της ανακεφαλαιοποίησης έχει αφήσει ένα «μαξιλάρι» περίπου 8-9 δισ. ευρώ, στην περίπτωση που προκύψει ανάγκη για επιπλέον κεφάλαια. Επιπλέον, η πώληση των μη βασικών περιουσιακών στοιχείων και η εκμετάλλευση των συνεργιών που προέκυψαν από τις συγχωνεύσεις, θα μπορούσαν να προσθέσουν άλλα 5 δισ. ευρώ στο «μαξιλάρι».

Έρχεται Κώδικας δεοντολογίας

"Ήδη καταρτίζεται και θα τεθεί σε εφαρμογή το 2015 ένας κώδικας δεοντολογίας για τις συναλλαγές των τραπεζών με δανειολήπτες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Στόχος του κώδικα αυτού είναι, πρώτον, να εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή αποπληρωμή των μη εξυπηρετούμενων δανείων και, δεύτερον, να μειώσει την πίεση που ασκείται στους δανειολήπτες εκείνους που επί του παρόντος έχουν μειωμένη ικανότητα αποπληρωμής των χρεών τους. Η βελτίωση της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα μειώσει τις κεφαλαιακές απαιτήσεις, αποδεσμεύοντας πόρους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου ανάπτυξης για την ελληνική οικονομίας".

Γιατί η ύφεση ξεπέρασε τις προβλέψεις

Ο κ. Προβόπουλος έκανε μια αναδρομή για το πώς έφτασε η Ελλάδα στην κρίση. Όπως είπε «οταν ανέλαβα την διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδας το 2008, άρχισαν να προειδοποιώ δημοσίως την κυβέρνηση -όχι με πολύ διακριτικούς όρους- ότι πρέπει να λάβει επειγόντως μέτρα για να αντιμετωπίσει τις δημοσιονομικές και εξωτερικές ανισορροπίες. Οι προειδοποιήσεις μου παραβλέφθηκαν».

Σχολιάζοντας τις μεγάλες αποκλίσεις που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος σε σχέση με τους στόχους που είχαν τεθεί, ειδικά σε ότι αφορά το μέγεθος της ύφεσης, σημείωσε ότι υπάρχουν μια σειρά από λόγοι.

Ο πρώτος λόγος αφορά το μέγεθος της απαιτούμενης δημοσιονομικής προσαρμογής. Το μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής ήταν βέβαιο ότι θα ήταν σημαντικό, διότι το μέγεθος των αρχικών ανισορροπιών ήταν πολύ μεγάλο. Αυτό που αύξησε τις επιπτώσεις της δημοσιονομικής προσαρμογής ήταν το μίγμα των πολιτικών που υιοθετήθηκε. Η εμπειρία δείχνει ότι τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής που βασίζονται σε περικοπές δαπανών οδηγούν σε μικρότερη συρρίκνωση της οικονομίας σε σχέση με τα προγράμματα που βασίζονται σε αυξήσεις φόρων.

«Για τον λόγο αυτό, ζητούσα δημοσιονομική προσαρμογή που θα αποτελείται από δυο τρίτα περικοπές δαπανών και ένα τρίτο αύξηση εσόδων –που θα προέρχεται κυρίως από την διεύρυνση της φορολογικής βάσης- από την σύλληψη του προγράμματος. Κατά τα αρχικά στάδια του προγράμματος, ωστόσο, τα μέτρα προσαρμογής αποτελούνταν από ένα μείγμα 60% αυξήσεων των εσόδων –κυρίως φορολογικών- και 40% μείωσης των δαπανών. Οι αυξήσεις στους φόρους μείωσαν τα έσοδα μετά φόρων, περιορίζοντας την ιδιωτική κατανάλωση, και μείωσαν τις μετά φόρων αποδόσεις των επενδύσεων, μειώνοντας τα κίνητρα για επενδύσεις. Ως εκ τούτου είχαν αρνητική επίπτωση στην καταναλωτική και επενδυτική ψυχολογία, συμβάλλοντας σε έναν κύκλο απαισιοδοξίας που «έπνιξε» την οικονομία».

Ο δεύτερος λόγος για την βαθύτερη του αναμενόμενου οικονομική ύφεση ήταν ότι η ελληνική οικονομία είναι σχετικά κλειστή. Στις κλειστές οικονομίες, η όποια μείωση στη ζήτηση πλήττει τα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα περισσότερο από τα εισαγόμενα. Η μείωση της ζήτησης για την εγχώρια παραγωγή, στη συνέχεια, επηρεάζει την παραγωγή περισσότερο απ’ όσο εάν η οικονομία ήταν ανοικτή.

Ο τρίτος λόγος που η οικονομική ύφεση έφτασε σε άνευ προηγουμένου επίπεδα, αφορά την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ιδιωτικοποιήσεων και μέτρων για τη βελτίωση της είσπραξης φόρων. Για να είναι αποτελεσματικό ένα πρόγραμμα προσαρμογής, πρέπει να υπάρχουν όλα τα διασυνδεδεμένα στοιχεία, κάτι που δεν συνέβαινε στην αρχή του προγράμματος.

Τα επιτεύγματα

Σύμφωνα με τον κ. Προβόπουλο, η περίπτωση της Ελλάδας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της προόδου που έχει επιτευχθεί. Από την κορύφωση της κρίσης στα μέσα του 2012:

• Οι διαφορές αποδόσεων έναντι του δεκαετούς γερμανικού ομολόγου έχουν μειωθεί περίπου κατά 1.800 μονάδες βάσης, στις 700 μονάδες περίπου.

• Οι δείκτες του Χρηματιστηρίου Αθηνών έχουν αυξηθεί κατά 85% περίπου.

• Οι τραπεζικές καταθέσεις έχουν αυξηθεί κατά 9%.

• Η εξάρτηση των τραπεζών από τη χρηματοδότηση από το ευρωσύστημα έχει μειωθεί 50% περίπου.

• Οι δείκτες οικονομικού κλίματος έφθασαν πρόσφατα στο υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας πενταετίας.

• Τα δίδυμα ελλείμματα έχουν μετατραπεί σε δίδυμα πλεονάσματα.

• Τα πρόσφατα στοιχεία του Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) στον τομέα της μεταποίησης για τον Ιανουάριο του 2014 δείχνουν επέκταση για πρώτη φορά μετά από 53 μήνες.

Γενικά, υποστήριξε ο διοικητής της ΤτΕ, αναμένεται πλέον ότι το 2014 θα είναι το έτος όπου η ελληνική οικονομία θα επανέλθει σε τροχιά ανάπτυξης - αν και με δειλά βήματα στην αρχή. Αυτές οι προσδοκίες για την ανάπτυξη βασίζονται στους ακόλουθους παράγοντες:

• Η σημαντική πρόοδος που επιτεύχθηκε όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα, συμπεριλαμβανομένων των επιδράσεων των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων των αγορών εργασίας και προϊόντων, θα οδηγήσει σε βελτίωση των εξαγωγικών επιδόσεων.

• Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης θα στηρίξει την αύξηση της κατανάλωσης και των επενδύσεων.

Το χρέος και το νέο μοντέλο ανάπτυξης

Σύμφωνα με τον Γ. Προβόπουλο, η συμφωνία με την ΕΕ για μέτρα ανακούφισης του χρέους, ωστόσο, δεν είναι το μοναδικό που μπορεί να γίνει για να βελτιωθεί η δυναμική του χρέους. 

Όπως είπε ο βασικός λόγος για την αύξηση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια ήταν η έντονη πτώση του ΑΕΠ. Τι μπορεί να γίνει για να ενισχυθεί η ανάπτυξη, έτσι ώστε ο αποπληθωριστής του χρέους προς το ΑΕΠ να λειτουργήσει με σταθεροποιητικό τρόπο;

Πρώτον, πρέπει να υπάρξει επιτάχυνση του ρυθμού μεταρρύθμισης των αγορών προϊόντων και υπηρεσιών και της αναδιάρθρωσης του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Αυτό θα οδηγούσε σε μείωση του κόστους παραγωγής και θα βελτίωνε την ανταγωνιστικότητα.

Δεύτερον, το μέγεθος του κρατικού τομέα πρέπει να μειωθεί για να διευκολύνει μια αλλαγή στην παραγωγή, από τα μη-εμπορεύσιμα στα εμπορεύσιμα προϊόντα, προκειμένου να ανθίσει ο ανταγωνισμός στον κλάδο των εξαγωγών.

Τρίτον, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην μείωση της κρατικής κατανάλωσης αντί των επενδύσεων του δημοσίου τομέα, αφού αυτές οι επενδύσεις μπορούν να αποτελέσουν κλειδί για την μελλοντική οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

Τέταρτον, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ιδιωτικοποίηση και την βελτίωση της ευκολίας του επιχειρείν, έτσι ώστε να προσελκυστούν περισσότερες άμεσες ξένες επενδύσεις. Η δημιουργία ενός περιβάλλοντος πιο φιλικού προς την ανάπτυξη και η επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων θα διευκόλυναν ξεκάθαρα τις ξένες άμεσες επενδύσεις.

Η διευθέτηση των προαναφερθέντων θα βελτίωνε το επιχειρηματικό κλίμα και θα μείωνε την αβεβαιότητα, δημιουργώντας ένα «νέο μοντέλο ανάπτυξης». Αυτό, με τη σειρά του, θα μείωνε το πολύ υψηλό κόστος δανεισμού που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, ενώ θα ενθάρρυνε τις τράπεζες να αρχίσουν να δανείζουν στην πραγματική οικονομία