Γιατί θεριεύει ο πληθωρισμός της απληστίας και στην Ελλάδα

Στις 30 Ιουνίου, το υπουργείο Ανάπτυξης ανακοίνωσε την εξάμηνη παράταση, μέχρι το τέλος του έτους, της πρωτοβουλίας «Καλάθι του νοικοκυριού» και του πλαφόν στο περιθώριο κέρδους για τις επιχειρήσεις που εμπορεύονται βασικά καταναλωτικά προϊόντα και καύσιμα.

Τα δύο αυτά εργαλεία -για την παράτασή τους θα απαιτηθεί νομοθετική παρέμβαση, διότι η ισχύς τους έχει εκπνεύσει- αποτελούν μαζί με το Market Pass την ελληνική απάντηση στην αντιμετώπιση της ακρίβειας. Όμως, όπως φαίνεται εκ του αποτελέσματος, δεν είναι αρκετά ή ίσως δεν είναι τα κατάλληλα. Ο πληθωρισμός στα είδη διατροφής επιμένει.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Ιούνιο. Τον περασμένο μήνα, που ο πληθωρισμός υποχώρησε στο 1,8% από 2,8% τον Μάιο, στα είδη διατροφής (ψωμί, δημητριακά, κρέατα, γαλακτοκομικά, αυγά, έλαια, φρούτα κ.λπ.) κατέγραψε νέα άνοδο 12,2% σε σχέση με τον Ιούνιο του 2022 και +2,1 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τον Μάιο.

Οι μεγαλύτερες αυξήσεις εντοπίζονται σε: ψωμί-δημητριακά +9,5%, κρέατα +11,4%, γαλακτοκομικά και αυγά +15,3%, έλαια-λίπη +14,2%, φρούτα +10,3%, λαχανικά +14,7%, λοιπά τρόφιμα +15,6%, καφέ-κακάο-τσάι +10,5% και αναψυκτικά, μεταλλικό νερό και χυμούς φρούτων +13,2%.

Πρόκειται για την ενδέκατη υψηλότερη μέτρηση τους τελευταίους 17 μήνες, δηλαδή από τότε που εισέβαλε η Ρωσία στην Ουκρανία. Είναι όμως ο πόλεμος στην Ουκρανία, σε συνέχεια της πανδημικής κρίσης και της διατάραξης της εφοδιαστικής αλυσίδας, η πηγή του κακού; Διεθνείς οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι ο σημερινός πληθωρισμός γεννήθηκε από μια αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Η πανδημική ύφεση μείωσε την παραγωγική ικανότητα της παγκόσμιας οικονομίας, διαταράσσοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού, τα πακέτα ανακούφισης αύξησαν την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία επέτεινε το πρόβλημα προκαλώντας νέους τριγμούς στην παγκόσμια οικονομία και ανατιμήσεις σε βασικές πρώτες ύλες.

Αυτή είναι η μία άποψη. Διότι υπάρχουν και αρκετοί, μεταξύ αυτών και η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ, που υποστηρίζουν ότι σε αρκετούς τομείς οι εταιρείες όχι μόνο μετακύλισαν το σύνολο του αυξημένου κόστους των πρώτων υλών στις τιμές των προϊόντων τους, αλλά επιπλέον αρκετές απ' αυτές βρήκαν την ευκαιρία να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους τους (σ.σ. το λεγόμενο greedflation). Η κα Λαγκάρντ διαμηνύει πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν θα διστάσει να δράσει, εάν οι αξιωματούχοι δουν ταυτόχρονη άνοδο τόσο στα περιθώρια εταιρικών κερδών όσο και στους μισθούς.

Για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Ο πληθωρισμός της ευρωζώνης από τις αρχές του 2022 οφείλεται κατά 45% στα υψηλότερα επιχειρηματικά κέρδη, κατά 40% στις τιμές εισαγωγών και κατά μόλις 25% στην αύξηση των μισθών, ενώ η φορολογία είχε αρνητική επίδραση.

Στην Ελλάδα, το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή σημειώνει στην πρόσφατη έκθεσή του ότι το φαινόμενο αυτό έχει χαρακτηριστεί ως greedflation (πληθωρισμός της απληστίας) και θέτει νέα διλήμματα στην αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Κάτι που μπορεί να διαπιστώσει κανείς και από τους μέχρι σήμερα δημοσιευμένους ισολογισμούς ελληνικών εταιρειών, από τους οποίους προκύπτει όχι μόνο αύξηση των κερδών, αλλά και των περιθωρίων κέρδους σε αρκετές εξ αυτών. 

Από την πλευρά του, ο ΟΟΣΑ εντοπίζει έμμεσες ενδείξεις ότι τα κέρδη ανά μονάδα έχουν αυξηθεί ταχύτερα από τον πληθωρισμό μεταξύ 2019 και 2022. Αν και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης στην τελευταία έκθεσή του αναφέρει πως μια αύξηση στα κέρδη ανά μονάδα δεν συνεπάγεται απαραίτητα υψηλότερα περιθώρια κέρδους (κέρδη ως ποσοστό επί των πωλήσεων), σημειώνει ότι η παρατηρούμενη συνολική αύξηση των κερδών ανά μονάδα αντανακλά μια γενικευμένη έλλειψη ανταγωνιστικών πιέσεων σε ολόκληρη την οικονομία ή συγκεκριμένους παράγοντες που έχουν συμβάλει στην ισχυρή αύξηση των κερδών.

Τα στοιχεία για την Ελλάδα δείχνουν ότι είναι η έβδομη χώρα σε ό,τι αφορά την αύξηση του μεριδίου των κερδών μεταξύ 2019 και 2022 στο 39,2% από 34,4%. Προηγείται η Ιρλανδία με 65,6% από 60,4% και οι: Νορβηγία με 55% από 38,7%, Ουγγαρία με 42,6% από 39,19%, Αυστραλία με 41,2% από 37,7%, Τσεχία με 40,6% από 38,9% και Πολωνία με 39,7% από 37,23%. 

Κι αν αυτά τα στοιχεία αποτελούν αποτύπωση του παρελθόντος, τα μηνύματα για το μέλλον δεν είναι ευοίωνα. Πριν από λίγες μέρες, ο επιχειρηματίας κ. Σπύρος Θεοδωρόπουλος εκτίμησε ότι ο πληθωρισμός στα τρόφιμα θα διατηρηθεί. Απέδωσε την εκτίμησή του στο γεγονός ότι «η διαταραχή της αλυσίδας των τροφίμων από την πανδημία και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έβγαλε στην επιφάνεια διάφορους παράγοντες, οι οποίοι είναι σταθεροί και μακροχρόνιοι και δεν πρόκειται να λυθούν σύντομα». Τέτοιοι παράγοντες είναι η κλιματική αλλαγή, που επηρεάζει τις σοδειές ανά τον κόσμο, η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας και της Ινδίας, οι καταναλωτές των οποίων στρέφονται στο κρέας, αλλά και η έλλειψη εργατών γης.

Αναφερόμενος στα κέρδη των επιχειρήσεων και αν μπορούν να τα μειώσουν, ο κ. Θεοδωρόπουλος ήταν ειλικρινής. «Καμία επιχείρηση δεν μπορεί να το κάνει. Ειδικά οι εισηγμένες επιχειρήσεις και οι πολυεθνικές δεν μπορούν να μειώσουν τα κέρδη τους. Έχουν την ανάσα των χρηματαγορών στην πλάτη τους», είπε.

Μια τέτοια περίπτωση εισηγμένης στο Χρηματιστήριο είναι η Coca-Cola HBC AG. Η πολυεθνική με ελληνικές ρίζες εταιρεία προχώρησε την Παρασκευή σε αναβάθμιση των εκτιμήσεών της για τα κέρδη της φετινής χρονιάς, μετά από ένα ισχυρότερο από το αναμενόμενο πρώτο εξάμηνο. Με βάση τις αναθεωρημένες προς τα πάνω εκτιμήσεις της για το σύνολο της χρονιάς, η εταιρεία που τον Φεβρουάριο μίλησε για νέες ανατιμήσεις μέσα στη χρονιά -στην Ελλάδα προχώρησε σ' αυτές μέσα στην άνοιξη-, αναμένει να καταγράψει ισχυρή οργανική αύξηση EBIT για το 2023 κατά 9-12% (προηγουμένως στο ανώτατο άκρο του εύρους -3 έως +3%), οδηγούμενη από τη λειτουργική μόχλευση και τη βελτίωση στη σχέση τιμή/μείγμα. 

Στη Γαλλία, σε μια προσπάθεια να μειωθούν οι τιμές, η κυβέρνηση κάλεσε τους εκπροσώπους 75 επιχειρήσεων καταναλωτικών προϊόντων, που από κοινού παράγουν το 80% του τι τρώνε οι Γάλλοι, να μειώσουν τις τιμές και να περιορίσουν τα κέρδη τους. Κάτι που στο καπιταλιστικό σύστημα, όπως είπε πρόσφατα ο κ. Θεοδωρόπουλος, «είναι σχεδόν αδύνατον. Όσο και να πιέσουν οι πολιτικοί, υπάρχουν οι κανόνες της αγοράς. Να είμαστε ειλικρινείς, να μην το παίζουμε ότι μπορούμε να βάλουμε πλάτη, στις μεγάλες εταιρείες αυτό είναι αδύνατο. Μπορούμε να βάλουμε πλάτη λίγες μικρές επιχειρήσεις που μπορεί να αποφασίσει ο ιδιοκτήτης να μειώσει τα κέρδη», σημείωσε.

Στην Ελλάδα, απέναντι στην επίμονη ακρίβεια, θα συνεχιστεί και για τους επόμενους μήνες το Market Pass, που καλύπτει το 10% των βασικών εξόδων των περισσότερων νοικοκυριών, όπως είπε από το βήμα της Βουλής ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.

Παράλληλα, ο υπουργός Ανάπτυξης Κώστας Σκρέκας στην ομιλία του επί των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης ανέφερε ότι θα εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι στο σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας. «Όχι μόνο στα τελικά καταστήματα λιανικής πώλησης. Όχι μόνο στο σουπερμάρκετ. Αλλά και στον προμηθευτή τους και στον παραγωγό. Με τέτοιο τρόπο, που τελικά ο πληθωρισμός σιγά σιγά θα αποκλιμακωθεί. Θα αποτρέψουμε την αισχροκέρδεια που μπορεί να υπάρχει, δεν θα το επιτρέψουμε από εδώ και πέρα», είπε.