Γεωπολιτικά παίγνια και φυσικό αέριο

Η Gazprom ξεκίνησε χθες να εφαρμόζει το διάταγμα της 31ης Μαρτίου, σύμφωνα με το οποίο οι πληρωμές φυσικού αερίου θα πρέπει να γίνονται σε ρούβλια. Η Πολωνία και η Βουλγαρία είναι οι δύο πρώτες χώρες της ΕΕ που οι Ρώσοι σταματάνε να προμηθεύουν με φυσικό αέριο, επικαλούμενοι τη μη πληρωμή σε ρούβλια.  

Το αποτέλεσμα ήταν η άνοδος της τιμής του φυσικού αερίου και η αυξημένη μεταβλητότητα στην αγορά. H τιμή του αερίου (TTF) αυξήθηκε κατά 17%, μετά τα νέα, αλλά περιορίσθηκε στο 7% αργά χθες το βράδυ, με την τιμή να διαμορφώνεται  λίγο κάτω από τα 100 ευρώ η μεγαβατώρα.  

Τα σενάρια είτε της πλήρους διακοπής προμήθειας φυσικού αερίου προς την ΕΕ από τη Ρωσία είτε της μερικής, δηλαδή να λειτουργούν μόνο οι αγωγοί NordStream 1 και Turkstream, συγκεντρώνουν πλέον σημαντικές πιθανότητες. Υπενθυμίζεται ότι οι εισαγωγείς φυσικού αερίου από τις χώρες της ΕΕ θα πρέπει να ανοίξουν ένα λογαριασμό σε ξένο συνάλλαγμα (ευρώ) και ένα σε ρούβλια, σύμφωνα με το διάταγμα.

Οι πληρωμές θα γίνονται με μεταφορά των ευρώ από την τράπεζα των εισαγωγέων στον λογαριασμό ξένου συναλλάγματος που θα έχουν ανοίξει στην Gazprombank. Οι εισαγωγείς θα ζητάνε να γίνει μετατροπή των ευρώ σε ρούβλια. Γι’ αυτό τον σκοπό, η Gazprombank θα δανείζεται ρούβλια από την κεντρική τράπεζα της Ρωσίας με υποθήκη τα ευρώ  και θα τα μεταφέρει στο λογαριασμό σε ρούβλια του εισαγωγέα. Η Gazprombank θα τα χρησιμοποιεί για να πληρώσει εκ μέρους του τελευταίου το ρωσικό κράτος. Αν τα ευρώ μετατρέπονταν σε ρούβλια (χωρίς τον μηχανισμό των δύο λογαριασμών στην Gazprombank), η συναλλαγή σε ευρώ θα έπρεπε να εκκαθαρισθεί μέσω του συστήματος διακανονισμών Target 2. Εκεί όμως θα την έπιαναν οι κυρώσεις και τα ευρώ θα «πάγωναν».

Και τώρα τι γίνεται; είναι η ερώτηση. Η απάντηση της ΕΕ δεν μπορεί παρά να είναι διπλή, είτε το σενάριο της πλήρους είτε της μερικής διακοπής προμήθειας φυσικού αερίου αποδειχθεί σωστό.

Πρώτον, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να φροντίσουν να γεμίσουν τους αποθηκευτικούς χώρους φυσικού αερίου πριν από τον επόμενο χειμώνα. Δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται. Η προσφορά είναι σφιχτή παγκοσμίως ενώ η ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί με τα τωρινά δεδομένα. Με τις τιμές τόσο υψηλές, είναι λογικό η ΕΕ να βρίσκει παραγωγούς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) , π.χ. στις ΗΠΑ, που θέλουν να της το πουλήσουν. Όμως, πόσες ιδιωτικές εταιρείες στην ΕΕ θα θέλουν να αγοράσουν LNG σε τόσο υψηλές τιμές και να το αποθηκεύσουν, διακινδυνεύοντας να χάσουν πολλά λεφτά, αν οι τιμές πέσουν αργότερα; Γι’ αυτό τον λόγο μερικοί προτείνουν να ενθαρρυνθούν οι εταιρείες μέσω ασφαλιστικών προγραμμάτων, δηλ. να καλύψει η ΕΕ ένα μέρος της δυνητικής χασούρας τους.

Δεύτερον και ίσως πιο σημαντικό, να ληφθούν μέτρα σε επίπεδο ΕΕ για να μειωθεί η ζήτηση φυσικού αερίου. Οι υψηλές τιμές ευνοούν τη μείωση της κατανάλωσης. Όμως, κράτη όπως η Ελλάδα επιδοτούν την κατανάλωση νοικοκυριών και εταιρειών και επομένως την αντιστρατεύονται. Θα πρέπει λοιπόν να επανεξετασθεί η πολιτική σ’ αυτό το μέτωπο και ενδεχομένως να υιοθετηθούν κοινά μέτρα περιορισμού της κατανάλωσης φυσικού αερίου σε επίπεδο ΕΕ. 

Αναλυτές του κλάδου επισημαίνουν ότι η ΕΕ δεν μπορεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες της σε φυσικό αέριο από τρίτους, αν η Ρωσία διακόψει πλήρως την προμήθεια χωρίς σημαντική μείωση της ζήτησης. Αν μάλιστα ο καιρός ήταν σύμμαχος, θα ήταν ακόμη καλύτερα. Όμως, η σωστή πολιτική δεν μπορεί να βασίζεται σε ευνοϊκές υποθέσεις.