Εργασιακά: Τι αλλάζει σε μερική και εκ περιτροπής απασχόληση

Η ευελιξία στην αγορά εργασίας αποτελεί, εδώ και δεκαετίες, ζητούμενο και, ταυτόχρονα, εργαλείο για την ανταπόκριση των επιχειρήσεων (βεβαίως και των εργαζομένων) στις απαιτήσεις της σύγχρονης οικονομικής πραγματικότητας. Βασικές μορφές ευέλικτης εργασίας αποτελούν η μερική απασχόληση και η εκ περιτροπής εργασία. Οι μορφές αυτές απασχόλησης μας έχουν ήδη απασχολήσει, αναλυτικά, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας.

Εισαγωγικά

O πρόσφατος εργασιακός νόμος επέφερε σημαντικές αλλαγές στο ρυθμιστικό νομοθετικό πλαίσιο των δύο αυτών μορφών ευέλικτης απασχόλησης. Οι αλλαγές στοχεύουν κυρίως στη μείωση της γραφειοκρατίας για τους εργοδότες κατά το στάδιο πρόσληψης εργαζομένων μερικής απασχόλησης, αλλά και στη διαχείριση της πραγματικότητας της υπερωριακής απασχόλησης στις συμβάσεις εκ περιτροπής εργασίας.

Διατηρούνται, πάντως, σε ισχύ κρίσιμες δικλείδες ασφαλείας για την προστασία εκείνων που απασχολούνται με αυτές τις δύο μορφές απασχόλησης.

Η μερική απασχόληση

Η μερική απασχόληση αναφέρεται στην παροχή εργασίας με ωράριο μικρότερο από το κανονικό, το πλήρες ωράριο. Η σύμβαση μερικής απασχόλησης μπορεί να είναι ορισμένου ή αορίστου χρόνου. Οι εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης λαμβάνουν αναλογικά μικρότερο μισθό, αντίστοιχο των ωρών απασχόλησής τους.

Με τον ίδιο τρόπο υπολογίζονται και τα υπόλοιπα εργασιακά τους δικαιώματα, τα οποία συνδέονται με τον χρόνο απασχόλησής τους.

Η εκ περιτροπής απασχόληση

Η εκ περιτροπής εργασία αναφέρεται σε παροχή εργασίας κατά λιγότερες ημέρες την εβδομάδα ή κατά λιγότερες εβδομάδες το μήνα ή κατά λιγότερους μήνες το έτος ή, τέλος, με συνδυασμό των συγκεκριμένων επιλογών. Πάντα, όμως, κατά πλήρες ημερήσιο ωράριο εργασίας.

Η μορφή αυτή απασχόλησης είναι δυνατό να συμφωνηθεί μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου. Είναι, όμως, δυνατό να επιβληθεί μονομερώς από τον εργοδότη (μέχρι εννέα μήνες ανά έτος) σε περίπτωση περιορισμού της επιχειρηματικής του δραστηριότητας.

Οι συμβάσεις μερικής απασχόλησης & εκ περιτροπής εργασίας

Σύμφωνα με τον νόμο, η σύμβαση μερικής απασχόλησης και η σύμβαση εκ περιτροπής εργασίας καταρτίζονται, υποχρεωτικά, εγγράφως. Αν η σύμβαση μερικής απασχόλησης δεν περιληφθεί τον έγγραφο τύπο, τεκμαίρεται απασχόληση του εργαζομένου με πλήρες ωράριο εργασίας.

Η νομοθετική μεταρρύθμιση

Με τον πρόσφατο εργασιακό νόμο επέρχονται τρεις βασικοί άξονες αλλαγών:

(α) Κατάργηση της υποχρέωσης γνωστοποίησης συμφωνίας στην Επιθεώρηση Εργασίας

Μέχρι πρότινος, οι συμβάσεις μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης έπρεπε να γνωστοποιούνται στην Επιθεώρηση Εργασίας εντός οκτώ ημερών από την κατάρτισή τους. Μια τέτοια σύμβαση εξακολουθεί να καταρτίζεται υποχρεωτικά εγγράφως. Χρειάζεται, ωστόσο, προσοχή: Η υποχρέωση γνωστοποίησης στην Επιθεώρηση Εργασίας διατηρείται όταν το σύστημα εκ περιτροπής απασχόλησης των εργαζόμενων επιβάλλεται στην επιχείρηση με, μονομερή, απόφαση του εργοδότη.

(β) Κατάργηση χρονικών προσδιορισμών στη μερική απασχόληση

Υπό το προϊσχύσαν καθεστώς, στην ατομική σύμβαση μερικής απασχόλησης προσδιοριζόταν ρητά η μειωμένη απασχόληση σε ημερήσια, εβδομαδιαία, δεκαπενθήμερη ή μηνιαία βάση. Αυτοί οι χρονικοί αυτοί περιορισμοί καταργούνται.

Η αλλαγή αναγνωρίζει τη σύγχρονη ανάγκη για μεγαλύτερη ευελιξία και εξατομικευμένες μορφές σύμβασης, ωφελώντας και τα δύο μέρη. Παράλληλα, ενισχύεται η αυτονομία της βούλησης και η συμβατική ελευθερία.

(γ) Ρητή πρόβλεψη για υπερωρία στην εκ περιτροπής εργασία

Προβλέπεται, πλέον, ρητά η δυνατότητα παροχής υπερωριακής εργασίας από εργαζόμενους με σύστημα εκ περιτροπής εργασίας. Οι ώρες υπερωριακής απασχόλησης αμείβονται σύμφωνα με όσα, γενικότερα, ισχύουν˙ δηλ. με αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 40%.

Πρόκειται για θετική εξέλιξη, τόσο για τον εργαζόμενο, που αποκτά δυνατότητα αύξησης εισοδήματος, όσο και για τον εργοδότη, που μπορεί να ανταποκρίνεται στις αυξομειώσεις του φόρτου εργασίας. Παροχή, ωστόσο, υπερεργασίας (41η-45η ώρα εβδομαδιαίως) δεν νοείται υπό καθεστώς εκ περιτροπής απασχόλησης, αφού η υπερεργασία υπολογίζεται επί υπερβάσεων του πλήρους εβδομαδιαίου ωραρίου των σαράντα (40) ωρών.

Μεταρρύθμιση με ισορροπία;

Η τροποποίηση του νόμου αναμφίβολα κινείται προς την ορθή κατεύθυνση: της απλοποίησης, δηλ., των λειτουργικών διαδικασιών των επιχειρήσεων, χωρίς όμως να επηρεάζει βασικά δικαιώματα των εργαζομένων υπό καθεστώς διαλείπουσας απασχόλησης.

Ο περιορισμός του διοικητικού βάρους των επιχειρήσεων, η ενίσχυση του εισοδήματος των εργαζομένων, δυστυχώς, όμως, και η ατολμία είναι τα χαρακτηριστικά της. Μεταβάλει μεν και διευκολύνει τη σύναψη συμβάσεων ευέλικτων μορφών απασχόλησης. Δεν επεμβαίνει, όμως, ουσιαστικά στον θεσμό της μερικής απασχόλησης.

Υπενθυμίζουμε τον προβληματισμό μας για την επιβολή της προσαύξησης του 12% σε περίπτωση παροχής επιπρόσθετης (πέραν της συμφωνηθείσας στο πλαίσιο μερικής απασχόλησης) εργασίας. Για τον προβληματισμό μας αυτό έχει ήδη γίνει λόγος σε παλαιότερη αρθρογραφία μας. Για την αποφυγή καταστρατηγήσεων του θεσμού, το μέσο είναι ήδη διαθέσιμο: ψηφιακή κάρτα και διαχείριση της εν λόγω, επιπρόσθετης, απασχόλησης ως υπερωριακής όμοιας.

Η αποδοχή της ανάγκης των επιχειρήσεων (ενίοτε και των εργαζομένων) για ευέλικτη απασχόληση (μερική και εκ περιτροπής) έλαβε, δειλά, χώρα από μακρού χρόνου˙ όχι από ανάγκη αλλά, κυρίως, στη βάση της ευρωπαϊκής πραγματικότητας και συναφών προσαρμογών και επιταγών.

Καθώς, όμως, οι ανάγκες των επιχειρήσεων και της οικονομίας κινούνται ραγδαία προς την συγκεκριμένη κατεύθυνση, ο νομοθέτης δεν μπορεί παρά να προσαρμόζεται. Οι ρυθμοί προσαρμογής κινούνται, δυστυχώς, με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς: ανάμεσα στο αναγκαίο (:ανάγκες της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας) και το πολιτικά εφικτό.

Αισιόδοξοι, όντες, συνεχίζουμε να προσβλέπουμε στη λογική -βεβαίως και στις επόμενες νομοθετικές ρυθμίσεις για περισσότερη τόλμη και, φυσικά, αποδοχή της οικονομικής πραγματικότητας και προσαρμογή της νομοθεσίας σ’ αυτήν.

* Ο κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm