Η βαθύτερη κρίση που έχουμε αντιμετωπίσει!

Η προσπάθεια της κυβέρνησης να εμφανίσει την προοπτική πολέμου στο Ιράκ ως κύριο αίτιο για την κρίση που διέρχεται η ελληνική οικονομία είναι κατανοητή, αλλά ανακριβής και παραπλανητική, επισημαίνει ο Αντώνης Κεφαλάς, δίνοντας έμφαση στα διαρθρωτικά (και όχι μόνον) προβλήματα.

Δημοσιεύθηκε: 22 Μαρτίου 2003 - 16:32

Η βαθύτερη κρίση που έχουμε αντιμετωπίσει!

του Αντώνη Κεφαλά

Η προσπάθεια της κυβέρνησης να εμφανίσει την προοπτική πολέμου στο Ιράκ ως κύριο αίτιο για την κρίση που διέρχεται η ελληνική οικονομία είναι κατανοητή, αλλά ανακριβής και παραπλανητική. Η χώρα μας οπωσδήποτε επηρεάζεται από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, καθώς και από την επιβράδυνση που παρουσιάζει η παγκόσμια οικονομία.

Ωστόσο, έχει τη δυνατότητα να περάσει την κρίση κάπως πιο ανώδυνα λόγω της εισροής των κοινοτικών πόρων και των μεγάλων έργων υποδομής που γίνονται. Αλλά αυτό είναι ένα μέρος μόνο της αλήθειας.

Στην ίδια λογική ακριβώς κινείται και το χρηματιστήριο.

Η παγκόσμια κρίση μείωσης αξιών και τα διεθνή λογιστικά σκάνδαλα μας επηρεάζουν. Ως ένα βαθμό το Χ.Α. ακολουθεί την πορεία των ξένων κεφαλαιαγορών. Αλλά αυτό είναι ένα μέρος μόνο της αλήθειας.

Η μακροοικονομία και η μικροοικονομία είναι αδήριτα συνδεδεμένες. Οι εξελίξεις στη μία επηρεάζουν την άλλη και τανάπαλιν. Στην Ελλάδα το χρηματιστήριο υποφέρει συγκριτικά περισσότερο απ’ ό,τι υποφέρουν τα ξένα χρηματιστήρια, κυρίως επειδή οι επενδυτές αναγνωρίζουν πλέον τα βαθιά διαρθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η μακροοικονομία και έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στη διαχείριση που γίνεται από την κυβέρνηση.

Η αντιμετώπιση της κρίσης δεν μπορεί να γίνει διορθώνοντας το ένα κομμάτι και αγνοώντας το άλλο. Δυστυχώς -ή ευτυχώς- στο σημείο που φτάσαμε αποσπασματικές και επιφανειακές κινήσεις δεν θα λύσουν το πρόβλημα.

Τόσο στη μικροοικονομία όσο και στη μακροοικονομία απαιτούνται γενναία και ριζοσπαστικά μέτρα τα οποία -ας σημειωθεί- δεν θα συνεισφέρουν στην άμεση αντιμετώπιση της κρίσης, αλλά θα μας βοηθήσουν να είμαστε έτοιμοι να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν όταν η κρίση τελειώσει, ώστε να ανακτήσουμε το χαμένο έδαφος δεκαετιών.

Τα μακροοικονομικά προβλήματα

Τα βασικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας εστιάζονται σε τρεις άξονες - και είναι ακριβώς αυτά που μας κατατρύχουν τα τελευταία 25 χρόνια:

1. Μεγάλο μέγεθος αναποτελεσματικού και πολυδάπανου δημόσιου τομέα, με μη διαφανή και πολυδαίδαλη γραφειοκρατία.

2. Στρέβλωση των κανόνων της αγοράς και του υγιούς ανταγωνισμού.

3. Χρεοκοπημένο ασφαλιστικό σύστημα και ευρύτερα κοινωνικό κράτος.

Επειδή υπήρχε η πολιτική αδυναμία να ”πιάσουμε” τα κριτήρια με πραγματικές μεταρρυθμίσεις, η προσπάθεια να ικανοποιήσουμε τα κριτήρια της Συνθήκης του Μάαστριχ στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό σε μια σειρά από αμφίβολες στατιστικές και λογιστικές πρακτικές, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν επιτελέστηκε και πραγματική πρόοδος.

Αλλά η επιφανειακή αυτή επιτυχία μας αποκοίμισε και μας έκανε να πιστεύουμε πως τα δύσκολα είχαν ξεπεραστεί και πως από το 2000 και μετά τα πράγματα θα έφτιαχναν.

Είναι αλήθεια πως σε μια στιγμή πραγματικού πολιτικού θάρρους ο σημερινός πρωθυπουργός έκανε την επιλογή να κατέβει στις εκλογές ζητώντας από το εκλογικό Σώμα την εντολή να προχωρήσει σ’ εκείνες τις δύσκολες μεταρρυθμίσεις που έπρεπε να γίνουν - έστω και μετά την ένταξή μας στην ΟΝΕ. Την εντολή την πήρε, αλλά δεν την εκτέλεσε. Αυτή η ολιγωρία ήρθε να προστεθεί στα συσσωρευμένα προβλήματα τεσσάρων περίπου δεκαετιών και μας οδήγησε στη σημερινή κρίση.

Το απλό γεγονός που αρνηθήκαμε να δεχτούμε ως κοινωνία και το οποίο κανένα κόμμα δεν είχε το θάρρος να τονίσει είναι το εξής: η ένταξη στην ΟΝΕ μας αφαίρεσε το πρόβλημα του ισοζυγίου πληρωμών, το οποίο πάντα χρησίμευε αφενός μεν ως περιοριστικός παράγων στην ανάπτυξη, αφετέρου δε ως ”καμπανάκι” για την εμφάνιση προβλημάτων.

Η ένταξη, επίσης, μας έδωσε τη δυνατότητα καλύτερης πρόσβασης σε μία μεγάλη αγορά, γεγονός που μας επιτρέπει να εκμεταλλευτούμε οικονομίες κλίμακας - αν βέβαια κάνουμε και τις κατάλληλες επενδύσεις.

Παράλληλα, όμως, η ένταξη μάς επέβαλε καινούργιους περιορισμούς στην ανάπτυξη, τους οποίους ως κοινωνικό σύνολο δεν συνειδητοποιήσαμε - ή αρνηθήκαμε να δεχτούμε όταν μερικοί τους επισημάναμε.

Οι περιορισμοί αυτοί είναι σαφείς: η ανάπτυξη δεν μπορεί να στηριχτεί σε χαλαρή νομισματική πολιτική, διότι αυτή καθορίζεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Δεν μπορεί επίσης να στηριχτεί σε χαλαρή δημοσιονομική πολιτική, διότι αυτό απαγορεύεται από το Σύμφωνο Ανάπτυξης και Σταθερότητας (ΣΑΣ).

Επομένως, η ανάπτυξη πρέπει να στηριχτεί σε αύξηση της παραγωγικότητας ειδικά και της ανταγωνιστικότητας γενικά. Αυτό, με τη σειρά του, συνεπάγεται τα ακόλουθα:

1. Αγορές που λειτουργούν ελεύθερα και αποτελεσματικά, όπου το κράτος παρεμβαίνει μόνο για να διασφαλίσει τους κανόνες του ανταγωνισμού. Δεν στηρίζει ζημιογόνες εταιρίες, δεν διαφυλάττει ούτε τα μονοπώλια (ιδιωτικά ή κρατικά) ούτε τις θέσεις εργασίας και δεν αποτελεί τον κύριο προμηθευτή εργασιών σε τομείς όπως η διαφήμιση και γενικά οι υπηρεσίες.

Στο ελάχιστο αυτά σημαίνουν ότι έπρεπε να έχουμε απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και του τραπεζικού τομέα, λειτουργία όλων των δημοσίων επιχειρήσεων με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και αυστηρή δημοσιονομική πολιτική η οποία δεν περνά είτε εκτός διαχείρισης είτε στο δημόσιο χρέος τρέχοντα ελλείμματα.

2. Καθεστώς που θα διευκολύνει την προσέλκυση άμεσων επενδύσεων από το εξωτερικό, καθώς μόνο έτσι μπορεί να καλυφθεί το παραδοσιακό έλλειμμα ανάμεσα στην εθνική αποταμίευση και τα ποσά των επενδύσεων που πρέπει να γίνουν για να διατηρηθεί ταχύρυθμη ανάπτυξη και να επιτευχθεί η πραγματική σύγκλιση.

3. Αναμόρφωση του κοινωνικού κράτους, όπου, μεταξύ άλλων, η ιδιωτική ασφάλιση θα πρέπει να γίνει υποχρεωτική προκειμένου να αποφευχθεί η μελλοντική χρεοκοπία του ασφαλιστικού συστήματος.

Αν δεν προχωρήσουμε στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, η κρίση θα αποτελέσει μόνιμο χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας. Χρονικά περιθώρια δεν υπάρχουν –τι με τη διεύρυνση της Ε.Ε. και την είσοδο κρατών τα οποία αποτελούν επικίνδυνο ανταγωνιστή μας. Και τι με τη δραματική μείωση της ροής των κοινοτικών πόρων που θα αντιμετωπίσουμε μετά το 2006. Τα προβλήματα εξάλλου είναι ήδη εδώ.

Ο πληθωρισμός έχει ξεφύγει, επειδή ο ρυθμός ανάπτυξης που έχουμε είναι πάνω από τις αντικειμενικές -δηλαδή τις μη πληθωριστικές-ικανότητες της οικονομίας και επειδή η δομή της οικονομίας μας απαιτεί ανεργία μεγαλύτερη από τη σημερινή και πάλι προκειμένου να αποφευχθούν πληθωριστικές πιέσεις. Το συμπέρασμα από εκεί και πέρα είναι απλό: αν δεν εκσυγχρονίσουμε τη δομή της οικονομίας τα προβλήματα δεν θα φύγουν.

ΧΑ: Τι πληρώνει, τι απαιτείται

Μικρόκοσμος της μακροοικονομίας το χρηματιστήριο, πληρώνει σήμερα τα τεράστια λάθη του παρελθόντος, για τα οποία οι εποπτικές αρχές, οι τράπεζες και οι αναλυτές φέρουν σχεδόν αποκλειστική ευθύνη.

Σήμερα, επιχειρείται ένα κανονικό ”κουκούλωμα” με γράμματα από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στις εταιρίες να δικαιολογήσουν τις ζημίες τους και τη διασπορά φημών για εκτεταμένους ελέγχους. Αυτά είναι επιεικώς αστεία και στη χειρότερη περίπτωση γελοία.

Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο Χ.Α. θα έλθει όταν θα προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις στη μακροοικονομία και όταν:

* Οι διοικήσεις επιχειρήσεων θα εγκαλεστούν για παρανομίες και θα υποχρεωθούν σε παραίτηση.

* Οι προτάσεις αναλυτών θα ερευνηθούν, οι δικές τους επενδύσεις θα ελεγχθούν και η αντικειμενικότητά τους προς όλους τους πελάτες τους θα περάσει από μικροσκόπιο.

* Οι ισολογισμοί θα ελεγχθούν και θα αναπροσαρμοστούν χωρίς φανφάρες και χωρίς ανακοινώσεις - μέχρι να βγει το τελικό αποτέλεσμα.

* Τα σημερινά πρόσωπα που στελεχώνουν τις εποπτικές αρχές θα παραιτηθούν και άλλα με γενική αποδοχή και εξειδικευμένες γνώσεις θα τα αντικαταστήσουν. Μόνο έτσι θα ανακτηθεί η χαμένη αξιοπιστία της εποπτείας, ας έχουμε επιτέλους το θάρρος να το παραδεχτούμε.

* Αναδημοσίευση από το φύλλο του ”Μετόχου” με ημερομηνία 14 Μαρτίου 2003.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.