Τι θα γίνει αν η Covid-19 γίνει ενδημική

Το τέλος της πανδημίας Covid-19 δεν θα είναι γραμμικό, ομοιογενές ή ταυτόχρονο, κάτι που θα δώσει τη δυνατότητα στον ιό να γίνει ενδημικός.

Καθώς οι εξάρσεις θα αποκτούν όλο και πιο τοπικό χαρακτήρα, οι εταιρείες και οι ιδιώτες ανά τον κόσμο θα έρθουν αντιμέτωποι με βραχυπρόθεσμη αβεβαιότητα αναφορικά με την επανάληψη δραστηριοτήτων και ταξιδίων καθώς θα καλούνται να πλοηγηθούν εν μέσω ασύνδετων πολιτικών και απαιτήσεων. Ο αναπτυσσόμενος κόσμος, εν τω μεταξύ, πιθανότατα θα έρθει αντιμέτωπος με τα μειονεκτήματα ενδημικών ασθενειών και το μειούμενο διεθνές ενδιαφέρον.

Με τις εκστρατείες εμβολιασμού στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη να βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη, ο αναπτυγμένος κόσμος θα αρχίσει να «πιάνει ταβάνι» ως προς τη διστακτικότητα εμβολιασμών ή και τις πολιτικές αντιδράσεις μέχρι το τέλος του έτους. Και στον αναπτυσσόμενο κόσμο τα κωλύματα που καθυστερούν τη διανομή εμβολίων και την επανέναρξη των διεθνών ταξιδιών θα συνεχίσουν να δημιουργούν θύλακες μετάδοσης, κρατώντας χαμηλά τα επίπεδα της Covid-19 στους πληθυσμούς εκείνους με προοπτική για τοπικές και ενδεχομένως εποχικές εξάρσεις.

Στην πιο πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center, το 30% των Αμερικάνων είπαν πως οπωσδήποτε ή πιθανόν δεν θα εμβολιαστούν κατά της Covid-19. Αυτό αφήνει ελάχιστο περιθώριο λάθους ή προβλημάτων logistics προκειμένου να εμβολιαστεί το 70-80% του πληθυσμού των ΗΠΑ που απαιτείται προκειμένου να επιτευχθεί το όριο της λεγόμενης «ανοσίας της αγέλης».

Τα ποσοστά διστακτικότητας εμβολιασμού στη Ευρώπη εμφανίζουν μεγάλο βαθμό διαφοροποίησης, όμως ο σκεπτικισμός στη Γαλλία είναι ιδιαίτερα υψηλός, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν πως περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού είναι απίθανο να εμβολιαστεί.

Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το διεθνές επιστημονικό περιοδικό Nature δείχνει πως οι περισσότεροι ειδικοί περιμένουν ο ιός να γίνει ενδημικός, που σημαίνει ότι θα συνεχίσει να εξαπλώνεται είτε σε χαμηλά επίπεδα ή σε τοπικούς θύλακες. Αλλά οι ειδικοί πιστεύουν επίσης πως η Covid-19 θα αρχίσει επίσης να αποτελεί μια γενικά μικρότερη παγκόσμια απειλή καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα προστατεύονται από την βαριά ασθένεια, μέσω της ανοσίας είτε από τον εμβολιασμό ή από προηγούμενη μόλυνση.

Αν δεν είναι η ανοσία της αγέλης ένας επιτεύξιμος στόχος εμβολιασμού, η επιστροφή στις δραστηριότητες παγκοσμίως θα παραμείνει ασύνδετη. Η προσοχή των μέσων ενημέρωσης και οι στόχοι πολιτικής στα αρχικά στάδια των εκστρατειών εμβολιασμού επικεντρώθηκαν στην επίτευξη ανοσίας της αγέλης ως ορόσημου για το πότε μπορεί να αρθούν πλήρως οι περιορισμοί. Ωστόσο, καθώς γίνεται όλο και πιο εμφανές πως η ανοσίας της αγέλης πιθανόν να μην επιτευχθεί ακόμα και σε πολλά σημεία του αναπτυγμένου κόσμου, οι φιλόδοξοι στόχοι θα μπουν στην άκρη καθώς θα προσγειωνόμαστε στην πραγματικότητα και καθώς θα αρχίσει να αλλάζει ο τρόπος σκέψης.

Οι πολιτικές και οικονομικές πιέσεις θα δώσουν ώθηση στο ταχύτερο και ευρύτερο άνοιγμα των οικονομιών. Αυτό θα συμβεί με διαφορετικούς ρυθμούς ανά τον κόσμο, αναλόγως της δομής της κάθε κυβέρνησης, της σοβαρότητας των εξάρσεων και των κοινωνικών πιέσεων. Η διανομή και παρασκευή εμβολίων επίσης θα είναι ασύνδετη, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους. Επιπλέον, πιθανότατα θα δούμε συνεχιζόμενη περιφερειακή διαφοροποίηση στην προθυμία για λήψη ενισχυτικής ή εποχικής δόσης εμβολίου.

Οι εθνικοί στόχοι και οι «επιτυχίες» θα αρχίσουν να επικεντρώνονται στη διασφάλιση πως εμβολιάζονται αυτοί που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής ασθένειας, αλλάζοντας το αφήγημα του ποιος χρειάζεται να εμβολιαστεί προτού επαναλάβει με ασφάλεια τις κανονικές του δραστηριότητες. Ορισμένες χώρες της ΕΕ όπως το Βέλγιο, για παράδειγμα, έχουν ορίσει ένα ποσοστό εμβολιασμού 70% μόνο για τους ηλικιωμένους, ως όριο για το άνοιγμα των δραστηριοτήτων.

Καθώς τα ποσοστά των κρουσμάτων συνεχίζουν να μειώνονται στις ΗΠΑ, αρκετές πολιτείες έχουν ήδη αρχίσει να ανοίγουν ευρύτερα τις δραστηριότητες και επιχειρήσει, παρά το ότι το ποσοστό εμβολιασμού παραμένει χαμηλότερο του 50%.

Εν τω μεταξύ, πολλά ασιατικά κράτη παραμένουν υπό πιο περιοριστικά μέτρα lockdown, παρά τα σχετικά χαμηλά νούμερα Covid-19.

Η ανικανότητα να τυποποιηθεί ένα σύστημα για τα στοιχεία της παγκόσμιας ανοσίας –μαζί με τις πολιτικές και κοινωνικές αντιδράσεις- θα περιορίσουν τη χρήση των πιστοποιητικών υγείας Covid-19, αυξάνοντας την αβεβαιότητα για τα ταξίδια και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα για τα νοικοκυριά, τις εταιρείες και τους νομοθέτες αναφορικά με το μέλλον της πανδημίας θα επηρεάσει τις αποφάσεις για δαπάνες και επενδύσεις, καθώς και την κυβερνητική πολιτική. 

Οι αρχικοί εμβολιασμοί ήδη έδειξαν ανισότητες στη διανομή μεταξύ του αναπτυγμένου και του αναπτυσσόμενου κόσμου, καθώς και μεταξύ και εντός των αναπτυγμένων χωρών. Τα «διαβατήρια» εμβολιασμού κινδυνεύουν να επιδεινώσουν τις ανισότητες αυτές επιτρέποντας δυνητικά τις διακρίσεις και περιορίζοντας την κινητικότητα για αυτούς που είτε δεν μπορούν ή δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν τις εφαρμογές.

Η στροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις συζητήσεις περί «διαβατηρίου» προς συζητήσεις περί «πιστοποιητικού» (που δεν επικεντρώνεται στον εμβολιασμό μόνο) οφείλεται εν μέρει στις εκλαμβανόμενες ανησυχίες για διακρίσεις εναντίον των μη εμβολιασμένων ανθρώπων.

Η άνιση παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη, καθώς και η άνιση πρόσβαση στα εμβόλια και στις θεραπείες, τελικά θα πλήξουν περισσότερο τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, διευρύνοντας το χάσμα μεταξύ των αναπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων εθνών. Καθώς η κρίση της Covid-19 θα γίνεται περιφερειακή αντί της παγκόσμιας που είναι σήμερα, οι φτωχές χώρες θα είναι αυτές που θα εμφανίζουν περισσότερο επιδημίες. Οι βραδύτερες εκστρατείες εμβολιασμού θα αυξήσουν επίσης τη σοβαρότητα των εξάρσεων και συμπτωμάτων στον παγκόσμιο νότο, παρατείνοντας την οικονομική επίπτωση της Covid-19 στις ήδη εύθραυστες οικονομίες των χωρών αυτών.

Η ελονοσία, η μέσω κουνουπιών μεταδιδόμενη ασθένεια που επικρατεί στον αναπτυσσόμενο κόσμο, εκτιμάται πως κοστίζει στην Αφρική 12 δισ. δολάρια σε παραγωγή ΑΕΠ ετησίως. O HIV/AIDS κυριαρχεί σε χώρες όλων των οικονομικών επιπέδων, αλλά η επίπτωση διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Στον αναπτυγμένο κόσμο, το να είσαι οροθετικός συχνά είναι συνώνυμο του να έχεις μια χρόνια αλλά διαχειρίσιμη ιατρική πάθηση, χάρη στην εξέλιξη των θεραπειών και των μέτρων αποτροπής. Αλλά στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ο HIV παραμένει μια πολύ κοστοβόρα ασθένεια, τόσο σε όρους ανθρώπινης ζωής όσο και οικονομικής παραγωγής, με τον ρυθμό θνησιμότητας να είναι υψηλότερος στις χώρες της Νότιας Αφρικής, περιλαμβανομένης της Μποτσουάνα, του Λεσόθο, του Εσουατίνι, της Μοζαμβίκης και της Νότιας Αφρικής.

Η πανδημία Covid-19 βαθαίνει το χάσμα της ανισότητας μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών χωρών, ενώ η βραδύτερη ανάκαμψη στον αναπτυσσόμενο κόσμο αυξάνει τον κίνδυνο κοινωνικών αναταραχών και οικονομικών κρίσεων. Λόγω των παγκόσμιων ταξιδιών, θα συνεχίσει να υπάρχει η πιθανότητα τα ταξίδια να έχουν ως αποτέλεσμα τοπικές εξάρσεις του ιού και εξάπλωσης νέων παραλλαγών, κάτι που θα ήταν ιδιαίτερα βλαπτικό για τον αναπτυσσόμενο κόσμο λόγω των περιορισμένων υποδομών και ιατρικών πόρων. Αν εφαρμοστούν επιπλέον ταξιδιωτικοί περιορισμοί στις χώρες αυτές, οι τομείς τουρισμού και υπηρεσιών τους επίσης θα επηρεαστούν αρνητικά.

Η ανισότητα και τα οικονομικά βάρη πιθανότατα θα έχουν ως αποτέλεσμα αυξημένες κοινωνικές αναταραχές και κίνδυνο βίας. Η επιπρόσθετη οικονομική ευθραυστότητα επίσης θα αυξήσει τον κίνδυνο χρεοκοπιών στη Λατινική Αμερική αλλά και στην Αφρική. Επιπλέον, όταν ο αναπτυγμένος κόσμος ανακάμψει από τις υγειονομικές και οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης Covid-19 και φύγει η αίσθηση του επείγοντος, το ενδιαφέρον του για την παροχή οικονομικής, υλικοτεχνικής και ανθρωπιστικής βοήθειας στον αναπτυσσόμενο κόσμο πιθανότατα θα μειωθεί.

Ο ΟΗΕ αναμένει η οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή της υποσαχάριας Αφρικής για το 2021 να διαμορφωθεί στο 2,3-3,4%, ενώ το 2020 τα είχε πάει καλύτερα σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ωστόσο, στην πρόβλεψη του ΟΗΕ σημειώνεται επίσης πως η στήριξη από τη διεθνή κοινότητα, η έλλειψη πρόσβασης στα εμβόλια και η πιθανή επανεμφάνιση της Covid-19 θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά την ανάπτυξη αυτή.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναμένει πως η Λατινική Αμερική, μια από τις περιοχές που δέχθηκε από τα σκληρότερα πλήγματα οικονομικά από την πανδημία φέτος, θα συνεχίσει να δυσκολεύεται το 2021 και δεν αναμένει η περιοχή να ανακάμψει στα προ πανδημίας επίπεδα μέχρι το 2024.