Δείτε εδώ την ειδική έκδοση

Πορτογαλία: Κόντρα σε κριτικές και… επιφυλάξεις

Η Πορτογαλία προσπαθεί να πείσει τις αγορές ότι η εναλλακτική στη λιτότητα πρόταση μπορεί να είναι αξιόπιστη και συμβατή με Ε.Ε. και ΔΝΤ. Πώς εξελίσσονται οικονομικά τα πράγματα για τον αριστερό συνασπισμό του Antonio Costa;

  • του Peter Wise
Πορτογαλία: Κόντρα σε κριτικές και… επιφυλάξεις

Λίγοι θα μπορούσαν να προβλέψουν το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στην Πορτογαλία, τους προηγούμενους 18 μήνες. Στις γενικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2015, ο Antonio Costa, επικεφαλής του κεντροαριστερού σοσιαλιστικού κόμματος, έχασε από τον κεντροδεξιό συνασπισμό, ο οποίος είχε οδηγήσει τη χώρα σε οδυνηρή διεθνή οικονομική ενίσχυση. Παρ’ όλα αυτά, κατάφερε να σχηματίσει ο ίδιος κυβερνητική πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.

Συμμάχησε με τους ριζοσπάστες αριστερούς και την παλιά φρουρά του Κομμουνιστικού Κόμματος, οι οποίοι συμφώνησαν να παράσχουν κοινοβουλευτική στήριξη, με σκοπό τη δημιουργία κυβέρνησης για την αναστροφή των μέτρων λιτότητας που επιβλήθηκαν στην 3ετία 2011-2014 από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Αυτός ο «ιστορικός συμβιβασμός» ανάμεσα στην κεντρώα και την άκρα αριστερά δεν είχε ποτέ δοκιμαστεί στην Πορτογαλία, ούτε είχε έρθει ενώπιον των ψηφοφόρων.

Ενάμιση χρόνο μετά την εκλογή του, σκεπτικιστές οικονομολόγοι, η Ε.Ε. και οίκοι αξιολόγησης χρειάστηκε να επανεκτιμήσουν τον σοσιαλιστή ηγέτη και αυτό που πολλοί είδαν ως άτοπη δέσμευση. Η δέσμευση αυτή αφορούσε στην εγκατάλειψη της λιτότητας χωρίς την ταυτόχρονη αθέτηση των υποχρεώσεων που είχε αναλάβει η χώρα προς τους πιστωτές της για μείωση χρέους και συμμόρφωση με τους κανονισμούς της Ευρωζώνης.

Με μια μεγάλη πτώση του δημοσιονομικού ελλείμματος για το 2016, η κυβέρνηση απάντησε στις κριτικές, οι οποίες αμφισβητούσαν τη δέσμευσή της να ανταποκριθεί στους δημοσιονομικούς στόχους της Ε.Ε. Η ανάπτυξη του ΑΕΠ κρατήθηκε επίσης σε λογικά υψηλά επίπεδα, διαμορφούμενη στο 1,4% το 2016 από 1,6% το 2015.

Μετά από τρεις συνεχόμενες χρονιές ανάπτυξης, η Κομισιόν προβλέπει άνοδο του ΑΕΠ κοντά στο 1,6% το 2017 και το 2018. Παράλληλα η Πορτογαλία τέθηκε εκτός διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος. Κατά τα δύο τελευταία χρόνια, η πορτογαλική ανάπτυξη ήταν από τις πλέον ικανοποιητικές σε ό,τι αφορά στην ανεργία στην Ευρώπη, σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε.: Η ανεργία υποχώρησε κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες το 2016, έως το 10,5%.

Έχοντας ώθηση από το ότι περιέκοψε το έλλειμμα σε ιστορικό χαμηλό κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς κυβερνητικής σταθερότητας και πέτυχε αύξηση του ΑΕΠ που βασίστηκε σε εξαγωγές, ο κ. Costa θεωρεί ότι η συμμαχία του με την άκρα αριστερά και η αντιστροφή των μέτρων λιτότητας είναι συμβατά με μια ισχυρή δέσμευση για συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε. και σταθερή οικονομική πολιτική. Ωστόσο, ως τώρα οι οίκοι αξιολόγησης, οι χρηματοπιστωτικές αγορές και οι διεθνείς πιστωτές παραμένουν δύσπιστοι.

Τα κόστη δανεισμού της χώρας είναι η καλύτερη ένδειξη για τέτοιο σκεπτικισμό. Οι αποδόσεις των 10ετών ομολόγων κινούνται γύρω στο 4% τους πρόσφατους μήνες -το υψηλότερό τους επίπεδο από τις αρχές του 2014, καταγράφοντας σημαντική αύξηση (περίπου 1,6 ποσοστιαίες μονάδες) σε σχέση με πέρσι. Το spread ανάμεσα στο πορτογαλικό ομόλογο και το bund ανοίγει επίσης με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι για το ισπανικό ή το ιταλικό ομόλογο. «Οι υψηλότερες αποδόσεις του κυβερνητικού χρέους δείχνουν ότι οι επενδυτές εξακολουθούν να βλέπουν την Πορτογαλία ευάλωτη σε εξωτερικά σοκ, λόγω των υψηλών επιπέδων κρατικού, εταιρικού και οικιακού δανεισμού», λέει ο Jose Maria Brandao de Brito, επικεφαλής οικονομολόγος στη Millenium BCP. «Για να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη, η χώρα πρέπει να δείξει ότι μπορεί να παράξει βιώσιμη μείωση δημόσιου και ιδιωτικού χρέους».

Οι Fitch, S&P και Moody’s εξακολουθούν να αξιολογούν την Πορτογαλία χαμηλότερα από την επενδυτική βαθμίδα. Αυτό σημαίνει ότι η πρόσβαση της Λισαβόνας στο πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων της ΕΚΤ και, σε μεγάλο βαθμό, η τραπεζική χρηματοδότηση εξακολουθεί να εξαρτάται από μία και μόνη θετική αξιολόγηση, αυτή της DBRS, ενός λίγο γνωστού καναδικού οίκου αξιολόγησης.

«Η Πορτογαλία περικόπτει το κόστος της κρατικής χρηματοδότησης αντικαθιστώντας το υπάρχον χρέος -περιλαμβανομένων δανείων από το ΔΝΤ- με νέο χρέος σε χαμηλότερα επιτόκια και πιο μακροπρόθεσμες ωριμάνσεις», λέει ο κ. Constantino. «Η βασική προτεραιότητα για να δειχθεί στους επενδυτές ότι η χώρα εξακολουθεί τη μετάβαση που ξεκίνησε με την παρέμβαση των πιστωτών και κινείται προς πιο βιώσιμα επίπεδα χρέους είναι να διατηρηθεί ο εστιασμός στη μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού».

Μια άλλη ανησυχία αφορά το αν η κυβέρνηση κάνει αρκετά για να στηρίξει την ανάπτυξη. Η έκρηξη στον τουρισμό, καθώς η Πορτογαλία ωφελείται από το έλλειμμα ασφάλειας σε άλλους τουριστικούς προορισμούς, και η ανοδική αγορά real estate βοηθούν την επέκταση της οικονομίας.

Αλλά η Ε.Ε. και το ΔΝΤ πιέζουν την κυβέρνηση να προσχωρήσει πιο αποφασιστικά με τις μεταρρυθμίσεις σε περιοχές όπως οι μεταφορές, τα λιμάνια, το δικαστικό σύστημα, η ενέργεια και ο κανονισμός παροχής επιχειρηματικών υπηρεσιών, ώστε να υπερβληθούν οι στενώσεις στην αγορά προϊόντων και εργασίας, οι οποίες απαγορεύουν στην οικονομία να μεγαλώσει.

«Το υψηλότερο εφικτό επίπεδο του πραγματικού ΑΕΠ (potential output) είναι μια αμφιλεγόμενη έννοια», λέει ο κ. Brandao de Brito. «Αλλά το γεγονός ότι, σύμφωνα με μετρήσεις της Κομισιόν, παραμένει χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. και υστερεί έναντι των προ κρίσης επιπέδων σημαίνει ότι η Πορτογαλία θα πρέπει να προσπαθήσει να ανεβάσει την ανάπτυξη σημαντικά πάνω από τα τρέχοντα επίπεδα χωρίς συνεχείς μεταρρυθμίσεις».

Τα χαμηλά επίπεδα επενδύσεων είναι επίσης υπονομευτικά της δυνατότητας για ισχυρότερη ανάπτυξη. Οι καθαρές ξένες επενδύσεις ήταν αρνητικές ανάμεσα στο 2011 και το 2015. Η μεγάλη περικοπή στο δημοσιονομικό έλλειμμα του 2016 κατορθώθηκε σε μεγάλο βαθμό από τη συγκράτηση των δημόσιων επενδύσεων και το πάγωμα των διαμερισματικών δαπανών. Η Teodora Cardoso, επικεφαλής του Συμβουλίου Δημόσιων Οικονομικών, προειδοποιεί ότι τέτοια μέτρα δεν είναι διατηρήσιμα μακροπρόθεσμα.

Σε όρους κυβερνητικής σταθερότητας, η αριστερή συμμαχία του κ. Costa έχει διατηρήσει την ενότητά της περισσότερο ίσως και από ό,τι τα ίδια τα μέρη της θα περίμεναν. Τον Μάρτιο, ο Marcelo Rebelo de Sousa, πρόεδρος της πορτογαλικής κεντροδεξιάς, είπε ότι η ευρύτερη αριστερά εμφανίζεται να είναι «στέρεη σαν οπλισμένο σκυρόδεμα».

Ο κ. Costa επίσης απολαμβάνει πρωτιά στις δημοσκοπήσεις -γεγονός που πρέπει να προκαλεί τη ζήλια όλων των άλλων κεντροαριστερών ηγετών της Ευρώπης. Εν μέρει αυτό αντανακλά τη δημοφιλία των μέτρων αντιλιτότητας, τα οποία έφεραν περισσότερα χρήματα στις τσέπες των ανθρώπων και μείωσαν τις ώρες εργασίας. Οι εργάτες του δημόσιου τομέα έχουν ωφεληθεί περισσότερο, καθώς η κυβέρνηση επανέφερε τις αμοιβές τους, τις ώρες εργασίας τους και τις διακοπές στα προ διεθνούς παρέμβασης επίπεδα. Ο κατώτατος μισθός επίσης αυξήθηκε, παρά τις διαμαρτυρίες από τις Βρυξέλλες και το ΔΝΤ, ενώ τέσσερις αργίες που είχαν καταργηθεί το 2011, επανήλθαν.

«Είναι εντελώς λάθος να σκεφτόμαστε ότι μια ευρωπαϊκή χώρα όπως η Πορτογαλία θα μπορούσε να γίνει πιο ανταγωνιστική στη βάση παραγόντων ανταγωνιστικότητας που αφορούν τον τρίτο κόσμο», είπε ο κ. Costa. «Το μέλλον δεν έχει να κάνει με το να δουλεύεις περισσότερες ώρες και να έχεις περισσότερες ή λιγότερες αργίες. Είναι να επενδύεις περισσότερο στην εκπαίδευση, την επιστήμη, την τεχνολογία και την καινοτομία».

ΣΧΟΛΙΑ ΧΡΗΣΤΩΝ

blog comments powered by Disqus
v