Κόστος ζωής: Παγκόσμια κρίση και ελληνική πραγματικότητα

Σε κάθε γωνιά του πλανήτη, ακούγεται η ίδια φράση: «Δεν φτάνουν τα χρήματα».

Από τη Νέα Υόρκη ως την Αθήνα, το κόστος διαβίωσης έχει γίνει η πιο οικουμενική ανησυχία της εποχής. Δεν είναι απλώς οικονομικό φαινόμενο· είναι ένα κοινωνικό σύμπτωμα, μια πολιτική απειλή και μια βαθιά ανθρώπινη εμπειρία.

Το ερώτημα δεν είναι μόνο πόσο αυξήθηκαν οι τιμές, αλλά πόσο μειώθηκε η αξιοπρέπεια της καθημερινής ζωής.

Τι είναι το «κόστος διαβίωσης»

Πρόκειται για το ποσό που απαιτείται ώστε ένα νοικοκυριό να καλύπτει τις βασικές του ανάγκες: στέγη, τροφή, ενέργεια, μεταφορές, υγεία και παιδεία.

Μετριέται μέσα από τρεις βασικούς δείκτες:

• Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (CPI) – αποτυπώνει τις μεταβολές στο «καλάθι» αγαθών.
• Πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα – δείχνει την αγοραστική δύναμη μετά τον πληθωρισμό.
• Δείκτες κόστους ζωής – διεθνείς συγκρίσεις τιμών και μισθών (Mercer, Numbeo).

Στην πράξη βεβαια, το κόστος διαβίωσης είναι κάτι βαθύτερο: είναι η σχέση ανάμεσα στο τι πληρώνεις και στο τι αξίζει ο κόπος σου. Όταν ο μισθός μένει στάσιμος και τα βασικά αγαθά μετατρέπονται σε πολυτέλεια, η οικονομία παύει να έχει ηθικό νόημα.

Οι μηχανισμοί πίσω από την ακρίβεια

Η κρίση δεν είναι συγκυριακή, αλλά ένας συσχετισμός διαδοχικών κραδασμών:

1. Της πανδημίας που διέλυσε τις εφοδιαστικές αλυσίδες και εκτόξευσε το κόστος μεταφορών.
2. Του πολέμου στην Ουκρανία που πυροδότησε ενεργειακό σοκ και αύξησε τις τιμές των τροφίμων.
3. Της κλιματικής κρίσης που περιορίζει την παραγωγή και αυξάνει το κόστος ασφάλισης.
4. Της ανόδου των επιτοκίων που μετά την περίοδο μηδενικού χρήματος, εκτοξεύει το κόστος στέγασης.
5. Της αδύναμης διαπραγματευτικής ισχύος των εργαζομένων, η οποία κρατά τους μισθούς στάσιμους.

Το αποτέλεσμα είναι ένας διπλός στραγγαλισμός: τα εισοδήματα δεν ακολουθούν τις τιμές, και η μεσαία τάξη συρρικνώνεται.

Η πολιτική διάσταση της ακρίβειας

Ο πληθωρισμός δεν είναι απλώς ένα στατιστικό μέγεθος — είναι πολιτική μεταβλητή. Αποδημεί το κοινωνικό συμβόλαιο που υπόσχεται ότι η εργασία εξασφαλίζει αξιοπρεπή ζωή. Όταν αυτό παύει να ισχύει, η δυσπιστία μετατρέπεται σε οργή και τα πολιτικά συστήματα αποσταθεροποιούνται.

Οι κυβερνήσεις, πιεσμένες μεταξύ δημοσιονομικών περιορισμών και κοινωνικής δυσαρέσκειας, δυσκολεύονται να αντιδράσουν. Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους αυξάνεται, ενώ οι ανάγκες για στήριξη των πολιτών γίνονται εντονότερες.

Η αντίφαση είναι σαφής: η κοινωνία ζητά βοήθεια τη στιγμή που τα κράτη μπορούν να δώσουν... λιγότερα.

Η ελληνική πραγματικότητα

Η Ελλάδα εξέρχεται από μια δεκαετία κρίσης και καταγράφει ανάπτυξη. Όμως, για τους περισσότερους πολίτες, αυτή η ανάπτυξη δεν μεταφράζεται σε ευημερία.

Βασικά στοιχεία (ΕΛΣΤΑΤ, Eurostat 2025)

• Το μέσο καθαρό διαθέσιμο εισόδημα παραμένει 25% χαμηλότερο από το 2010 (σε πραγματικούς όρους).
• Ο πληθωρισμός τροφίμων επιμένει γύρω στο 4–5% (τουλάχιστον).
• Το 40% των νοικοκυριών δυσκολεύεται να πληρώσει ενοίκιο ή λογαριασμούς.
• Η ανεργία μειώθηκε μεν στο 10%, αλλά με πολύ χαμηλές απολαβές και ασταθείς μορφές απασχόλησης.

Οι ρίζες του προβλήματος:

1. Μισθολογική στασιμότητα: οι αυξήσεις υπολείπονται του πληθωρισμού.
2. Αγορά κατοικίας εκτός ελέγχου: η τουριστικοποίηση και οι βραχυχρόνιες μισθώσεις εκτόξευσαν τα ενοίκια.
3. Ενεργειακή εξάρτηση: η Ελλάδα πληρώνει ακριβά την καθυστέρηση της ενεργειακής της μετάβασης.
4. Φορολογική δομή που επιβαρύνει βαρύτατα την κατανάλωση.
5. Δημογραφική κάμψη διττής μορφής με την φυγή των νέων να αποδυναμώνει την παραγωγική βάση, και την αύξηση των συνταξιούχων που επιβαρύνει τον προϋπολογισμό.

Το αποτέλεσμα: μια «οικονομία δύο ταχυτήτων», όπου οι δείκτες βελτιώνονται, αλλά η καθημερινότητα γίνεται ασφυκτική.

Η εμπειρία της ακρίβειας

Η κρίση δεν αποτυπώνεται μόνο στα στατιστικά. Είναι το άδειο ράφι, ο λογαριασμός που καθυστερείς να πληρώσεις, το διαρκές άγχος της επόμενης ημέρας. Όταν πάνω από το 60% του υπερφορολογημένου εισοδήματος απορροφάται από στέγη και ενέργεια, δεν απομένει χώρος για όνειρα ή ασφάλεια.

Οι κοινωνιολόγοι μιλούν για «κρίση καθημερινότητας» — μια νέα μορφή φτώχειας, όχι υλικής μόνο, αλλά και υπαρξιακής. Η αίσθηση ότι, όσο κι αν προσπαθείς, η ζωή σου μικραίνει.

Από την αντιμετώπιση στη θεραπεία

Καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να «μηδενίσει» την ακρίβεια. Μπορεί, όμως, να ξαναχτίσει την ισορροπία ανάμεσα στην εργασία, το εισόδημα και το κόστος ζωής.

Άμεσες παρεμβάσεις:

• Στοχευμένες επιδοτήσεις σε ενέργεια και στέγαση, με διαφάνεια και χρονικό ορίζοντα.
• Μειώσεις ΦΠΑ σε βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης.
• Αυστηροί έλεγχοι αγοράς για αποφυγή αισχροκέρδειας.
• Προσεκτική αύξηση κατώτατου μισθού με γνώμονα την παραγωγικότητα.

Δομικές λύσεις:

• Πολιτική στέγασης: κοινωνικές κατοικίες, φορολογικά κίνητρα για μακροχρόνιες μισθώσεις, ρύθμιση Airbnb.
• Ενεργειακή αυτονομία: επενδύσεις σε ΑΠΕ, αποθήκευση ενέργειας, μικροδίκτυα.
• Εκπαίδευση & δεξιότητες: σύνδεση σπουδών με αγορά εργασίας, προώθηση τεχνικών επαγγελμάτων.
• Κοινωνική προστασία με ψηφιακή στόχευση και αξιολόγηση.
• Διαφάνεια & επικοινωνία: ειλικρινής ενημέρωση, όχι ωραιοποίηση.

Ο πολιτικός χρόνος της ακρίβειας

Η ιστορία δείχνει ότι η ακρίβεια έχει εκλογικό βάρος μεγαλύτερο από οποιοδήποτε άλλο θέμα. Στην Ευρώπη, κυβερνήσεις κλονίζονται όχι για το επίπεδο του πληθωρισμού, αλλά για το αίσθημα αδικίας που τον συνοδεύει.

Οι πολίτες δεν ζητούν θαύματα — ζητούν συνέπεια και κατανόηση. Η αξιοπιστία είναι πια το νέο «νόμισμα» της πολιτικής. Εκεί όπου η πολιτεία δείχνει συνέπεια, οι κοινωνίες αντέχουν. Εκεί όπου κρύβεται πίσω από τεχνικές δικαιολογίες, το κύμα δυσαρέσκειας γίνεται πολιτική θύελλα.

Προς ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο

Η ακρίβεια δεν είναι παρένθεση· είναι η νέα κανονικότητα ενός κόσμου σε μετάβαση: ενεργειακή, τεχνολογική, δημογραφική. Η απάντηση δεν βρίσκεται ούτε στη στείρα λιτότητα ούτε στον κρατισμό. Χρειάζεται μια νέα ισορροπία:

• όπου η εργασία αμείβεται δίκαια,
• οι αγορές λειτουργούν με κανόνες,
• και το κράτος λειτουργεί ως εγγυητής αξιοπρέπειας, όχι ως προσωρινός σωτήρας.

Αυτό το νέο κοινωνικό συμβόλαιο είναι το στοίχημα της δεκαετίας. Γιατί, στο τέλος, το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν θα πέσουν οι τιμές, αλλά αν θα ξανακερδίσουμε το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή.

Επίλογος

Το κόστος διαβίωσης είναι ο καθρέφτης μιας εποχής ανισότητας. Όσο η πολιτική διστάζει να το αντιμετωπίσει συνολικά, η κοινωνία θα συνεχίζει να ζει με την αίσθηση ότι δουλεύει περισσότερο για να ζει λιγότερο. Κι όμως, η λύση υπάρχει — στην ισορροπία μεταξύ οικονομίας και δικαιοσύνης.

Πηγές: IMF – World Economic Outlook (Απρίλιος 2025), OECD – Cost of Living and Inflation Tracker (2024), Eurostat – Living Conditions in Europe 2025, ΕΛΣΤΑΤ – Η Ελλάδα με Αριθμούς 2025, US Bureau of Labor Statistics – CPI Reports 2025, World Bank – Global Inflation Dashboard 2025, Numbeo Index 2025, Washington Post (2025): Housing Affordability Crisis

* Ο Nicholas Havoutis διαθέτει πολυετή εμπειρία στην ηγεσία στρατηγικών χρηματοοικονομικών μονάδων, έχοντας διατελέσει στέλεχος της JPMorgan (Νέα Υόρκη), της Chase Manhattan Bank (Λονδίνο) και της Eurobank (Αθήνα). Παράλληλα, έχει σημαντική παρουσία στον χώρο των ΜΜΕ. Σήμερα, ως επικεφαλής της SoZone Limited, συμβουλεύει επιχειρήσεις και επενδυτές σε διεθνή ανάπτυξη, οργανική βελτιστοποίηση και στρατηγικές συγχωνεύσεων και εξαγορών.