Τα τρία σενάρια αν χάσει ο Πούτιν στην Ουκρανία

Τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου τα πράγματα ήταν πολύ πιο εύκολα. Στους λαούς που είχαν πρόβλημα με τους Στάλιν, Χρουστσόφ και Μπρέζνιεφ, μπουκάρανε τα σοβιετικά τανκς, χτιζόταν και κάποιο τείχος και κάθε κατεργάρης πήγαινε για τον αιώνιο... ύπνο.

Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει από τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Οι Αμερικανοί την πάτησαν στο Βιετνάμ, οι Ρώσοι στο Αφγανιστάν και το 1989, το Τείχος του Βερολίνου έπεσε χωρίς να ανοίξει ούτε ένα ρουθούνι. Η δυτική δημοκρατία, και στη συντηρητική και στη φιλελεύθερη και στη σοσιαλδημοκρατική μορφή της, είχε πάρει το παγκόσμιο κύπελλο και από την πλευρά του, ο Κινέζος Ντενγκ Ξιαοπίνγκ, με μπόλικη σοφία, έλεγε ότι ποσώς τον ενδιαφέρει το χρώμα της γάτας, αν αυτή πιάνει πολλά ποντίκια. Δεν έλεγε, βέβαια, ότι το χρώμα της γάτας είναι χρήσιμο ώστε να βρίσκονται υπό την εξουσία του ΚΚ Κίνας 1,3 δισεκατομμύρια Κινέζοι.

Αυτές τις σκέψεις δεν τις συμμεριζόταν ο άνευ αντιπάλου πρωταθλητής του τζούντο στο Κρεμλίνο, ο οποίος, επηρεασμένος και από τον φιλόσοφο φίλο και σύμβουλό του Αλέξανδρο Ντούγκιν και από τον θεωρητικό του εθνικο-ρωσισμού Ιβάν Ιλίν (1883-1954), θεωρεί ότι η ρωσική αυτοκρατορία μπορεί να επανακάμψει δριμύτερη στη γεωπολιτική σκηνή μέσω του πανσλαβισμού.

Στη βάση, λοιπόν, διαφόρων θεωριών και ερμηνειών της μετασοβιετικής πραγματικότητας, ο Πούτιν πίστεψε ότι η επάνοδος της ρωσικής αυτοκρατορίας στο γεωπολιτικό προσκήνιο ήταν εφικτή. Συνεπώς, όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει η συγγραφέας και σύμβουλος Διεθνών Σχέσεων Liana Fix στο «Foreign Affairs», ο Ρώσος πρόεδρος πίστεψε ότι με την προσάρτηση της Ουκρανίας η Ρωσία θα έδειχνε παγκοσμίως πόσο μακριά είχε προχωρήσει μετά την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας το 1991.

Η προσάρτηση της Ουκρανίας υποτίθεται ότι ήταν το πρώτο βήμα για την ανοικοδόμηση μιας νέας ρωσικής αυτοκρατορίας. Ο Πούτιν σκόπευε να εκθέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως χάρτινη τίγρη έξω από τη Δυτική Ευρώπη και να αποδείξει ότι η Ρωσία, μαζί με την Κίνα, προοριζόταν για έναν ηγετικό ρόλο σε μια νέα, πολυπολική διεθνή τάξη.

Προς την κατεύθυνση αυτή, είχαν συμβάλει και αρκετά γεγονότα, τα οποία μαζί με την πανδημία Covid-19 έδειχναν ότι ο δυτικός κόσμος είχε ποικίλα προβλήματα. Με τη ρωσική αποπληροφόρηση να ρίχνει λάδι στη φωτιά.

Η εισβολή δεν του βγήκε όμως και αυτοί που του είχαν πει ότι θα είναι περίπατος, μάλλον έχουν εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Το Κίεβο διατηρήθηκε ισχυρό και ο ουκρανικός στρατός έχει μετατραπεί σε τίγρη, εν μέρει χάρη στη στενή συνεργασία με τις ΗΠΑ και τους δυτικούς συμμάχους. Ο ρωσικός στρατός, αντίθετα, έχει επιδείξει κακή στρατηγική σκέψη και οργάνωση. Το πολιτικό σύστημα πίσω από αυτό αποδείχθηκε ότι δεν μπορεί να μάθει από τα λάθη του. Με μικρή προοπτική να υπαγορεύσει τις ενέργειες του Πούτιν, η Δύση θα πρέπει να προετοιμαστεί για το επόμενο στάδιο του καταστροφικού πολέμου επιλογής της Ρωσίας.

Ο πόλεμος είναι εγγενώς απρόβλεπτος. Πράγματι, η πορεία της σύγκρουσης έχει χρησιμεύσει στο να ακυρώσει τις προβλέψεις περί κατάρρευσης της Ουκρανίας, χωρίς βέβαια τίποτε να αποκλείεται στο μέλλον. Για την ώρα πάντως, παρά τις περί του αντιθέτου αστείες προβλέψεις Ελλήνων «ειδημόνων», όλα δείχνουν ότι η Ρωσία θα έχει την τύχη που είχε στο Αφγανιστάν. Λιγότερο σίγουρο είναι, όμως, ποια μορφή θα πάρει αυτή.

Υπάρχουν τρία βασικά σενάρια και το καθένα θα είχε διαφορετικές συνέπειες για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στη Δύση και την Ουκρανία. Το πρώτο και λιγότερο πιθανό σενάριο είναι ότι η Ρωσία θα αποδεχτεί την ήττα της, αποδεχόμενη μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων με τους όρους της Ουκρανίας. Θα πρέπει να αλλάξουν πολλά για να υλοποιηθεί αυτό το σενάριο, επειδή κάθε όψη διπλωματικού διαλόγου μεταξύ της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Δύσης έχει εξαφανιστεί. Το εύρος της ρωσικής επιθετικότητας και η έκταση των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου θα καθιστούσαν δύσκολο για την Ουκρανία να αποδεχθεί οποιαδήποτε διπλωματική διευθέτηση που ισοδυναμούσε με οτιδήποτε λιγότερο από μια συνολική ρωσική παράδοση.

Ένα δεύτερο σενάριο για ρωσική ήττα θα συνεπαγόταν αποτυχία εν μέσω κλιμάκωσης. Το Κρεμλίνο θα επιδίωκε μηδενιστικά να παρατείνει τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ θα ξεκινούσε μια εκστρατεία ανομολόγητων πράξεων σαμποτάζ σε χώρες που υποστηρίζουν το Κίεβο και στην ίδια την Ουκρανία. Στη χειρότερη περίπτωση, η Ρωσία θα μπορούσε να επιλέξει ένα πυρηνικό χτύπημα στην Ουκρανία. Ο πόλεμος θα οδηγούσε τότε σε μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ του NATO και της Ρωσίας.

«... Η Ρωσία θα μεταμορφωνόταν από ένα ρεβιζιονιστικό κράτος σε ένα αδίστακτο, μια μετάβαση που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και που θα σκληρύνει την πεποίθηση της Δύσης ότι η Ρωσία αποτελεί μοναδική και απαράδεκτη απειλή. Η υπέρβαση του πυρηνικού ορίου θα μπορούσε να οδηγήσει στη συμβατική εμπλοκή του NATO στον πόλεμο, επιταχύνοντας την ήττα της Ρωσίας στο έδαφος...» υποστηρίζει ο Μάικλ Κίματλ, στρατιωτικός σύμβουλος στο «Foreign Affairs».

Το τελικό σενάριο για το τέλος του πολέμου θα ήταν η ήττα μέσω της κατάρρευσης του καθεστώτος, με τις αποφασιστικές μάχες να λαμβάνουν χώρα όχι στην Ουκρανία αλλά μάλλον στις αίθουσες του Κρεμλίνου ή στους δρόμους της Μόσχας. Ο Πούτιν έχει συγκεντρώσει άκαμπτα την εξουσία στα χέρια του και η εμμονή του στην επιδίωξη ενός χαμένου πολέμου έχει θέσει το καθεστώς του σε σαθρό έδαφος. Οι Ρώσοι θα συνεχίσουν να βαδίζουν πίσω από τον ανίκανο τσάρο τους μόνο μέχρι ένα ορισμένο σημείο.

Αν και ο Πούτιν έχει φέρει πολιτική σταθερότητα στη Ρωσία -μια πολύτιμη κατάσταση πραγμάτων δεδομένων των ρήξεων των μετασοβιετικών χρόνων-, οι πολίτες του θα μπορούσαν να στραφούν εναντίον του εάν ο πόλεμος οδηγήσει σε γενική στέρηση. Η κατάρρευση του καθεστώτος του θα μπορούσε να σημαίνει άμεσο τέλος του πολέμου, τον οποίο η Ρωσία δεν θα ήταν σε θέση να διεξαγάγει εν μέσω του επακόλουθου εγχώριου χάους.

«... Ένα πραξικόπημα που ακολουθήθηκε από εμφύλιο πόλεμο θα απηχούσε αυτό που συνέβη μετά την κατάληψη των Μπολσεβίκων το 1917, η οποία επιτάχυνε την αποχώρηση της Ρωσίας από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο...» υποστηρίζει η Liana Fix και οι εκτιμήσεις της περιέχουν μεγάλη δόση ώριμης σκέψης ως προς την αντίληψη της πραγματικότητας.