Ο Πούτιν, το Ιράν και η τέχνη της... προσαρμογής

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν μιλάει πολύ, αλλά λίγα λόγια αρκούν για να καταλάβει κανείς πού το πάει. Το απέδειξε αυτό για άλλη μια φορά κατά τη διάρκεια της ολομέλειας του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, με μια μάλλον φλύαρη ομιλία που διήρκεσε σχεδόν μία ώρα, ακολουθούμενη από μια σειρά λίγο πολύ εμπεριστατωμένων απαντήσεων στις ερωτήσεις των συνομιλητών του.

Από την εξάωρη συζήτηση που ακολούθησε, μεταξύ του Βλαντίμιρ Πούτιν των συνεργατών του και εκπροσώπων του διεθνούς τύπου, ξεχωρίσαμε μια σειρά από ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν που έγιναν λίγες ώρες πριν την αμερικανική εμπλοκή στον πόλεμο, αλλά και τις περί εκεχειρίας τελευταίες εξελίξεις.  

Κατά την εκτίμησή μας, που συμπίπτει όμως και με αυτές άλλων παρατηρητών διεθνών πρακτορείων, ο Ρώσος πρόεδρος, είναι εξαιρετικά προσεκτικός σε εκφράσεις και γενικότερες προσεγγίσεις. Ως φαίνεται δε, παρά τη στρατηγική συμφωνία που υπέγραψε με το Ιράν τον Ιανουάριο, δεν δείχνει να θέλει να υποστηρίζει το ισλαμικό καθεστώς πέρα από διπλωματικές και άτυπες ενέργειες στα Ηνωμένα Έθνη.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μπορούμε να πούμε ότι η ομιλία του Ρώσου προέδρου στην Αγία Πετρούπολη ήταν μια διακήρυξη ρεαλισμού στους αντιπάλους του στους οποίους λέει ότι η Ρωσία παραμένει στο πλευρό του Ιράν, χωρίς, όμως, υπερβολές και πλειοδοτήσεις.

Προς τους εταίρους της Ρωσίας, η ομιλία, διασκεδάζει κάποιες ανησυχίες ως προς τη γεωπολιτική της φερεγγυότητα και διαβεβαιώνει ότι παραμένει αξιόπιστος σύμμαχος και ότι δεν έχει προδώσει ούτε εγκαταλείψει σε καμία περίπτωση το Ιράν στην τύχη του, καθώς η ίδια η Ισλαμική Δημοκρατία δεν έχει ζητήσει καμία στρατιωτική βοήθεια.

Παρακάτω ακολουθούν ερωτήσεις και απαντήσεις του Ρώσου προέδρου προς δημοσιογράφους.

Βλαντίμιρ Πούτιν, όταν βλέπουμε μια χώρα να επιβάλλει τους κανόνες της σε μια άλλη, να ορίζει ποιος έχει το δικαίωμα να εμπλουτίζει ουράνιο και ποιος όχι, και να φτάνει στο σημείο να δηλώνει ότι έχει το δικαίωμα να δολοφονήσει τον πρόεδρο μιας άλλης χώρας, μπορούμε να δικαιολογήσουμε τέτοιες «αξίες»;

Αυτό δεν είναι καθόλου πρωτοφανές. Καταρχάς, δεν βλέπω τίποτα καινούργιο εδώ. Επιπλέον, θα ήθελα να τονίσω ότι η Ρωσική Ομοσπονδία ανέκαθεν υπερασπιζόταν το δικαίωμα κάθε χώρας να διασφαλίζει την ασφάλειά της, υπό την προϋπόθεση ότι αυτό δεν γίνεται εις βάρος της ασφάλειας μιας άλλης χώρας. Αυτή είναι η θεμελιώδης θέση μας· δεν έχει αλλάξει. Κάποιος θα μπορούσε να σκεφτεί ότι αυτή είναι μια απόλυτη απάντηση, αλλά σας διαβεβαιώνω ότι δεν είναι: αυτή είναι η συγκεκριμένη πολιτική που ακολουθεί η Ρωσική Ομοσπονδία.

Ένα εξίσου συγκεκριμένο ερώτημα αφορά την τρέχουσα κρίση στη Μέση Ανατολή. Μπορούμε να πούμε ότι αυτή είναι ένα είδος δοκιμασίας για την ικανότητα του Παγκόσμιου Νότου να επηρεάσει την επίλυση των διεθνών ένοπλων συγκρούσεων;

Αυτό είναι απολύτως εφικτό. Στην πραγματικότητα, πολλές χώρες στην περιοχή διατηρούν πολύπλοκες, αλλά σχετικά σταθερές σχέσεις και με τις δύο πλευρές της σύγκρουσης, το Ισραήλ και το Ιράν. Αυτό μας οδηγεί στο να υποθέτουμε, να πιστεύουμε και να ελπίζουμε ότι οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου στο σύνολο τους, και οι χώρες της περιοχής ειδικότερα, θα είναι σε θέση να ασκήσουν επιρροή και να βοηθήσουν στην επίλυση αυτής της οξείας φάσης της σύγκρουσης. Υπενθύμισα την κατ' αρχήν θέση της Ρωσίας, ότι δηλαδή η ασφάλεια μιας χώρας δεν πρέπει να γίνεται εις βάρος της ασφάλειας των άλλων, και έχουμε ένα τέλειο παράδειγμα αυτού εδώ. Χωρίς να επεκταθούμε σε λεπτομέρειες, αφού όλοι εδώ καταλαβαίνουν ξεκάθαρα τι εννοώ, ας πούμε ότι είναι απολύτως εφικτό να βρεθεί μια αμοιβαία ικανοποιητική λύση μεταξύ, αφενός, του εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν και του δικαιώματός του στην πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς, και αφετέρου, των απαιτήσεων ασφαλείας του Ισραήλ. Οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου, ξεκινώντας από εκείνες της περιοχής, μπορούν αναμφίβολα να ασκήσουν ευεργετική επιρροή σε αυτή τη διαδικασία εξεύρεσης λύσης, η οποία, επαναλαμβάνω, υπάρχει.

Μόλις σήμερα, ο εκπρόσωπος της Ρωσίας στον ΟΗΕ δήλωσε ότι πρέπει να βρεθεί μια λύση στη συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ για να προχωρήσουμε. Υπάρχουν ήδη στοιχεία που θα μας επιτρέψουν να προχωρήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση;

Σε τέτοιες καταστάσεις, είναι πάντα συνετό να μην βιαζόμαστε: αυτό μόνο θα χειροτέρευε τα πράγματα. Ωστόσο, νομίζω ότι υπάρχουν ορισμένα σημεία σύγκλισης σήμερα. Η θέση μας έχει παρουσιαστεί και στις δύο πλευρές της σύγκρουσης. Όπως γνωρίζετε, είμαστε σε επαφή τόσο με το Ισραήλ, όσο και με τους Ιρανούς φίλους μας. Έχουμε κάνει κάποιες προτάσεις κατά τη διάρκεια αυτών των συζητήσεων. Ωστόσο, και σας προτρέπω να το προσέξετε αυτό, δεν επιδιώκουμε να παίξουμε τον ρόλο του μεσολαβητή. Απλώς προτείνουμε ιδέες. Αν και οι δύο χώρες πιστεύουν ότι μπορούν να αποκομίσουν κάτι χρήσιμο από αυτό, τότε θα είμαστε ενθουσιασμένοι.

Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης γράφουν τακτικά ότι ο πόλεμος στο Ιράν είναι καλός για τη Ρωσία επειδή αποσπά την προσοχή από την Ουκρανία και δημιουργεί στις δυτικές χώρες ένα νέο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουν. Πολλοί σχολιαστές έχουν επίσης επισημάνει ότι η Ρωσία έχει αποδειχθεί αναξιόπιστος εταίρος, καθώς δεν έχει βοηθήσει το Ιράν. Ποια είναι η απάντησή σας σε αυτούς τους υπαινιγμούς;

Όσοι διαδίδουν αφηγήσεις που αμφισβητούν την αξιοπιστία της Ρωσίας ως συμμάχου δεν είναι τίποτα περισσότερο από προβοκάτορες. Μοναδικός τους στόχος είναι να προκαλέσουν κλιμάκωση της σύγκρουσης. Αλλά δεν θα τα καταφέρουν. Ο πρώτος λόγος είναι ότι καμία σύγκρουση δεν είναι ποτέ ίδια, όσο παρόμοια κι αν φαίνεται. Όπως ορθώς δήλωσε ένας πρώην υπουργός Άμυνας, ο οποίος συνέβαλε στη θεωρία των ένοπλων συγκρούσεων και της στρατιωτικής αντιπαράθεσης, ο αξιότιμος συνάδελφος μου, ο πρόεδρος της Ινδονησίας Prabowo Subianto, του οποίου το βιβλίο για τη στρατιωτική τέχνη μόλις δημοσιεύσαμε στα ρωσικά «Κάθε χώρα είναι υπεύθυνη για ό,τι συμβαίνει στο έδαφός της».

Τα απομνημονεύματα του Ινδονήσιου προέδρου Prabowo Subianto μόλις εκδόθηκαν στα ρωσικά, σε δύο τόμους με τον ακόλουθο τίτλο: «Η τέχνη της στρατιωτικής διοίκησης». Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Subianto κατηγορείται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας για τις στρατιωτικές του δραστηριότητες τη δεκαετία του 1990 από διάφορες ΜΚΟ και ερευνητικές επιτροπές, αν και δεν έχουν κινηθεί επίσημες διαδικασίες εναντίον του.

Όσον αφορά την αξιοπιστία της Ρωσίας ως συμμάχου, συζητήσαμε σήμερα τις απαιτήσεις για αλληλεγγύη, οι οποίες είναι πολύ πραγματικές. Ωστόσο, κάθε σύγκρουση παραμένει μοναδική. Θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας στο γεγονός ότι σχεδόν δύο εκατομμύρια άνθρωποι από την πρώην Σοβιετική Ένωση ή τη Ρωσική Ομοσπονδία ζουν σήμερα στο Ισραήλ. Το Ισραήλ είναι σχεδόν μια ρωσόφωνη χώρα σήμερα. Η Ρωσία ήταν πάντα ένας παράγοντας στη σύγχρονη ιστορία του Ισραήλ. Αυτό είναι το πρώτο πράγμα. Από την άλλη πλευρά, παραδοσιακά διατηρούμε πολύ θερμές, φιλικές, εμπιστευτικές, ακόμη και συμμαχικές σχέσεις με τις αραβικές χώρες και τον ισλαμικό κόσμο. Η Ρωσία, η οποία έχει μουσουλμανικό πληθυσμό 15%, είναι παρατηρητής στον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας. Αυτό είναι επίσης ένα στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη.

Διατηρούμε φιλικές σχέσεις με το Ιράν και τηρούμε πάντα τις δεσμεύσεις μας σε αυτό το πλαίσιο.  Υποστηρίζουμε το Ιράν στον αγώνα του να υπερασπιστεί τα νόμιμα συμφέροντά του, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της πυρηνικής ενέργειας για μη στρατιωτικούς σκοπούς. Αυτή είναι η θέση μας επί της αρχής, αυτή ήταν πάντα η θέση μας και δεν έχει αλλάξει. Κάποιοι λένε ότι θα έπρεπε να κάνουμε περισσότερα. Τι θα συνεπαγόταν αυτό; Πρέπει να ξεκινήσουμε στρατιωτικές επιχειρήσεις; Αυτό αναμένεται από εμάς; Έχουμε ήδη εμπλακεί σε στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον εκείνων που θεωρούμε εχθρούς των ιδεών που αγαπάμε εκείνων που αποτελούν απειλή για τη Ρωσική Ομοσπονδία. Ουσιαστικά, πρόκειται για τις ίδιες δυνάμεις, στην περίπτωση του Ιράν όπως και στην περίπτωση της Ρωσίας, που λειτουργούν στο παρασκήνιο, μακριά από το πεδίο της μάχης, στο παρασκήνιο -διαφορετικές δυνάμεις, επομένως, από εκείνες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή σήμερα.

Έχουμε αναλάβει ορισμένες δεσμεύσεις και υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα του Ιράν στην πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς: το υπερασπιζόμαστε, όχι μόνο με λόγια, αλλά και με πράξεις. Τι εννοώ με αυτό; Παρά τις δυσκολίες της ιρανικής κατάστασης έχουμε κατασκευάσει έναν ατομικό αντιδραστήρα στο Μπουσέρ και έχουμε υπογράψει δύο άλλες συμβάσεις για την κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων. Παρά όλα τα εμπόδια και τους κινδύνους, επιμένουμε σε αυτή την πορεία και δεν έχουμε εκκενώσει το προσωπικό μας εκεί.

Επιπλέον, βασιστήκαμε στις σχέσεις μας με το Ισραήλ και στις πλέον αποκατεστημένες επαφές μας με τις ΗΠΑ για να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα μαζί τους. Έχουμε εξηγήσει στο Ισραήλ και στον πρόεδρο Τραμπ ότι συνεχίζουμε να ενεργούμε στο Ιράν σύμφωνα με την κατ' αρχήν θέση μας (το δικαίωμα του Ιράν στην πυρηνική ενέργεια για μη στρατιωτικούς σκοπούς) και σε πλήρη συμμόρφωση με τους διεθνείς κανόνες, και ότι απαιτούμε εγγυήσεις για την ασφάλεια του προσωπικού μας στο Ιράν.

Θέλω να πω ότι ο πρωθυπουργός Νετανιάχου συμφώνησε σε αυτό το σημείο και ο πρόεδρος Τραμπ υποσχέθηκε να υποστηρίξει τα νόμιμα αιτήματα μας. Δεν είναι αυτή η ρωσική υποστήριξη προς το Ιράν; Κατά την άποψή μου, είναι άμεση υποστήριξη. Για να μην αναφέρουμε τη θέση που έχουμε υιοθετήσει στα Ηνωμένα Έθνη. Η θέση που υπερασπίζεται η Ρωσία, ιδίως στον ΟΗΕ, αντιστοιχεί στα συμφέροντα τόσο του Ισραήλ όσο και του Ιράν, είμαι πεπεισμένος γι’ αυτό.

Ο πρωθυπουργός Νετανιάχου ορθώς δήλωσε ότι η ισραηλινή επίθεση θα μπορούσε να οδηγήσει σε αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε τη χώρα να παραδοθεί άνευ όρων. Συμφωνείτε με αυτά τα δύο πιθανά αποτελέσματα της σύγκρουσης;

Όπως γνωρίζετε, βρίσκομαι σε επαφή με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό και τον πρόεδρο Τραμπ σχετικά με αυτό το θέμα. Σε κάθε περίπτωση, όταν κάποιος αναλαμβάνει κάτι, πρέπει πάντα να αναρωτιέται αν οι στόχοι επιτυγχάνονται. Μέχρι σήμερα, παρά τις δυσκολίες των εσωτερικών πολιτικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα εκεί (όλοι το γνωρίζουμε αυτό, δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα), αυτό που παρατηρούμε στο Ιράν είναι μια μορφή ενοποίησης της κοινωνίας γύρω από την πολιτική ηγεσία της χώρας. Πρόκειται για μια τάση που συμβαίνει παντού, σχεδόν αναπόφευκτα, και το Ιράν δεν αποτελεί εξαίρεση.

Και αν αύριο το Ισραήλ, με ή χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ, σκότωνε τον Αλί Χαμενεΐ, ποια θα ήταν η αντίδραση σας; Και ποια θα ήταν η αντίδραση της Ρωσίας;

 Αν μου επιτρέπετε, και νομίζω ότι αυτή είναι η πιο ακριβής απάντηση στην ερώτησή σας, δεν θέλω καν να συζητήσω ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Ωστόσο, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Μπενιαμίν Νετανιάχου το συζητούν και ανοιχτά...

Το καταλαβαίνω και το γνωρίζω πλήρως, αλλά δεν έχω καμία πρόθεση να το συζητήσω ο ίδιος.              

Το γεγονός παραμένει, ότι υπάρχει μια συνθήκη στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ Ρωσίας και Ιράν, Ενώ δεν προβλέπει υποχρέωση της Ρωσίας να υπερασπιστεί το Ιράν, εγείρει το ζήτημα των όπλων, Είναι η Ρωσία διατεθειμένη να παράσχει στο Ιράν νέα συστήματα όπλων για να το βοηθήσει να αμυνθεί από τις ισραηλινές επιθέσεις;

Ξέρετε, πριν από λίγο καιρό προτείναμε στους Ιρανούς φίλους μας να συνεργαστούμε σε συστήματα αεράμυνας. Οι εταίροι μας δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για αυτήν την πρόταση και το αφήσαμε ως έχει. Όσον αφορά τη συνθήκη στρατηγικής εταιρικής σχέσης που αναφέρατε, δεν περιέχει καμία διάταξη για την άμυνα. Τέλος, οι Ιρανοί φίλοι μας δεν μας έχουν υποβάλει κανένα τέτοιο αίτημα, επομένως δεν υπάρχει λόγος να το συζητήσουμε.

Παρ' όλα αυτά, η Ρωσία έχει παραδώσει τροποποιημένα συστήματα S-30Q και S-200, γεγονός που αποδεικνύει ότι πράγματι παίζει ρόλο στην ιρανική αεράμυνα.

Αυτό δεν είναι καθόλου το ίδιο πράγμα. Η πρόταση που κάναμε στο Ιράν δεν αφορούσε μερικές μεμονωμένες παραδόσεις, αλλά τη δημιουργία πραγματικά ολοκληρωμένων αμυντικών συστημάτων. Όπως είπα, αυτή η πρόταση δεν προσέλκυσε το ενδιαφέρον της ιρανικής πλευράς και το έργο εγκαταλείφθηκε. Όσον αφορά τις μεμονωμένες παραδόσεις, είναι αλήθεια ότι τις έχουμε πραγματοποιήσει στο παρελθόν. Αλλά αυτό δεν έχει καμία σχέση με την τρέχουσα κρίση. Ήταν θέμα ουσιαστικής συνεργασίας στον τεχνικό και στρατιωτικό τομέα, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Το Ιράν δεν μας ζήτησε ποτέ τίποτα που θα παραβίαζε τους ισχύοντες κανόνες, τις επίσημες δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η Ρωσική Ομοσπονδία, και εμείς πάντα προσπαθούσαμε, από την πλευρά μας, να σεβόμαστε το διεθνές κανονιστικό πλαίσιο.