Το ευρύ πεδίο εφαρμογής της ψηφιακής υγείας περιλαμβάνει κατηγορίες όπως η κινητή υγεία (mHealth), η τεχνολογία πληροφοριών για την υγεία (IT), οι φορητές συσκευές, η τηλε-υγεία και τηλεϊατρική, καθώς και η εξατομικευμένη ιατρική.
Είναι σήμερα φανερό ότι από τις κινητές ιατρικές εφαρμογές και το λογισμικό, που υποστηρίζουν τις κλινικές αποφάσεις τις οποίες λαμβάνουν καθημερινά οι γιατροί, μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη και τη μηχανική μάθηση, η ψηφιακή τεχνολογία έχει οδηγήσει σε μια επανάσταση στην υγειονομική περίθαλψη. Τα ψηφιακά εργαλεία υγείας έχουν δυνατότητες να βελτιώσουν την ικανότητά μας να διαγιγνώσκουμε και να θεραπεύουμε με ακρίβεια ασθένειες, καθώς και να ενισχύουμε την παροχή υγειονομικής περίθαλψης.
Τις προηγούμενες δύο δεκαετίες συντελέστηκε παγκοσμίως -σε μεγάλο βαθμό, και στην Ελλάδα- μια στροφή προς την ψηφιοποίηση εικόνων, δεδομένων και βιολογικών σημάτων. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρουμε τα συστήματα αρχειοθέτησης ιατρικών εικόνων Picture Archiving and Communication System (PACS), τα οποία συμβάλλουν στην ασφαλή και μακροχρόνια αποθήκευση των δεδομένων (εξεταζόμενων και ασθενών). Είναι γνωστό ότι τα εν λόγω συστήματα δύνανται να αποθηκεύσουν δεδομένα (δηλαδή ακτινολογικές εικόνες) κλασικής ακτινολογίας, μαστογραφίας, υπερηχοτομογραφίας, αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας. Με απλά λόγια, όλων των τύπων τις εξετάσεις που λαμβάνουν χώρα στο ακτινολογικό τμήμα ενός νοσοκομείου ή κέντρου υγείας και έχουν τη δυνατότητα να αποσταλούν μέσω του πρωτοκόλλου DICOM.
Ωστόσο, πλέον, η νέα τεχνολογία δεν περιορίζεται στην αποθήκευση δεδομένων που προέρχονται από ακτινολογικά τμήματα και υποστηρίζουν το πρωτόκολλο DICOM, αλλά προσφέρει τη δυνατότητα μακροχρόνιας αποθήκευσης όλων των κλινικών ενός νοσοκομείου και όλων των βαθμίδων υγείας στις οποίες δύναται να εξεταστεί ο πολίτης.
Οι πηγές των δεδομένων μπορούν να είναι απεριόριστες διότι το σύνολο σχεδόν των σύγχρονων τεχνολογιών έχουν τη δυνατότητα επεξεργασίας, δημιουργίας και εξαγωγής αναφορών. Οφθαλμολογικές εξετάσεις, χειρουργικές επεμβάσεις, αποτελέσματα ενδοσκοπήσεων, διαγνωστικών εργαστηρίων, καρδιολογικών εξετάσεων, ορθοπαιδικών και παθολογικών κλινικών, ιστορικό αλλεργιών, προγραμματιστές βηματοδοτών και απινιδωτών και βεβαίως εξετάσεις ακτινολογικού τομέα, καθώς και οποιοδήποτε άλλου τύπου αρχείο μπορεί να δημιουργηθεί κατά τη διαδικασία εξετάσεων, δύναται να αποθηκευτεί σε μια ενιαία βάση δεδομένων.
Ακόμη και ιατρικά δεδομένα που προέρχονται από smart watches, όπως οι καρδιακοί παλμοί, και από συσκευές κατ’ οίκον φροντίδας, όπως μετρητές σακχάρου, μπορούν να αποθηκευτούν χωρίς το παραμικρό πρόβλημα συμβατότητας. Η τεχνολογία αυτή της αποθήκευσης ιατρικών αρχείων ανεξαρτήτως τύπου, ονομάζεται Vendor Neutral Archive (VNA) και αποτελεί τον πυρήνα για τη δημιουργία του ολοκληρωμένου ηλεκτρονικού φακέλου υγείας του ασθενούς.
Απ’ όσα έχουμε εκθέσει μέχρι τώρα ακροθιγώς, καθίσταται φανερό ότι η ψηφιακή υγεία προσφέρει πραγματικές ευκαιρίες για βελτίωση των ιατρικών αποτελεσμάτων, ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, βελτίωση της πρόσβασης, μείωση του κόστους, εξατομικευμένη ιατρική.
Οι Ψηφιακές Εφαρμογές Υγείας (ΨEΥ) μπορούν να συμβάλουν στον μετασχηματισμό του συστήματος υγείας, παρέχοντας:
• Βελτίωση της πρόληψης και θεραπείας.
• Πρόσβαση στη φροντίδα.
• Ασφαλή και αποτελεσματική φροντίδα.
• Καλύτερες επιστημονικές αποδείξεις και πληροφόρηση.
Κυριότερο εμπόδιο, με συνέπεια την περιορισμένη εφαρμογή των ΨΕΥ στη χώρα μας αποτελεί η απουσία μηχανισμών για τη χρηματοδότηση και την αποζημίωσή τους, εις βάρος των ασθενών, των επαγγελματιών υγείας και του ίδιου του συστήματος υγείας. Το εμπόδιο αυτό παρατηρείται και σε πολλές ακόμη ευρωπαϊκές χώρες, μολονότι τελευταία παρουσιάζεται σημαντική κινητοποίηση σε συστήματα υγείας όπως εκείνα των Βελγίου, Ολλανδίας, Γερμανίας, Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου.
Πρόσφατα η MedTech δημοσίευσε ένα position paper, στο οποίο αναλύει την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τις ΨΕΥ στην Ευρώπη, δίνοντας ταυτόχρονα μια περιγραφή των πρωτοβουλιών για αποζημίωση στις πέντε προαναφερθείσες χώρες, όπου δείχνει να δρομολογείται η επίλυση του προβλήματος. Επίσης, παραθέτει μια δέσμη προτάσεων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κοινή βάση συζήτησης και σχεδιασμού της αποζημίωσης στις υπόλοιπες χώρες. Αυτές είναι:
• Διασφάλιση της διαφάνειας.
• Συσχετισμός με χρηματοδότηση.
• Ανάδειξη της αξίας.
• Επικοινωνία των ευρημάτων.
• Υποστήριξη της επιστημονικής έρευνας και αποδείξεων.
• Επένδυση στην υποδομή και την εκπαίδευση.
Από την πλευρά μας ως Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Ιατρικών & Βιοτεχνολογικών Προϊόντων (ΣΕΙΒ), μέσω της επιτροπής ψηφιακών λύσεων, έχουμε διαμορφώσει το παρακάτω πλαίσιο προτάσεων για την ψηφιακή υγεία στην Ελλάδα, το οποίο μας βοηθά να συγκεκριμενοποιήσουμε και να σχεδιάσουμε έναν οδικό χάρτη για τη χώρα μας.
Λαμβάνουμε κατ’ αρχάς υπόψη ότι τα κοινά χαρακτηριστικά της αξιολόγησης των ΨΕΥ στις πέντε προαναφερθείσες χώρες, εστιάζουν σε τρεις τομείς:
1. Αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας.
2. Αξιολόγηση των τεχνικών και νομικών παραμέτρων.
3. Αξιολόγηση του οφέλους και των αποτελεσμάτων.
Περαιτέρω, μιλώντας για την ελληνική πραγματικότητα, όπου απουσιάζει η βάση για οργάνωση και σχεδιασμό, και με γνώμονα την εναρμόνιση με τις δράσεις άλλων χωρών, οφείλουμε να διαχωρίσουμε τις διαδικασίες σε δύο στάδια, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις ξεχωριστές τους ανάγκες.
• Στάδιο 1: Ένταξη στο Μητρώο Ψηφιακών Εφαρμογών Υγείας. Αρχικά απαιτείται η δημιουργία ενός Μητρώου όπου θα καταχωρούνται όλες οι Ψηφιακές Εφαρμογές Υγείας, οι οποίες πληρούν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και απαιτήσεις.
• Στάδιο 2: Αποζημίωση Εφαρμογής. Κατόπιν επιτυχούς καταχώρισης στο Μητρώο, ανάλογα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του κατασκευαστή, θα μπορεί να ακολουθήσει η αίτηση αποζημίωσης.
Κλείνοντας, οφείλουμε για ακόμη μία φορά να σημειώσουμε με έμφαση ότι η δημιουργία Μητρώου ΨΕΥ, καθώς και η αποζημίωσή τους, αποτελούν ένα σημαντικό βήμα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του συστήματος υγείας στη χώρα μας.
*Ο Δημήτρης Nίκας είναι Πρόεδρος Συνδέσμου Επιχειρήσεων Ιατρικών & Βιοτεχνολογικών Προϊόντων (ΣΕΙΒ), Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Medtronic Hellas