Tο 2020 δεν χτυπηθήκαμε μόνο από την παγκόσμια πανδημία, αλλά και από τα γκλομπ της αστυνομίας. Παρακολουθήσαμε διαδηλωτές απ’ όλο τον κόσμο να πνίγονται από δακρυγόνα, να χάνουν την όρασή τους από λαστιχένιες σφαίρες, να βασανίζονται και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να πεθαίνουν. Προσπαθήσαμε απεγνωσμένα να εντοπίσουμε τους αγαπημένους μας ανάμεσα σε αυτούς που συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν επειδή συμμετείχαν σε ειρηνικές διαδηλώσεις.
Ήταν μια χρονιά ριζοσπαστικής πολιτικής φαντασίας: το 2020 μάς κάλεσε να πάρουμε τα όνειρά μας στα σοβαρά και μας ενέπνευσε να οραματιστούμε ένα καλύτερο, εναλλακτικό μέλλον.
Είμαι ενεργό μέλος των αντιαυταρχικών, φεμινιστικών και ΛΟΑΤΚΙ κοινοτήτων από το 2007. Όταν συνίδρυσα την ακτιβιστική οργάνωση Pussy Riot το 2011, δεν μπορούσα να φανταστώ πως κάποτε οι φεμινιστικές και οι queer κοινότητες θα άνθιζαν στη Ρωσία και πως κι άλλοι άνθρωποι θα συμμετείχαν στον αγώνα μας κατά του Κρεμλίνου. Ωστόσο, ο ακτιβισμός έχει πετύχει πολλά τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο. Η σύλληψη και φυλάκισή μου μαζί με άλλα μέλη των Pussy Riot το 2012, μαζί με την πεισματική μας άρνηση να απαρνηθούμε τα πιστεύω μας στα τέλη του 2013, ενθάρρυναν πολλούς καλλιτέχνες και μουσικούς να αναμειχθούν στην πολιτική. Έχω μάθει πως, ενώ οι αλλαγές δεν μπορούν να συμβούν εν μια νυκτί, οι μικρές πράξεις με την πάροδο του χρόνου μπορούν να φέρουν βαθιές και διαχρονικές αλλαγές: οι αστυνομικοί μπορούν να αναμορφωθούν ή να αντικατασταθούν ένας προς έναν, μέχρι ο θάνατος ενός άοπλου (άντρα, γυναίκας, άφυλου) από τα χέρια ένστολου να γίνει μακρινό παρελθόν.
Ο τραγικός θάνατος του George Floyd στις 25 Μαΐου του 2020 από αστυνομικούς οδήγησε σε μία από τις μεγαλύτερες κοινωνικές κινητοποιήσεις στην αμερικανική ιστορία. Έβαλε φωτιά στο κίνημα «Black Lives Matter», με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν πως 15 έως 26 εκατομμύρια άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν στις διαδηλώσεις του κινήματος τις εβδομάδες που ακολούθησαν τον θάνατο του G. Floyd.
Το κίνημα «Black Lives Matter» θα έχει ουσιαστική επιρροή στο πώς αντιμετωπίζουμε τη δικαιοσύνη από το 2021 και μετά. Η δικαιοσύνη συμπεριλαμβάνει και τη φυλετική δικαιοσύνη, όπως επίσης και την οικονομική, τη διαφυλετική και την περιβαλλοντολογική δικαιοσύνη. Οι μαζικές κοινωνικές κινητοποιήσεις κατά τη διάρκεια του 2020 μάς δίδαξαν να σκεφτόμαστε καθολικά, πέρα από τους εαυτούς μας, να θέτουμε σημαντικά ερωτήματα και να ονειρευόμαστε ένα καλύτερο μέλλον.
Φέτος, αρχίσαμε να οραματιζόμαστε διαφορετικά μονοπάτια για τον πολιτισμό μας: Τι θα συνέβαινε αν αλλάζαμε ριζικά τη δημόσια ασφάλεια; Μπορούμε να επωφεληθούμε από τη μείωση της αστυνόμευσης; Μήπως πρέπει να ανακατανείμουμε τα κονδύλια και τους πόρους για την αστυνομία σε προγράμματα για την αναβάθμιση περιθωριοποιημένων περιοχών και να δώσουμε κάποιες αρμοδιότητες επιβολής του νόμου σε κοινωνικούς λειτουργούς; Τι θα συνέβαινε εάν η αστυνομία, ένα θεσμικό όργανο που έχασε την εμπιστοσύνη μας, διαλυθεί και αντικατασταθεί από έναν άλλο, πιο υπεύθυνο κρατικό οργανισμό; Ποιους υπηρετούν οι αστυνομικοί και ποιους προστατεύουν; Εμένα με προστατεύουν; Πρέπει ακόμα να φυλακίζουμε τους ανθρώπους; Έχει σωφρονίσει κανέναν το σύστημα φυλακών; Μήπως η δωρεάν εργασία στη φυλακή είναι μια μορφή δουλείας; Μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς αστυνομία και χωρίς φυλακές;
Οι κυβερνήσεις, ειδικά εκείνες με αυταρχικό χαρακτήρα, αντέδρασαν σπασμωδικά στα θαρραλέα ριζοσπαστικά οράματα των πολιτών τους. Ο πρόεδρος Trump έχει χαρακτηρίσει «τρομοκράτες» τους ακτιβιστές της κοινωνικής δικαιοσύνης και είπε ότι θέλει «να τους θέσει υπό την εξουσία του». Ο Ρώσος πρόεδρος Vladimir V. Putin πιστεύει πως όποιος τον κρίνει, είναι εχθρός του κράτους -γι’ αυτό πρέπει να σιωπά.
Στη χώρα μου, τη Ρωσία, το σύστημα επιβολής του νόμου ασχολείται εδώ και σχεδόν 10 χρόνια με τη σύλληψη μελών του Pussy Riot. Τα βιντεοκλίπ μας εστιάζουν στην αστυνομική βία, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, γιατί πιστεύουμε ότι είναι ένα διαδεδομένο πρόβλημα που μπορεί να λυθεί μόνο με τις συνδυασμένες προσπάθειες ακτιβιστών σε όλο τον κόσμο. Τον Φεβρουάριο του 2015 κυκλοφόρησε το πρώτο μας τραγούδι στα αγγλικά, το «I Can’t Breathe» στη μνήμη του Eric Garner, ο οποίος είχε πεθάνει έναν χρόνο πριν, καλοκαίρι στη Νέα Υόρκη, από κεφαλοκλείδωμα αστυνομικού.
Τον Αύγουστο του 2020, η ρωσική κυβέρνηση επιχείρησε να δολοφονήσει τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Aleksei A. Navalny, φίλο μου, δηλητηριάζοντάς τον. Την ίδια στιγμή, στη Λευκορωσία, το καθεστώς του Aleksandr G. Lukashenko, φίλου του κ. Putin, παραβλέπει συστηματικά τη σύλληψη, τον ξυλοδαρμό και τον βασανισμό ειρηνικών διαδηλωτών, κάτι που κάνει τους πολίτες ακόμα πιο αποφασιστικούς. Όταν οι κυβερνήσεις καταστέλλουν βίαια τις διαδηλώσεις, όπως συμβαίνει σε ολόκληρο τον κόσμο, κι όταν αποτυγχάνουν να προστατεύσουν ειρηνικούς διαδηλωτές, δικαίως πυροδοτείται περισσότερη αντίσταση. Στη διάρκεια του 2020, ξέσπασαν αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και μαζικά κινήματα κατά της αστυνομικής βίας στο Χονγκ Κονγκ, τη Χιλή, το Λίβανο, το Μεξικό, τη Μ. Βρετανία και τη Γαλλία.
Πλήθος μπροστά από το Ανάκτορο της Ανεξαρτησίας στο Minsk της Λευκορωσίας, στις 30 Αυγούστου 2020, διαμαρτύρεται για την επανεκλογή του προέδρου Aleksandr G. Lukashenko. Sergey Ponomarev/The New York Times
Η Covid-19 αποκάλυψε ρωγμές στις πολιτικές ηγεσίες του πλανήτη και μας έκανε να αμφισβητούμε τις οικονομικές, τις εθνοτικές και τις διαφυλετικές ανισότητες που αντιμετωπίζουμε. Ο τρόπος με τον οποίο οι κυβερνήσεις μας χειρίστηκαν την πανδημία ανάγκασε πολλούς από εμάς να δώσουμε αγώνα για την οικονομική και τη φυσική μας επιβίωση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, εκατομμυριούχοι και δισεκατομμυριούχοι έχουν λάβει τεράστιες φορολογικές ελαφρύνσεις από την κυβέρνηση, ενώ πάρα πολλοί απλοί άνθρωποι έχουν μείνει χωρίς πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη ή χωρίς αρκετά χρήματα για να πληρώσουν το ενοίκιό τους.
Ο ιός περιόρισε τη δυνατότητά μας να διαμαρτυρόμαστε στους δρόμους, αλλά έχουμε μάθει νέους τρόπους να επιτελούμε αυτά που θεωρούμε πολιτικά μας καθήκοντα, ενώ έχουμε γίνει πιο αποτελεσματικοί ψηφιακοί ακτιβιστές. Έχοντας κατά νου την πιθανή ζημία που μπορούν να προκαλέσουν τα social media στην ψυχική μας υγεία, εργαζόμαστε σε κάτι που αποκαλώ «υγιεινή στο Διαδίκτυο», δηλαδή την ηθική χρήση των ψηφιακών εργαλείων.
Σήμερα, οι εικόνες και τα βίντεο που διανέμονται στο Internet έχουν τη δύναμη να αντιμετωπίζουν την προπαγάνδα, τα fake news και την αλαζονεία αυτών που έχουν την εξουσία, με απλά, αλλά αληθινά οπτικά γεγονότα. Στη Λευκορωσία, το κανάλι Nexta και η δημοφιλής εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram έχουν ζωτικό ρόλο στην αντίσταση κατά της αυτοκρατορίας του κ. Lukashenko. Το ειδησεογραφικό κανάλι των Pussy Riot, Mediazona, και το κανάλι του Navalny «Navalny Live» στο YouTube, αλλάζουν την οπτική εκατομμυρίων Ρώσων, αποκαλύπτοντας τη διαφθορά, την ανικανότητα και τη σκληρότητα του πολιτικού συστήματος του κ. Putin.
Το μέλλον μας δεν έχει γραφτεί ακόμα. Όταν οι Pussy Riot γράφουμε μουσική, αναρωτιόμαστε: Πώς θα ακούγεται ο πανκ ακτιβιστής το 2030; Για ποια θέματα θα μιλάει; Την άνοιξη του 2021, οι Pussy Riot θα κυκλοφορήσουν το πρώτο στουντιακό άλμπουμ τους, το «Rage». Τα τραγούδια που γράφονται αντικατοπτρίζουν παγκόσμια ζητήματα όπως η δημόσια ασφάλεια, η ψυχική υγεία και η σχέση των πολιτών με την κυβέρνησή τους.
Ο διαρκής, οργανωμένος, δημιουργικός, ειρηνικός και έξυπνος ακτιβισμός θα μας φέρει πιο κοντά στην έλευση ενός πιο δημοκρατικού κόσμου από το 2021 και μετά.
*Η Nadya Tolokonnikova είναι ακτιβίστρια, καλλιτέχνιδα και μουσικός. Ίδρυσε τις Pussy Riot, φεμινιστικό συγκρότημα και καλλιτεχνική ομάδα. Συγγραφέας του «A Pussy Riot Guide to Activism».
© 2020 The New York Times Company and Nadya Tolokonnikova