Η 24η Φεβρουαρίου 2022 αποδεικνύεται ιστορική μέρα. Είναι η μέρα που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία δίνοντας (στην πράξη) το εναρκτήριο λάκτισμα για την ευθεία σύγκρουση ανάμεσα σε δύο διαφορετικές κοσμοθεωρήσεις: τα φιλελεύθερα δημοκρατικά καθεστώτα και τα καθεστώτα που χαρακτηρίζονται περισσότερο ή λιγότερο «απολυταρχίες», υιοθετώντας διαφορετικούς κώδικες αξιών.
Δυστυχώς, τα τελευταία 10 χρόνια η δημοκρατία βρίσκεται σε άμπωτη. Τα σημάδια ήταν πολλά, με πλέον εμβληματικό ίσως την εισβολή των οπαδών του Ντόναλντ Τραμπ στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ, στην καρδιά της χώρας που θεωρείται (και είναι) ηγέτιδα των δημοκρατικών χωρών από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο διάστημα αυτό αρκετοί ήταν όσοι, ερμηνεύοντας αυτή την ανησυχητική αλληλουχία γεγονότων, θεωρούσαν ζήτημα χρόνου την ανοιχτή πολεμική σύγκρουση. Και ανεξάρτητα από την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία, η εστία φωτιάς θα συνεχίσει να καίει: μπορεί να εξαπλωθεί, μπορεί να περάσει σε ύφεση, αλλά δεν θα σβήσει.
Ίσως σημαντικότερος, όμως, είναι τελικά ο (ίδιος) εχθρός που έχει αναδυθεί στο εσωτερικό των δυτικών δημοκρατιών. Δεν αναφερόμαστε μόνο στα ακραία πολιτικά σχήματα που είτε έχουν ήδη καταλάβει είτε επιχειρούν να καταλάβουν την εξουσία με δημοκρατικές διαδικασίες. Αναφερόμαστε στις παραλείψεις και στα λάθη των ίδιων των δημοκρατιών, σε κυβερνήσεις που ολισθαίνουν σε πρακτικές οι οποίες είτε υποσκάπτουν τους θεσμούς είτε διαβρώνουν τους μηχανισμούς ελέγχου και λογοδοσίας, ευτελίζοντας τελικά το πολίτευμα.
Τα φαινόμενα αυτά πληθαίνουν διαρκώς, με αποτέλεσμα αφενός να νομιμοποιείται η επιχειρηματολογία των ακραίων, αφετέρου να αδρανοποιούνται οι πολίτες, η ψυχή μιας δημοκρατίας, οδηγούμενοι σε ισοπεδωτικές αντιλήψεις του τύπου «όλοι ίδιοι είναι» κ.λπ. Το δεύτερο πρόσωπο του εχθρού της δημοκρατίας δρα στο παρασκήνιο και είναι πιο επικίνδυνο.
Για τον λόγο αυτό, με αφορμή και την υπόθεση των τηλεφωνικών υποκλοπών στην Ελλάδα (όπως και ανάλογες περιπτώσεις αλλού) χρειάζονται πειστικές απαντήσεις και ουσιαστικά μέτρα για την εξάλειψη τέτοιων φαινομένων. Ας μας επιτραπεί το ευφυολόγημα: δεν μπορεί κάποιος να είναι «ολίγον δημοκράτης» όπως δεν μπορεί να είναι «ολίγον έγκυος». Πολύ περισσότερο που οι κοινωνίες σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν τεράστιες προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή και οι οικονομικές ανισότητες.
Στο «Κοκτέιλ Μολότοφ» των καιρών μας, οι απαντήσεις πρέπει να είναι και πλήρως πειστικές και πλήρως δημοκρατικές.
*Ο κ. Γιώργος Παπανικολάου είναι Διευθυντής του Euro2day.gr