Αν κάτι έμαθα ζώντας και δουλεύοντας στην Αμερική, είναι ότι η πολιτική δεν είναι ούτε άσπρο, ούτε μαύρο. Είναι δυναμική, είναι μια συνεχής πάλη ανάμεσα σε αξίες και συμφέροντα. Και αυτό που ζούμε σήμερα -στην Αμερική, στην Ευρώπη και, ναι, στην Ελλάδα- είναι ακριβώς αυτό: μια ιστορική σύγκρουση μεταξύ προόδου και αντίδρασης.
Η επιχειρηματολογία του Trump για τα δικαιώματα δεν είναι ακριβώς νέα. Είναι μια παλιά συνταγή που αναθερμάνθηκε με τη δύναμη των social media και την κρίση εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς.
Η ιδέα ότι υπήρξαν «υπερβολές» σε θέματα δικαιωμάτων είναι ο πιο έξυπνος τρόπος για να υπονομευθεί η πρόοδος χωρίς να την πολεμήσεις ανοιχτά. Είναι ένα επιχείρημα που έχει βρει γόνιμο έδαφος σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπου η κοινωνική ανασφάλεια και η οικονομική στασιμότητα γίνονται καύσιμο για τον λαϊκισμό.
Αλλά ας είμαστε ειλικρινείς: οι «υπερβολές» δεν είναι το πραγματικό πρόβλημα. Ούτε στην Αμερική, ούτε στην Ευρώπη, ούτε εδώ. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η αντίδραση των πολιτικών και των κοινωνιών που, αντί να επενδύσουν σε λύσεις, επιλέγουν τη ρητορική του φόβου.
Η δεξιά στροφή δεν είναι μια αυτόματη κοινωνική εξέλιξη. Είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών αποφάσεων και επικοινωνιακών στρατηγικών. Όταν οι πολίτες νιώθουν εγκαταλελειμμένοι από το κράτος, όταν η οικονομία δεν παράγει ευκαιρίες, όταν η ανασφάλεια κυριαρχεί, τότε είναι εύκολο να στραφούν σε αυτούς που υπόσχονται μια εικονική «τάξη και ασφάλεια».
Δεν είναι τυχαίο ότι οι δυνάμεις που σήμερα αμφισβητούν τα δικαιώματα των μειονοτήτων είναι οι ίδιες που επιτίθενται στα συνδικάτα, στη δημόσια παιδεία, στο κοινωνικό κράτος. Είναι οι ίδιες που μετατρέπουν τη δυσαρέσκεια των πολιτών σε εργαλείο πολιτικής ανόδου αντί να προσφέρουν πραγματικές λύσεις.
Αν θέλουμε ουσιαστικές λύσεις, πρέπει να αλλάξουμε το πλαίσιο της συζήτησης. Αντί να παίζουμε άμυνα απέναντι στη συντηρητική ατζέντα, πρέπει να επαναφέρουμε την πολιτική εκεί που ανήκει: στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
- Ισχυρό κοινωνικό κράτος: Η καλύτερη απάντηση στην ανασφάλεια είναι η σταθερότητα. Χρειάζεται ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που διασφαλίζει στέγη, υγεία, παιδεία και εργασία με αξιοπρεπείς όρους.
- Προστασία των δικαιωμάτων με πράξεις, όχι μόνο λόγια: Δεν αρκεί να μιλάμε για συμπερίληψη. Πρέπει να την εφαρμόζουμε σε κάθε πτυχή της ζωής: στην αγορά εργασίας, στην εκπαίδευση, στη δημόσια διοίκηση.
- Φωνή στους πολίτες: Η Δημοκρατία δεν είναι μόνο εκλογές. Είναι συμμετοχή, διαφάνεια, λογοδοσία. Οι πολίτες πρέπει να έχουν λόγο στις αποφάσεις που τους αφορούν, και αυτό σημαίνει ενίσχυση θεσμών όπως η τοπική αυτοδιοίκηση και τα συνδικάτα.
Δεν υπάρχουν ουδέτερες θέσεις σε αυτή τη μάχη. Είτε προχωράμε μπροστά, είτε αφήνουμε το έδαφος σε αυτούς που θέλουν να μας γυρίσουν πίσω. Το ερώτημα δεν είναι αν υπήρξαν υπερβολές. Το ερώτημα είναι το εξής: θα αφήσουμε την ιστορία να κάνει κύκλους ή θα χαράξουμε μια νέα πορεία;
Η επιλογή είναι δική μας. Και ο χρόνος τρέχει.
*O κ. Στέφανος Κασσελάκης είναι Πρόεδρος του Κινήματος Δημοκρατίας