Τα μεγάλα προβλήματα που προκάλεσε η πανδημία στον κλάδο της ακτοπλοΐας αναλύει ο Σπύρος Πασχάλης, Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Attica Group. Στο πλαίσιο αυτό, αξιολογεί τα μέχρι τώρα μέτρα στήριξης, καταθέτει προτάσεις περαιτέρω ενίσχυσης των εταιρειών, ενώ τονίζει ότι ο Όμιλος συνεχίζει αδιάλειπτα να εργάζεται για το μέλλον του, ιδίως στο περιβάλλον που θα δημιουργήσει το Ταμείο Ανάκαμψης της Ε.Ε.
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που προκάλεσε στην ακτοπλοΐα η πανδημία και πώς τα αντιμετωπίζετε;
Ο ακτοπλοϊκός κλάδος, όπως και αρκετοί άλλοι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας, βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα κύμα μεγάλων οικονομικών δυσχερειών, λόγω της πανδημίας. Παρότι το 2020 ήταν μια χρονιά που ξεκίνησε με θετικά μηνύματα από τις προκρατήσεις οι οποίες ήταν σημαντικά αυξημένες σε σχέση με το 2019, η έναρξη της πανδημίας τον Μάρτιο μας υποχρέωσε τελικά να παροπλίσουμε μεγάλο αριθμό πλοίων του στόλου μας, καθώς απαγορεύθηκε η κίνηση των επιβατών, με εξαίρεση τους μόνιμους κατοίκους των νησιών και των αυτοκινήτων, από τα μέσα Μαρτίου έως τα τέλη Μαΐου 2020.
Εκτός αυτού, μεγάλη μείωση υπέστη αντίστοιχα, όπως ήταν φυσικό, και η μεταφορά των φορτηγών. Η κατάσταση δεν βελτιώθηκε ουσιαστικά ούτε τους θερινούς μήνες, καθώς η ζήτηση υπηρεσιών ήταν μειωμένη και ταυτόχρονα υπήρχαν περιορισμοί στη μεταφορική ικανότητα (πρωτόκολλα) των πλοίων, ενώ το δεύτερο lockdown χειροτερεύει περαιτέρω την κατάσταση. Προβλέπουμε, μάλιστα, ότι μέχρι το τέλος του 2020, η κίνηση επιβατών στα δρομολόγια εσωτερικού θα υποστεί μείωση έως 55% και έως 70% στα δρομολόγια Αδριατικής και ότι η αντίστοιχη κίνηση των ΙΧ θα μειωθεί έως 35% και 60% αντίστοιχα.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά, που διαφοροποιεί σημαντικά τον ακτοπλοϊκό κλάδο σε σχέση με τους υπόλοιπους μεταφορικούς κλάδους είναι η προσφορά υπηρεσιών δημόσιου συμφέροντος. Ως εκ τούτου, οι ναυτιλιακές εταιρείες είναι υποχρεωμένες να λειτουργούν μέρος του στόλου τους ώστε να διασφαλίζεται η κοινωνική συνοχή και, στην πράξη, η σύνδεση της νησιωτικής χώρας με την ηπειρωτική. Από οικονομικής άποψης επομένως, τα έσοδα μειώθηκαν κατακόρυφα, σε κάποιες περιόδους έως και 90%, ενώ το κόστος λειτουργίας διατηρήθηκε αναγκαστικά σε υψηλό επίπεδο. Αποτέλεσμα των ανωτέρω ήταν η μεγάλη μείωση του κύκλου εργασιών και η καταγραφή υψηλών ζημιών που οδήγησαν σε αποστράγγιση πολύτιμων κεφαλαίων που δημιουργήθηκαν την περίοδο 2017-19 και μέρος τους θα κατευθυνόταν σε επενδύσεις για προσθήκες πλοίων, προσαρμογή και ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου.
Άλλα προβλήματα που δημιούργησε η πανδημία είναι:
- Αύξηση της ανεργίας των Ελλήνων ναυτικών που εργάζονται στα ακτοπλοϊκά πλοία,
- Ελλειψη ρευστότητας εξαιτίας των μειωμένων εσόδων, κυρίως της καλοκαιρινής περιόδου,
- Αύξηση της δανειακής επιβάρυνσης των εταιρειών για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη ρευστότητας,
- Μείωση της πιστοληπτικής ικανότητας των εταιρειών,
- Προσωρινή αναστολή των επενδυτικών σχεδίων.
Τα προβλήματα τα αντιμετωπίζουμε έχοντας συστήσει μία Ομάδα Αντιμετώπισης της Κρίσης (Covid-19 Task Force) που παρακολουθεί σε καθημερινή βάση τις εξελίξεις και λαμβάνει γρήγορες αποφάσεις για την αντιμετώπιση κάθε πτυχής των προβλημάτων. Με ψυχραιμία και ευελιξία έχουμε καταφέρει να μειώσουμε το λειτουργικό μας κόστος, να εκμεταλλευθούμε όλα τα μέτρα ενίσχυσης της ελληνικής πολιτείας, να διατηρήσουμε ικανοποιητική ρευστότητα και να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα του ομίλου μας ενόψει και των δυσκολιών που θα αντιμετωπίσουμε τα προσεχή χρόνια μέχρι την πλήρη ανάκαμψη.
Η κυβέρνηση έχει λάβει μία σειρά μέτρων που αφορούν την ακτοπλοΐα. Ανταποκρίνονται στις ανάγκες που έχει ο κλάδος τη συγκεκριμένη περίοδο;
Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (ΥΝΑΝΠ) εξασφάλισε χρηματοδότηση ύψους 55 εκατ. μέχρι το τέλος του 2020 για το σύνολο των εταιρειών, συμπεριλαμβανομένων αυτών που εκτελούν πορθμειακές γραμμές.
Παράλληλα, η κυβέρνηση εφάρμοσε επιπλέον μέτρα στήριξης, όπως μικρή μείωση των λιμενικών τελών των πλοίων, έκτακτη οικονομική ενίσχυση για τους ναυτικούς που δεν εργάζονται, μερική κάλυψη της δαπάνης κοινωνικής ασφάλισης και αναστολή καταβολής φορολογικών υποχρεώσεων. Ωστόσο, το συνολικό ύψος των μέτρων ενίσχυσης δεν κρίνεται επαρκές για να μειώσει ουσιαστικά και αναλογικά τις μεγάλες ζημιές που έχουν υποστεί οι μέτοχοι των εταιρειών.
Ποιες θα πρέπει να είναι κατά τη γνώμη σας οι προτεραιότητες της κυβέρνησης και του αρμόδιου Υπουργείου Ναυτιλίας αναφορικά με την πολιτική της στην ακτοπλοΐα και τη συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση των νησιών;
Όσο η διασπορά του Covid-19 συνεχίζεται και η πορεία και η διάρκεια της πανδημίας παραμένουν ασαφείς, η δραστηριότητα των ακτοπλοϊκών επιχειρήσεων συνεχίζει να παραμένει μειωμένη, με αποτέλεσμα να συνεχίζεται η εκτεταμένη απώλεια εσόδων. Οι προτεραιότητες του Υπουργείου θα πρέπει να εστιάσουν στην άμεση και εμπρόθεσμη δέσμευση έκτακτων πόρων (με τη συνδρομή του Υπουργείου Οικονομικών) είτε από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων είτε από την Ε.Ε., για τη στήριξη αφενός της ρευστότητας των εταιρειών, όπως η μεταχρονολόγηση καταβολής ασφαλιστικών και φορολογικών υποχρεώσεων, αφετέρου του μετριασμού του αρνητικού λειτουργικού αποτελέσματος μέσω χρονικής επέκτασης του έκτακτου προγράμματος ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας για τη συντήρηση του ελάχιστου ακτοπλοϊκού δικτύου.
Επιπλέον, άμεσα μέτρα ενίσχυσης για όσο διαρκεί η πανδημία θα μπορούσαν να αποτελέσουν η μείωση των λιμενικών εξόδων Λιμενικών Ταμείων και Οργανισμών Λιμένων, η παράταση της επιδότησης των εργοδοτικών εισφορών προσωπικού ξηράς και θάλασσας, η εφαρμογή των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ και στα εισιτήρια των οχημάτων ΙΧ. Μέτρο ενίσχυσης για τη μεσοπρόθεσμη ανάκαμψη των εταιρειών θα μπορούσε να αποτελέσει η δημιουργία ειδικού προσωρινού πλαισίου κρατικής ενίσχυσης (δεκαετούς διάρκειας) για την επιδότηση των εργοδοτικών εισφορών προσωπικού θάλασσας (ναυτικών) ακτοπλοΐας και Αδριατικής, στα πρότυπα που εφαρμόζουν άλλες χώρες στην Ευρώπη, ύστερα από έγκριση της Ε.Ε. Τέτοιου είδους μέτρα είναι αναγκαία για την επιβίωση και τη διατήρηση του ακτοπλοϊκού μας στόλου, ο οποίος σήμερα προσφέρει ποιοτικές και αξιόπιστες υπηρεσίες στα νησιά μας.
Επίσης, ανανέωση θεσμικού πλαισίου 2932/01, αναθεώρηση/αναδιάρθρωση συστήματος ανάθεσης γραμμών δημόσιας υπηρεσίας (σε ποιες γραμμές, με τι συχνότητα, πόσα χρήματα ανά μίλι και τύπο πλοίου, για πόση διάρκεια), ανανέωση και προσαρμογή στις νέες περιβαλλοντικές απαιτήσεις του ακτοπλοϊκού στόλου σε ορίζοντα 20 ετών, προσαρμογή της ναυτικής εργασίας στα σύγχρονα δεδομένα, αναγνώριση της συνεισφοράς της ακτοπλοΐας στην περιφερειακή ανάπτυξη και την κοινωνική και εδαφική συνοχή της χώρας, παρατηρητήριο ακτοπλοϊκών τιμών εισιτηρίων, σύνδεση/συνέργειες ακτοπλοϊκών εταιριών με τις νησιωτικές επιχειρήσεις, αναβάθμιση των λιμενικών εγκαταστάσεων.
Η διεθνής ναυτιλία βρίσκεται μπροστά σε σοβαρές περιβαλλοντικές προκλήσεις τα επόμενα χρόνια, με σημαντικότερη την μείωση των εκπομπών του CO2 από τα πλοία. Πώς σχεδιάζει η Αttica Group να ανταποκριθεί σε αυτές τις προκλήσεις;
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αποτελεί πρόκληση για όλους τους τομείς της οικονομίας, ειδικότερα για τις ναυτιλιακές εταιρείες, που βρίσκονται υπό μεγάλη πίεση για να μειώσουν τις εκπομπές CO2 & GHG. H Attica Group αναπτύσσει ένα στρατηγικό πλάνο για το περιβάλλον, ώστε να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις του ΙΜΟ για το 2030 και το 2050, αλλά και για να μειώσει συνολικά το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα. Για τον λόγο αυτό έχουμε δημιουργήσει ένα working group, το οποίο εργάζεται εντατικά για τη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής στρατηγικής και συμμετέχει και συνεργάζεται στο πλαίσιο ευρύτερων working groups με άλλους stakeholders της Ευρώπης.
Το σχέδιό μας περιλαμβάνει σημαντικές τεχνικές αναβαθμίσεις στο στόλο, την υιοθέτηση εναλλακτικών καύσιμων και επενδύσεις σε νέα πλοία. Αναζητούμε συνεχώς τις καλύτερες και κυρίως βιώσιμες λύσεις, για να είμαστε σε θέση να λάβουμε τις σωστές μακροπρόθεσμες αποφάσεις για τον τύπο καυσίμου που θα επιλέξουμε. Όμως, αυτή η απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί εύκολα. Για να επιτευχθούν τα παραπάνω απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις. Γι’ αυτό και θα ήταν πρόσφορο και ο ναυτιλιακός κλάδος να ενταχθεί με ειδικότερες προβλέψεις στους άξονες του Σχεδίου Ανάκαμψης της Ε.Ε. και πιο συγκεκριμένα στα πακέτα πράσινης μετάβασης.
H Αttica Group, εκτός από την ελληνική ακτοπλοΐα, δραστηριοποιείται και σε διεθνείς γραμμές και έχει μάλιστα προκαλέσει τα θετικά σχόλια ισχυρών ανταγωνιστών για τη δραστηριότητά της. Πώς βλέπετε την ευρωπαϊκή αγορά και τη θέση του Ομίλου Attica σε αυτή;
Η Αttica Group έχει το προνόμιο να αποτελεί την πρώτη ελληνική εταιρεία που ταξίδεψε πέραν των ελληνικών χωρικών υδάτων. Εκτός από τις γραμμές στην Αδριατική θάλασσα, καθώς και τη γραμμή Μαρόκου-Ισπανίας όπου δραστηριοποιείται, η Attica έχει αποκτήσει σημαντική εμπειρία έχοντας δραστηριοποιηθεί με επιτυχία στη Βαλτική και στη Βόρεια Θάλασσα. Η Attica είναι ο μεγαλύτερος όμιλος επιβατηγού ναυτιλίας στην Ελλάδα και 13ος μεγαλύτερος στην ευρωπαϊκή αγορά και κατατάσσεται στις 3 μεγαλύτερες εταιρείες επιβατηγού ναυτιλίας στη Μεσόγειο. Στο πλαίσιο του αναπτυξιακού μας πλάνου, εξετάζουμε διαρκώς την κερδοφόρο και βιώσιμη επέκταση του Ομίλου σε νέες αγορές και δραστηριότητες, ενώ ταυτόχρονα ενισχύουμε την ηγετική μας θέση στην ελληνική αγορά.