Ζούμε σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αλλά και επικίνδυνη εποχή. Οι σταθερές των προηγούμενων δεκαετιών τείνουν να εκλείψουν. Αντί να δούμε το «τέλος της Ιστορίας», όπως κάποιοι προφήτευαν, παρακολουθούμε -θέλοντας και μη- μια κρίσιμη καμπή της.
Τα διλήμματα είναι παγκόσμια, ασκούν όμως έντονη επίδραση στην ελληνική πραγματικότητα. Η ανάπτυξη και οι ανισότητες, ο κατακερματισμός της πολιτικής και η όξυνση των αντιπαραθέσεων, η ελκυστικότητα των άκρων, η ακρίβεια και η μετανάστευση, η γεωπολιτική αβεβαιότητα, αποτελούν κοινά προβλήματα για τις περισσότερες ανεπτυγμένες κοινωνίες.
Υπό μία έννοια, η φιλελεύθερη δημοκρατία της Δύσης πληρώνει τώρα το τίμημα της επιτυχίας της. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη νίκη στον Ψυχρό Πόλεμο που ακολούθησε, κυριάρχησε ανά τον κόσμο, λαμβάνοντας θέση διεθνούς προτύπου.
Οι λαοί της εθίστηκαν στη σχεδόν διαρκή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, στη διαχρονικότητα μιας υπόσχεσης για συνεχή, συμπεριληπτική «πρόοδο». Όμως, η ανάδυση της Κίνας σε ρόλο παγκόσμιας υπερδύναμης, ο αυξανόμενος ρόλος του «Παγκόσμιου Νότου» και η ανάκαμψη της Ρωσίας, σταδιακά άλλαξαν τα δεδομένα.
Πέρα από την ανατροπή του μονοπολικού γεωπολιτικού συστήματος, οι συνέπειες ήταν μεγάλες και στο οικονομικό πεδίο. Οδηγηθήκαμε σε νέο παγκόσμιο καταμερισμό, τόσο για το κεφάλαιο όσο και για την εργασία, που σήμερα ασκεί βαθιά επίδραση στις δυτικές κοινωνίες. Στο ίδιο διάστημα, η κυριαρχία των «νέων Μέσων» στην επικοινωνία άλλαξε τους όρους του «διαλόγου» στις δημοκρατίες, αυξάνοντας δραματικά τη ροή της πληροφορίας αλλά και τη σύγκρουση ιδεών και αντιλήψεων.
Το αποτέλεσμα των παραπάνω είναι να πιέζονται σήμερα οι ανεπτυγμένες κοινωνίες, όχι μόνο από το εξωτερικό αλλά και από το εσωτερικό τους, δημιουργώντας ερωτήματα για το αν έχουμε πράγματι εισέλθει σε μια «μεταφιλελεύθερη» εποχή.
Σε κάθε περίπτωση, τα ζητούμενα αυτής της νέας εποχής, όπως η πολιτική σταθερότητα και η βιώσιμη ανάπτυξη, δεν θα προκύψουν χωρίς προϋποθέσεις. Απαιτούνται κοινωνικές συναινέσεις, επανεστίαση σε πραγματικές αξίες και αλλαγές προτύπων, θεσμική ενίσχυση -ίσως και μεγαλύτερη αμεσότητα- στον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας, μαζί με ρεαλιστικές λύσεις σε κορυφαία ζητήματα όπως η ενεργειακή αυτάρκεια και η γεωπολιτική ασφάλεια.
Σε αυτό τον «καμβά» μεγάλων προκλήσεων, δίνουν τις δικές τους απαντήσεις τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη φετινή έκδοση, συνδυάζοντας την ελληνική και τη διεθνή οπτική.
*Ο κ. Γιώργος Παπανικολάου είναι διευθυντής του Euro2day.gr